آنچه در این مقاله خواهید خواند
انواع رمز ارزها را میتوان بر اساس ویژگیهای مختلف به دسته بندی های متفاوتی تقسیم کرد. در پاسخ به سوال «چند نوع ارز دیجیتال وجود دارد»، برخی از افراد تنها دو دسته کوین و توکن را برای تقسیم بندی معتبر میدانند، اما از نظر برخی دیگر ارزهای دیجیتال را میتوان بر اساس اکوسیستم یا بلاک چین تحت استفاده نظیر اتریوم، ترون، آپتیمیزم و دیگر زنجیرهها و همچنین کاربرد در حوزههای خاص مانند دیفای، بازی، متاورس و موارد بسیار دیگر در گروههای مختلفی قرار داد. نکته مهم در خصوص این طبقه بندیها این است که از جهات مختلفی با یکدیگر همپوشانی داشته و حتی یک ارز دیجیتال میتواند در چند دسته قرار بگیرد. در این مطلب، کاملترین لیست انواع رمز ارزها بههمراه مثالهایی از هر نوع را بررسی میکنیم.
چند تا ارز دیجیتال داریم؟
پیش از معرفی لیست انواع رمز ارزها، ابتدا این سوال را بررسی میکنیم که «کلا چند تا ارز دیجیتال داریم؟». به استناد وبسایت کوین مارکت کپ، در حال حاضر بیش از 2 میلیون رمز ارز با ارزش کل 1.6 تریلیون دلار در بازار وجود دارد. البته این تعداد، رمز ارزهای لیستشده در کوین مارکت کپ هستند و حتی ممکن است موارد دیگری نیز وجود داشته باشند که هنوز به این سایت راه نیافتهاند.
علاوه بر این، هر روزه با ترند شدن یک اتفاق جدید، شاهد عرضه کوین و توکنهای جدیدی هستیم. مثلا اخیرا بازار میم کوینها بسیار داغ شده است و ظهور توکنهایی از جمله پپه هیاهویی را در بازار ایجاد کردهاند. بنابراین افزایش هر روزه این رقم جای تعجب ندارد.
در بیت24 نیز میتوانید لیست کامل ارزهای دیجیتال پشتیبانیشده در این صرافی را مشاهده کنید. هر روزه به تعداد ارزهای لیستشده در این پلتفرم اضافه میشود و شما میتوانید به مراجعه به حساب کاربری خود، به معامله آنی (فروشگاهی) و حرفهای (همتابههمتا) آنها در بازارهای تتری و تومانی بپردازید.
علت وجود تعداد بالای ارزهای دیجیتال چیست؟
فناوری بلاک چین متن باز است، به این معنا که همه توسعهدهندگان قادر به استفاده از این کدها و ساخت یک چیز جدید با استفاده از آنها هستند. طی سالهای گذشته نیز این افراد با اهداف مختلف به ساخت رمز ارزهایی پرداختهاند که برخی با کسب علاقه سرمایه گذاران و تریدرها موفقیت فراوانی یافته و برخی دیگر به دست فراموشی سپرده شدهاند.
بر اساس آمارها، تنها در سال گذشته بیش از 1,000 رمز ارز جدید به بازار راه یافتند. از جمله علل ساخت داراییهای دیجیتال جدید میتوان موارد زیر را نام برد:
- سادگی ساخت: متن باز بودن بلاک چین باعث دسترسی راحت افراد به آن میشود. مثلا شبکه اتریوم بهخاطر ایجاد چارچوبی مشخص و ساده، کار توسعه توکنها و برنامهها را راحت کرده است.
- ایدههای جدید: برخی از افراد با ساخت یک زنجیره و ارز دیجیتال جدید بهدنبال رفع مشکل یک پروژه هستند. مثلا Peercoin بهعنوان اولین شبکه مبتنی بر الگوی اثبات سهام، با هدف بهبود مصرف انرژی شبکههای مبتنی بر مکانیزم اثبات کار نظیر بیت کوین راهاندازی شد.
- فورک شبکه: علت دیگر، هارد فورک شدن شبکه بهخاطر اختلافات میان اعضای جامعه است که به تولید رمز ارز جدید منجر میشود. تا کنون چنین اتفاقی را برای شبکههای مختلف نظیر بیت کوین، اتریوم و ترا لونا که به تولید رمز ارزهای جدیدی از جمله بیت کوین کش، اتریوم و لونا جدید منجر شدند، شاهد بودیم.
- ترندهای جدید: مشابه آنچه برای حوزه میم کوینها دیدیم، ظهور یک ترند جدید باعث سودآوری افراد و ترغیب توسعهدهندگان به ساخت توکنهای جدید میشود.
- کلاهبرداری: یکی دیگر از علت وجود تعداد بالای رمز ارزها، کلاهبرداریهایی است که در این صنعت صورت میگیرد. کلاهبرداران امروزه با ساخت یک توکن جعلی جدید به ترغیب افراد به خرید آن پرداخته و پس از جمعآوری سرمایه مورد نیاز، به یکباره داراییهای خود را در بازار دامپ کرده و باعث ضرردهی سرمایه گذاران میشوند.
چند نوع ارز دیجیتال داریم؟
برای پاسخ به این سوال که «چند نوع ارز دیجیتال داریم؟» باید بگوییم بر اساس نظر منابع مختلف، یک طبقه بندی یکسان و واحد وجود ندارد. در حالت کلی، انواع ارزهای دیجیتالی را میتوان به بیش از 100 گروه دسته بندی کرد.
همانطور که گفتیم، نکته مهم در خصوص این دسته بندیها، همپوشانی میان آنهاست که میتواند یک رمز ارز را در گروههای مختلفی قرار دهد. مثلا یک ارز دیجیتال میتواند بهصورت همزمان یک توکن، یک آلت کوین، یک میم کوین و یک شت کوین باشد.
دسته بندی ارزهای دیجیتال بر اساس مفهوم
از نظر نقش در بلاک چین، رمز ارزها میتوانند دسته بندیهای مختلفی داشته باشند که در این قسمت آنها را بررسی میکنیم.
کوین و توکن (Coin vs Token)
اولین و بزرگترین دسته بندی انواع ارز های دیجیتال، مربوط به «کوین» و «توکن» است. عموما افراد واژههای کوین و توکن را بهجای یکدیگر استفاده میکنند، اما باید بدانید که یک تفاوت جزئی بین این دو وجود دارد.
هر دوی کوین و توکن نشاندهنده «واحد» رمز ارزها هستند. مثلا زمانی که شما میخواهید بگویید چقدر پول فیات در جیبتان دارید، میگویید 20 هزار تومان دارم. همین امر برای ارزهای دیجیتال هم صادق است و میتوان گفت مثلا 12 اتر یا 0.05 بیت کوین دارم. پس، از نظر «واحد شمارش» معنای هر دوی کوین و توکن یکسان است.
اما از نظر فنی، کوین و توکن با هم متفاوتاند. کوینها ارزهای دیجیتال بومی یک بلاک چین هستند. در واقع انواع کوین ها رمز ارزهایی هستند که بلاک چین اختصاصی خود را داشته و بهعنوان سوخت اصلی شبکه عمل میکنند. بنابراین، برای پرداخت کارمزد هر نوع تراکنشی، باید از کوین بومی همان شبکه استفاده کرد. مثلا BTC در بیت کوین، ETH در اتریوم، LTC در لایت کوین، SOL در سولانا، TRX در ترون و موارد مشابه، همگی بهخاطر داشتن زنجیره اختصاصی خود، یک کوین محسوب شده و پرداخت کارمزدها نیز با استفاده از خود همین کوینها روی شبکههایشان صورت میگیرد.
اما توکن از انواع رمز ارز دیجیتال است که بلاک چین اختصاصی خود را نداشته و با استفاده از ابزارهای خاصی نظیر قراردادهای هوشمند، روی زنجیره یک ارز دیجیتال دیگر ساخته و عرضه شده است. همانطور که گفتیم، برای پرداخت کارمزد تمامی تراکنشها از جمله توکنها، باید از کوین بومی زنجیره مربوطه استفاده کرد. مثلا تتر (USDT) یک توکن است که روی شبکههای مختلفی از جمله اتریوم، ترون، پالیگان، آربیتروم، سولانا، آوالانچ و بسیاری دیگر ساخته شده است. برای پرداخت کارمزد تراکنشهای توکن تتر، باید از کوین بومی همان شبکه استفاده کرد.
ارز UNI یونی سواپ، ان اف تیها، اکثر میم کوینها (بهغیر از دوج کوین) و تمامی دیگر رمز ارزهایی که از یک بلاک چین میزبان برای فعالیت استفاده میکنند، یک توکن هستند.
بیت کوین و آلت کوین (Bitcoin vs Altcoin)
دسته بندی جامع دوم که همه انواع رمز ارزها را به دو گروه کلی تقسیم میکند، «بیت کوین» و «آلت کوین» است. تعریف آلت کوین نسبت به روزهای اولیه حضور ارزهای دیجیتال که تنها تعداد انگشتشماری از آنها وجود داشت، تکامل یافته است. در آن زمان، هر چیزی بهغیر از بیت کوین، یک آلت کوین محسوب میشد. اما دنیای کریپتوکارنسیها امروزه وسیعتر شده است و کوین و توکنهای زیادی با کاربردهایی فراتر از صرفا «واسطی برای تبادل» بودن پا به عرصه گذاشتهاند. بسیاری از این داراییهای دیجیتال امروزی نیز رقیبی برای بیت کوین نیستند.
بزرگترین آلت کوین بازار، اتریوم است که امروز در تیر ماه 1402، با مارکت کپ بالای 230 میلیارد دلاری تقریبا نصف بیت کوین سرمایه در بازار خود دارد. از دیگر آلت کوینهای بزرگ بازار تتر، ریپل، بایننس کوین، یو اس دی کوین، کاردانو، سولانا، دوج کوین و ترون هستند که باقی هشت رمز ارز برتر بازار را تشکیل دادهاند.
آلت کوینها میتوانند کاربردهای مختلفی داشته باشند، اما بیت کوین با هدف فعالیت بهعنوان نوعی ارز غیر متمرکز متولد شد. مثلا اتریوم یک شبکه محاسباتی است که امکان اجرای برنامههای غیر متمرکز روی بلاک چین خود و میزبانی از قراردادهای هوشمند را فراهم کرده است.
شت کوینها (ShitCoins)
شت کوین اصطلاحی است که برای توصیف انواع ارزهای دیجیتال بدون ارزش یا کاربرد استفاده میشود. شت کوینها عموما آن از دسته از رمز ارزهایی هستند که بهخاطر حمایت جامعه یا شهرت از طریق رسانههای اجتماعی، رشد و نوسان قیمت پیشبینینشدهای بههمراه دارند. بسیاری از افراد، میم کوینها را بهخاطر نداشتن کاربرد یا ارزش ذاتی در این طبقه از ارزهای دیجیتال قرار میدهند.
در وبسایت کوین مارکت کپ لیست رسمی در خصوص طبقه بندی شت کوینها وجود ندارد، اما یک گروه واتساپی بهنام “CUAN MAHARANI” واچ لیستی از شت کوینهای خود را در این وب سایت بهاشتراک گذاشته است که برخی از آنها را در تصویر زیر مشاهده میکنید:
دسته بندی رمز ارزها بر اساس سایت کوین مارکت کپ
در وبسایت کوین مارکت کپ لیست رمز ارزها بسیار گسترده است و در حال حاضر 215 گروه برای آنها در نظر گرفته شده است. با مراجعه به آدرس coinmarketcap.com/cryptocurrency-category میتوانید تمام این نمونهها را مشاهده نمایید. در این قسمت، دستههای رمز ارزها بر اساس تغییرات 24 ساعتهشان مرتب شدهاند.
دقت داشته باشید که در دسته بندیهای اشارهشده توسط منابع مختلف از جمله کوین مارکت کپ، اغلب از کلمه «توکن» استفاده میشود. علت این کار، بهکار بردن کلمات کوین و توکن بهجای دیگر بهعنوان «واحد» شمارش رمز ارزهاست که در ادامه بیشتر راجع به آن توضیح خواهیم داد. اما همانطور که خواهید دید، کوینهای دارای بلاک چین اختصاصی خود نیز میتوانند در این دستهبندیها قرار بگیرند.
توکنهای قرارداد هوشمند (Smart Contract Tokens)
دسته بندی توکنهای قرارداد هوشمند به انواع رمز ارزهایی اشاره دارد که از این برنامههای قابل کدنویسی برای فعالیت روی یک بلاک چین استفاده میکنند. قرارداد هوشمند یک برنامه یا پروتکل تراکنش است که بهصورت خودکار اجرا شده و پس از آغاز بهکار، دیگر امکان متوقف کردن یا حتی دستکاری کدهای نوشتهشده آن وجود ندارد. از دیگر شبکههای دارای قابلیت قرارداد هوشمند شامل کاردانو، سولانا و پولکادات هستند.
اتریوم اولین شبکهای بود که مفهوم اسمارت کانترکتها را معرفی کرد. امروزه توکنهای زیادی از جمله یونی سواپ، چین لینک، انواع استیبل کوینها نظیر تتر، دای، یو اس دی کوین و موارد بسیار دیگر، با استفاده از این فناوری روی بلاک چین اتریوم فعالیت میکنند.
توکنهای دیفای (DeFi Tokens)
پروژه های دیفای از انواع دیگر داراییهای دیجیتال هستند که بومی یک پلتفرم غیر متمرکز و خودگردان بوده و عملکردشان به استفاده از قراردادهای هوشمند وابسته است. بنابراین رمز ارزهای دیفای را میتوان زیرمجموعه دسته بندی انواع توکنهای قرارداد هوشمند قرار داد.
این رده بندی ارزهای دیجیتال، قابلیت دسترسی به مجموعهای از خدمات و برنامههای مالی ساختهشده روی بلاک چین را برای کاربران فراهم میکند. این نوع از رمز ارز نظیر آوالانچ (AVAX) میتواند بلاک چین اختصاصی خود را داشته یا مانند چین لینک (LINK)، دای (DAI) و یونی سواپ (UNI) روی شبکه یک ارز دیجیتال دیگر نظیر اتریوم میزبانی شود.
علاوه بر این، کوین و توکنهای دیفای میتوانند خصیصههای مختلفی نظیر ثبات ارزش و گرهخوردگی به دلار، نوسان قیمت بر اساس عرضه و تقاضا یا تعدیل خودکار بر اساس نوسانات قیمت را داشته باشند. این بخش از بازار امروزه 45 میلیارد دلار از سرمایه در گردش را به خود اختصاص داده است.
از دیگر کوین و توکنهای برتر دیفای میتوان رپد بیت کوین (WBTC)، اینترنت کامپیوتر (ICP) و لیدو دائو (LDO) را نام برد.
توکنهای ییلد فارمینگ (Yield Farming Tokens)
ییلد فارمینگ مفهوم دیگری در حوزه دیفای است که قابلیت کسب پاداش از طریق قفل کردن رمز ارزها را برای کاربران فراهم کرده است. در واقع ییلد فارمینگ بهعنوان یک حوزه گسترده، فعالیتهای مختلفی از جمله استیکینگ، وامدهی و تامین نقدینگی استخرها را شامل میشود که هر کدام از آنها را میتوان در طبقه جداگانهای قرار داد.
در این دسته بندی از انواع رمز ارزها نیز پروتکلهای ییلد فارمینگ از قراردادهای هوشمند استفاده کرده و بسته به نوع ارز دیجیتال مربوطه، دارای نرخهای پاداشدهی متغیر هستند. در بسیاری از موارد، توکنهای قفلشده به دیگر کاربران وام داده میشوند و افراد متقاضی دریافت آنها، ملزم به بازگرداندن توکنها پس از موعد مقرر بههمراه بهره هستند.
از جمله توکنهای ییلد فارمینگ که محبوبترین آنها از نظر مارکت کپ را در تصویر زیر مشاهده میکنید، میتوان به آوی (AAVE)، یونی سواپ (UNI) و کرو (CRV) اشاره کرد.
توکنهای وامدهی (Lending Tokens)
همانطور که گفتیم، وامدهی و لندینگ ارزهای دیجیتال زیرمجموعه مفهوم ییلد فارمینگ در دیفای قرار میگیرد. وام دهی ارز دیجیتال یک روش کسب درآمد منفعل است که شما با واریز داراییهای خود به یک پلتفرم لندینگ، برای مدت مشخصی آنها را به دیگران وام داده و در ازای آن، سود دریافت میکنید. این پلتفرمها نیز از اسمارت کانترکتها برای تضمین خودکار بودن عملیات استفاده میکنند.
اینترنت کامپیوتر (ICP)، میکر (MKR) و کاوا (KAVA) از جمله محبوبترین توکنهای وامدهی هستند که در پلتفرمهای لندینگ خود برای تسهیل تراکنشها مورد استفاده قرار میگیرند.
توکنهای استیکینگ (Staking Tokens)
استیکینگ ارز دیجیتال یکی از روشهای کسب درآمد منفعل محسوب میشود. بر اساس این رویکرد که در شبکههای مبتنی بر اثبات سهام (PoS) انجام میگیرد، شما با استیک کردن یا اصطلاحا سهامگذاری رمز ارزهای خود، مشابه ذخیره پول در یک بانک، پاداش دریافت میکنید. حالا ارزهای دیجیتالی که قابلیت استیکینگ آنها وجود دارد را میتوان در یکی دیگر از انواع دسته بندی رمز ارزها قرار داد.
با اینکه منابع مختلف این گروه را تحت عنوان «توکنهای استیکینگ» معرفی میکنند، اما از نظر فنی، برخی از کوینها که دارای شبکه اختصاصی خود هستند نیز از مکانیزم اثبات سهام استفاده میکنند و در نتیجه، قابلیت استیک کردن آنها نیز وجود دارد.
از انواع شبکههای اثبات سهام و رمز ارز قابل استیک کردن آنها میتوان کاردانو (ADA)، اتریوم (ETH)، سولانا (SOL)، ترون (TRX)، نیر (NEAR)، فلو (FLOW) و بسیاری دیگر را نام برد. در تصویر زیر برخی از معروفترین رمز ارزهای قابل استیکینگ برتر از نظر مارکت کپ را مشاهده میکنید.
توکنهای مثلی و غیر مثلی (FTs vs NFTs)
در یک دسته بندی دیگر، انواع ارزهای دیجیتال را میتوان به دو گروه کلی توکنهای مثلی (Fungible Token) و غیرمثلی (Non-fungible Token) تقسیم کرد. تمام ارزهای دیجیتالی که هر واحد آن با واحد دیگر از نظر خصیصه، عملکرد و ارزش برابر باشد، جزو توکنهای مثلی دسته بندی میشوند. مثلا هر 1 واحد BTC با 1 واحد BTC دیگر دقیقا مشابه بوده و بهخاطر برابر بودن قیمت، میتوان آنها را بدون نگرانی نسبت به تغییر ارزششان با یکدیگر معامله کرد.
علاوه بر این، امکان خرد کردن توکنهای مثلی به واحدهای کوچکتر و معامله آنها نیز وجود دارد. مثلا هر یک واحد بیت کوین را میتوان به 100 میلیون ساتوشی (کوچکترین جزء تشکیلدهنده آن) تقسیم کرد.
اما ان اف تیها بهعنوان توکن غیر مثلی، غیر قابل تعویض و غیر قابل معاوضه، نوع دیگری از داراییهای دیجیتال هستند که بهخاطر خصیصههای منحصربهفرد خود، هیچ دو توکنی از این گروه دقیقا مشابه یکدیگر نبوده و امکان تبادل آنها بهجای یکدیگر وجود ندارد. توانایی ساخت چنین داراییهای منحصربهفردی با معرفی استاندارد ERC721 (چارچوبی برای توسعه یک توکن منحصربهفرد) و استاندارد ERC1155 (چارچوبی برای توسعه مجموعهای از چندین توکن) آغاز شد.
بازار NFTها طی سالهای اخیر رشد فراوانی داشته است و توسعهدهندگان راههایی برای اتصال اشیاء خارجی دنیای واقعی با فضای کریپتو پیدا کردهاند. امروزه، شما میتوانید توکن ان اف تی یک نقاشی فیزیکی یا یک کاراکتر کارتونی را خریداری کنید. آهنگسازان نیز میتوانند فایلهای دیجیتالی موسیقیشان را بهصورت توکن NFT به فروش برسانند.
از جمله معروفترین پروژههای NFT میتوان کلکسیون کریپتوپانکس (CryptoPunks) و برد ایپ یات کلاب (BAYC) را نام برد. در تصویر زیر نیز برخی از محبوبترین توکنهای غیرمثلی از نظر ارزش بازار نظیر سندباکس (ارز SAND)، استکس (ارز STX) و تزوس (ارز XTZ) را مشاهده میکنید.
استیبل کوینها (Stablecoins)
با توجه به نوسان بازار رمز ارزها، توکنهایی بهنام استیبل کوین با هدف تبدیل شدن به ذخیره ارزش طراحی شدهاند. این دسته بندی از ارزهای دیجیتال دارای انواع مختلفی از جمله توکنهای دارای پشتوانه فیات، پشتوانه رمز ارز، الگوریتمی و با پشتوانه کالا هستند که بر اساس ساختارهای مختلف به حفظ ارزش ثابت خود میپردازند.
از آنجایی که تراکنشهای این نوع رمز ارز نیز روی بلاک چین ثبت میشود، مشابه دیگر داراییهای دیجیتال، شفافیت و قابلیت اثبات مالکیت دارد، اما در عین حال بهخاطر پایداری قیمت خود در طول زمان، برای دیگر اهدافی نظیر خرید کالا و خدمات، واسط تبادل، تسهیل نقل و انتقالات و دیگر موارد بهکار میرود. ارزش اکثر استیبل کوینها به دلار آمریکا گره خورده است، اما قیمت برخی دیگر نظیر EURt مبتنی بر یورو است.
در این طبقه بندی ارزهای دیجیتال تمامی داراییهای باثبات نظیر تتر (USDT)، یو اس دی سی (USDC)، دای (DAI)، بایننس دلار (BUSD) و دیگر موارد قرار میگیرند. در تصویر زیر محبوبترین استیبل کوینها از نظر ارزش بازار را مشاهده میکنید:
میم کوینها (MemeCoins)
میم کوینها دسته بندی دیگری از انواع رمز ارزها هستند که طی سالهای اخیر محبوبیت فراوانی یافتهاند. این نوع از ارزهای دیجیتال معمولا هدف، نقشه راه و کاربرد خاصی نداشته و صرفا برای سرگرمی متولد میشوند.
اولین میم کوین بازار دوج کوین (DOGE) بود که در سال 2013 بهعنوان یک جک و شوخی در برابر بیت کوین آغاز بهکار کرد. با این وجود، طی سالهای اخیر بهدلیل حمایت چهرههای شناختهای از جمله ایلان ماسک، مدیرعامل شرکت خودروسازی تسلا، دوج کوین توانست رشد بیسابقهای را تجربه کند. این ارز دیجیتال دارای لوگوی یک سگ از نژاد شیبا اینو است.
پس از این موفقیت و رشد قیمت، توسعهدهندگان دیگری جا پای دوج کوین گذاشته و میم کوینهای خود را عرضه کردند. شیبا اینو (SHIB) رمز ارز دیگری بود که در سال 2021 سر و صدای زیادی بهپا کرد.
از جمله دیگر میم کوینهای محبوب میتوان پپه (PEPE) و فلوکی اینو (FLOKI) را نام برد که با بازدههای چند هزار درصدی خود از زمان عرضه، ثروت هنگفتی را برای سرمایه گذاران خود رقم زدهاند. در حال حاضر بیش از 1000 میم کوین در بازار وجود دارد که برخی از برترین آنها از نظر ارزش بازار را در تصویر زیر مشاهده میکنید.
کوینهای حریم خصوصی (Privacy Coins)
کوینهای حریم خصوصی یا پرایوسی کوینها دسته بندی دیگری از رمز ارزها هستند که با هدف محافظت از حریم شخصی و تراکنشهای کاربران طراحی شدهاند. در واقع این نوع از رمز ارزها با مخفیسازی جریان پول در شبکههای خودشان، باعث ناشناسی واقعی کاربران پشت تراکنشها میشوند. بنابراین هنگام استفاده از پرایوسی کوینها، تشخیص اینکه «چه کسی چه چیزی را برای چه کسی» فرستاده است، دشوار خواهد شد. این ویژگی برای جلوگیری از دخالت و وارسی تراکنشهای مالی توسط دیگران کاربرد دارد.
ترونادو کش (Tornado Cash) یک پروتکل ترکیبکننده یا اصطلاحا میکسر (Mixer) است که باعث ناشناس شدن تراکنشها روی شبکه اتریوم میشود. در سال 2022، وزارت خزانهداری آمریکا بهخاطر ابهامات پروتکلها و رمز ارزهای حریم خصوصی، استفاده از این پروتکل را ممنوع اعلام کرد.
از جمله پرایوسی کوینهای معروف میتوان مونرو (XMR) و زد کش (ZEC) را نام برد. دیگر کوینهای حریم شخصی محبوب از نظر مارکت کپ در تصویر زیر قابل مشاهده است:
توکن صرافیها (Exchange Tokens)
همانطور که میدانید، برخی از صرافیهای متمرکز دارای توکن اختصاصی خود هستند که کاربردهای مختلفی از جمله اعمال تخفیف روی کارمزد تراکنشهای داخل پلتفرم خود دارند. مثلا شما در صورت استفاده از رمز ارز GT صرافی گیت آیو، مشمول دریافت تخفیف روی کارمزدهای میکر و تیکر معاملات خود میشوید.
بههمین خاطر، توکن صرافیهای متمرکز را نیز میتوان در دسته بندی دیگری از انواع رمز ارزها قرار داد که برترین آنها از نظر ارزش بازار را در تصویر زیر مشاهده میکنید:
علاوه بر صرافیهای متمرکز، صرافیهای غیر متمرکز نیز دارای توکن اختصاصی خود هستند که عمده کاربردشان، تامین نقدینگی و تسهیل سواپ دیگر توکنهاست. یونی سواپ (ارز UNI)، سوشی سواپ (ارز SUSHI)، پنکیک سواپ (ارز CAKE) و بسیاری دیگر از دکسها در این دسته قرار میگیرند.
توکنهای هوش مصنوعی و بیگ دیتا (AI and Big Data Tokens)
توکنهای هوش مصنوعی (AI) آن دسته از رمز ارزهایی هستند که منحصرا برای فعالیت در پروژهها، اپلیکیشنها و سرویسهای مبتنی بر این فناوری نظیر بازارچهها، الگوریتمهای تریدینگ، سازمانهای خودگردان و موارد بسیار دیگر ساخته شدهاند.
مثلا اوشن پروتکل (Ocean Protocol) یک پلتفرم فعال در زمینه هوش مصنوعی است که افراد میتوانند با بهاشتراکگذاری دادههای خود، در عین حفظ حریم خصوصی و کنترل آنها، به کسب درآمد از طریق ارز دیجیتال OCEAN بومی این پلتفرم بپردازند.
بنابراین انواع رمز ارزهای حوزه هوش مصنوعی را نیز میتوان در دسته بندی دیگری قرار داد که محبوبترین آنها از نظر مارکت کپ را در تصویر زیر مشاهده میکنید:
توکنهای وب 3 (Web3 Tokens)
توکنهای وب3 نیز طبقه بندی دیگری از ارزهای دیجیتال هستند که با هدف ساخت اینترنت غیر متمرکز توسعه داده شدهاند. پروتکلهای فعال در این بخش از بازار دارای سرویسهای متنوعی از جمله محاسبات، پهنای باند، ذخیرهسازی، شناسایی هویت، میزبانی و دیگر خدمات آنلاین هستند که پیشتر توسط تامینکنندگان فضای کلاود ارائه میشد.
پولکادات (DOT)، چین لینک (LINK)، فایل کوین (FIL) و اینترنت کامپیوتر (ICP) از جمله محبوبترین ارزهای دیجیتال وب3 هستند که باعث تحول فضای اینترنت نسل دوم متمرکز امروزی شدهاند. از دیگر پروژههای این حوزه میتوان موارد زیر را نام برد:
توکنهای اکوسیستم اتریوم (ERC20)
اتریوم بهعنوان یک پلتفرم قابل برنامهنویسی قراردادهای هوشمند، یکی از محبوبترین شبکهها برای توسعه انواع اپلیکیشنهای غیر متمرکز نظیر صرافیها، توکنها، بازیها و موارد دیگر بوده است.
سوای استانداردهای ERC721 و ERC1155 که برای توسعه توکنهای غیر مثلی روی اتریوم کاربرد دارند، استاندارد ERC20 ساختار و چارچوب کلی صدور توکنهای مثلی روی این بلاک چین را مشخص میکند. به همین خاطر، انواع ارزهای دیجیتال ساختهشده روی این شبکه را میتوان در یک دسته بندی دیگر بهنام «توکنهای اکوسیستم اتریوم» قرار داد.
به استناد اتر اسکن، در حال حاضر 1,249 قرارداد توکن ERC20 روی اتریوم منتشر شده است که برترین آنها از نظر مارکت کپ در تصویر زیر قابل مشاهده است:
البته بر اساس آمارهای مختلف، این 1,249 قرارداد شناساییشده توسط وبسایت اتراسکن تعداد بسیار پایینی است و مثلا وبسایت Blockchain تعداد توکنهای ERC20 روی اتریوم را 713,941 واحد نشان میدهد. علت این تفاوت احتمالا به قراردادهای تاییدشده و تاییدنشده مربوط است.
توکنهای اکوسیستم بایننس اسمارت چین (BEP20)
اکوسیستم بیانبی چین متشکل از بایننس چین (BEP2) و بایننس اسمارت چین (BEP20) است که تنها روی زنجیره دوم قابلیت برنامهنویسی و توسعه قراردادهای هوشمند وجود دارد. بنابراین همانطور که احتمالا تا کنون دیدهاید، توکنها برای فعالیت در اکوسیستم بیانبی چین ملزم به استفاده از استاندارد توکن BEP20 هستند.
به استناد bscscan.com، در حال حاضر 3,504,511 قرارداد هوشمند روی این زنجیره توسعه داده شده است که در میان آنها، نسخههای پگشده دیگر رمز ارزها نظیر شیبا اینو، آوالانچ، پولکادات، بیت کوین کش، دای و بسیاری دیگر نیز به چشم میخورد. اگر دقت کرده باشید، این دسته از توکنها دارای عبارت “Binance-Peg” در ابتدای نام خود هستند که نشاندهنده وجود نسخه معادل این نوع از رمز ارزها روی زنجیره بایننس اسمارت چین است.
علت این کار، ارزانتر بودن کارمزد تراکنشها روی بایننس اسمارت چین است که توسعهدهندگان را به ساخت نسخه پگشده رمز ارزهای فعال روی شبکههایی نظیر اتریوم ترغیب کرده است.
در تصویر زیر، بزرگترین توکنهای فعال روی این زنجیره از نظر مارکت کپ را مشاهده میکنید:
توکنهای اکوسیستم ترون (TRC20)
مشابه اتریوم، استانداردهای توکن مختلفی شامل TRC10 ،TRC721 ،TRC1155 و TRC20 در اکوسیستم ترون وجود دارد که برای توسعه انواع رمز ارزها بهکار میرود. TRC20 استاندارد توکن مثلی روی ترون است که به استناد اکسپلورر آن به آدرس tronscan.org، در حال حاضر 77,997 قرارداد توکن روی این شبکه پیادهسازی شده است.
در این میان، توکنهای تتر (USDT)، یو اس دی سی (USDC)، جاست (JST) و سان (SUN) جزو شناختهشدهترین ارزهای دیجیتال اکوسیستم ترون محسوب میشوند. برترین توکنهای TRC20 ترون از نظر ارزش بازار به شرح زیر است:
توکنهای اکوسیستم آپتیمیزم (Optimism)
آپتیمیزم یک راهحل لایه 2 از نوع رولآپ برای شبکه اتریوم است که با هدف بهبود مشکل مقیاس پذیری این زنجیره توسعه داده شده است. این شبکه با ساختار و معماری ماشین مجازی اتریوم سازگاری دارد، بههمین خاطر بهراحتی میتوان توکنهای روی اتریوم را به این زنجیره منتقل کرد. این شبکه دارای یک ارز دیجیتال بومی بهنام توکن OP است که برای حاکمیت و رایدهی نسبت به تصمیمات آن کاربرد دارد.
بنابراین توکنهای اکوسیستم آپتیمیزم را نیز میتوان در دسته بندی مجزای انواع ارزهای دیجیتال قرار داد. به استناد اکسپلورر بلاک چین این زنجیره به آدرس optimistic.etherscan.io/tokens، در حال حاضر 66,229 قرارداد توکن با استاندارد ERC20 اتریوم روی آپتیمیزم نیز منتشر شده است که برترین آنها از نظر ارزش بازار را در تصویر زیر مشاهده میکنید:
توکنهای اکوسیستم آربیتروم (Arbitrum)
مشابه آپتیمیزم، آربیتروم نیز یک راه حل مقیاس پذیری لایه دوم برای اتریوم است که با ماشین مجازی این بلاک چین سازگاری دارد. اکوسیستم آربیتروم بهگونهای طراحی شده است تا توسعهدهنگان در کنار بهرهمندی از امنیت فوقالعاده لایه 1 اتریوم، قادر به اجرای تراکنشها و قراردادهای ماشین مجازی این شبکه بدون نیاز به دستکاری آن در لایهای مجزا باشند.
به استناد اکسپلورر این زنجیره به آدرس arbiscan.io/tokens، در حال حاضر 164,053 قرارداد توکن ERC20 اتریوم با این اکوسیستم سازگاری دارند که برترین آنها از نظر مارکت کپ در تصویر زیر قابل مشاهده است:
تا چندی پیش، اکوسیستم آربیتروم توکن اختصاصی خود را نداشت. اما بهدلیل نیاز جامعه به یک سازمان خودگردان غیر متمرکز، این شبکه با عرضه ارز دیجیتال ARB قدرت رایدهی را برای هولدرهای آن ایجاد کرده است.
توکنهای اکوسیستم کاردانو (Cardano)
سوای اتریوم و راهحلهای مقیاس پذیری آن، کاردانو (ADA) بهعنوان یکی دیگر از بزرگترین شبکههای مبتنی بر قابلیت قرارداد هوشمند، اکوسیستمی از توکنهای قابل عرضه روی بلاک چین خود را ساخته است. بنابراین انواع رمز ارزهای مبتنی بر قراردادهای هوشمند کاردانو را نیز میتوان در دسته دیگری از توکنها قرار داد.
به استناد اکسپلورر این شبکه به آدرس cardanoscan.io/tokens، در حال حاضر 8,605,586 توکن روی کاردانو منتشر شده است که از نظر عرضه کل رتبهبندی شدهاند. 4 کوین بزرگ روی این شبکه بهترتیب CUBY ،PEPPA ،BRICKS و Kitten-ada هستند.
اما به استناد کوین مارکت کپ، از بین انواع ارزهای دیجیتال برتر اکوسیستم کاردانو از نظر مارکت کپ میتوان چین لینک (LINK)، نکسو (NEXO)، ای پی آی 3 (API3)، ارگو (ERG) و کوتی (COTI) را نام برد.
توکنهای اکوسیستم کازماس (Cosmos)
یکی دیگر از شبکههای قابل برنامهنویسی اسمارت کانترکتها که اکوسیستمی بزرگ ارز ارزهای دیجیتال را پدید آورده است، کازمارس نام دارد. پروژه کازماس بههمراه مکانیزم اجماع تندرمینت (Tendermint) و ابزارهای توسعه متن باز خود، یکی از گزینههای محبوب برای رفع مشکل تعاملپذیری بلاک چینها محسوب میشود. این شبکه همچنین دارای ارز دیجیتال ATOM بومی خود است که به تسهیل تراکنشها میپردازد.
به استناد کوین مارکت کپ، در حال حاضر بیش از 700 رمز ارز در این اکوسیستم فعالیت میکنند. کرونوس (CRO)، اینجکتیو (INJ) و کاوا (KAVA) بیشترین ارزش بازار را در این میان به خود اختصاص دادهاند.
دسته بندی ارزهای دیجیتال بر اساس کاربرد
در ادامه این قسمت، لیست انواع رمز ارز ها از جنبه کاربر را بههمراه نمونههایی از ارز دیجیتال هر طبقه بررسی میکنیم. البته این دسته از ارزها نیز در سایت کوین مارکت کپ یافت میشوند، اما بهخاطر کاربردشان در حوزههای مختلف آنها را جدا کردهایم.
توکنهای پرداختی (Payment Tokens)
یکی دیگر از دسته بندی ارزهای دیجیتال مربوط به انواع ارز دیجیتال پرداختی است. بیت کوین بهعنوان پادشاه ارزهای دیجیتال، اولین نمونه موفق یک ارز پرداختی محسوب میشود. هدف یک رمز ارز پرداختی نه تنها فعالیت بهعنوان واسط تبادل است، بلکه تبدیل شدن به یک پول دیجیتال همتابههمتا برای تسهیل تراکنشها را نیز دنبال میکند.
در تعریف، از آنجایی که این نوع ارز دیجیتال یک هدف کلی را دنبال میکند، دارای یک بلاک چین اختصاصی است که هیچ هدف ثانویهای ندارد. این یعنی نمیتوان قراردادهای هوشمند و اپلیکیشن های غیر متمرکز را روی این نوع بلاک چینها اجرا کرد. با این وجود، برخی از توکنها نظیر مانا (MANA) در بازی دیسنترالند بهخاطر ویژگی خود بهعنوان یک واسط تبادل، در این زمره نیز قرار میگیرند.
علاوه بر این، ارزهای دیجیتال پرداختی غالبا دارای عرضه کل محدود هستند که باعث ضدتورمی شدن اقتصاد آنها میشود. نتیجه این امر، متناهی شدن تعداد ارزهای قابل تولید و نهایتا افزایش ارزش آنها در گذر زمان است.
از نمونه ارزهای پرداختی میتوان بیت کوین، لایت کوین، مونرو، دوج کوین و بیت کوین کش را نام برد. دیگر نمونههای این طبقه را در تصویر زیر مشاهده میکنید:
توکنهای کاربردی (Utility Tokens)
طبقه بندی بعدی که در این لیست معرفی انواع رمز ارزها به آن میپردازیم، توکن کاربردی است. همانطور که از نامشان پیداست، یوتیلیتی توکنها دارای یک هدف یا عملکرد مشخص بهنام «کاربرد» هستند. گاهی اوقات به توکنهای کاربردی، توکن زیرساخت (Infrastructure Token) نیز میگویند.
برخی از رمز ارزها برای پوشش کارمزد تراکنشها و دیگر هزینههای درون یک اپلیکیشن ساخته شدهاند که به آنها توکن کاربردی میگویند. مثلا هر زمان که یک اپلیکیشن دیفای تراکنشی را انجام میدهد، بلاک چین تحت استفاده به محاسبه کارمزد آن میپردازد. بنیانگذار اتریوم، ویتالیک بوترین، این فرآیند را «گس فی (Gas Fee)» یا «کارمزد گس» نامیده است.
مثلا رمز ارز ETH یک نمونه توکن کاربردی است که بهعنوان سوخت شبکه برای پرداخت کارمزد تراکنشهای قراردادهای هوشمند کاربرد دارد. با اینکه گفتیم اتر بهخاطر داشتن بلاک چین اختصاصی خود یک کوین محسوب میشود، اما از این نظر در دسته توکنهای کاربردی نیز میتواند قرار بگیرد. همانطور که در ابتدای این مطلب نیز اشاره کردیم، برخی از ارزهای دیجیتال میتوانند از جنبههای مختلف در دستههای متفاوتی گروهبندی شوند.
حالا بر خلاف ارزهای پرداختی که عموما دارای عرضه محدودی هستند، توکنهای کاربردی بهدلیل خاصیتشان برای سوخترسانی شبکه، معمولا عرضه نامحدودی داشته و در نتیجه، تورمی هستند. این یعنی با تولید هر چه بیشتر، ارزش آنها مشابه چاپ مداوم یک ارز فیات به مرور زمان کاهش مییابد. حالا برخی از پروژههای رمز ارزی برای جلوگیری از چنین اتفاقی، یک مکانیزم توکن سوزی را اعمال کردهاند که بهصورت دورهای بخشی از کارمزد تراکنشها را به یک آدرس غیر قابل برداشت فرستاده و با خارج کردن آنها از گردش، اصطلاحا آنها را میسوزاند.
نکته دیگر در خصوص انواع رمز ارز کاربردی این است که معمولا این توکنها پیش از راهاندازی، طی فرآیندی بهنام پیشفروش و سپس عرضه اولیه سکه (ICO)، عرضه اولیه صرافی (IEO) یا عرضه اولیه صرافی غیر متمرکز (IDO)، برای فروش در دسترس سرمایه گذاران قرار میگیرند. سرمایه جمعآوریشده طی این رویداد نیز برای توسعههای آتی پروژه استفاده شده و در صورت افزایش قیمت رمز ارز مربوطه پس از عرضه عمومی، باعث سودآوری سرمایه گذاران اولیه خود میشود. البته ICO مختص توکنهای کاربردی نیست و همه پروژههای ارز دیجیتال با اهداف دیگر نیز میتوانند به برگزاری آن بپردازند.
زیرو ایکس (ZRX)، بیسیک اتنشن توکن (BAT)، گولم (GNT) و آگور (REP) از نمونه رمز ارزهای کاربردی هستند.
توکنهای حاکمیتی (Governance Tokens)
از انواع طبقه بندی ارزهای دیجیتال که برخی از منابع به آن اشاره کردهاند، مربوط به توکنهای حاکمیتی یا گاورننس توکن است که میتواند زیرمجموعه توکنهای دیفای قرار بگیرد. زمانی که تعداد بالایی از سهام یک شرکت سهامی عام را بخرید، ممکن است جایگاهی در هیئت مدیره به شما پیشنهاد شود که توسط آن قادر به نظردهی نسبت به تصمیمات اثرگذار بر آینده آن شرکت خواهید بود. در دنیای رمز ارزها، این کار از طریق توکنهای حاکمیتی انجام میشود.
پروژههای دیفای عموما دارای توکنهای حاکمیتی هستند که حق رایدهی روی پروپوزالها و طرحهای پیشنهادی در خصوص نحوه فعالیت شبکه و رمز ارز مربوطه نظیر افزایش یا کاهش کارمزد گس را به هولدرهای خود میدهد. حالا هر چه تعداد توکنهای تحت مالکیت شما بیشتر باشد، قدری رایدهی بیشتری نیز خواهید داشت.
حالا در صورتی که گروهی از مالکان این نوع از رمز ارزها کنترل کامل پروژه را بر عهده داشته باشند، بهصورت جمعی به آنها سازمان خودگردان غیر متمرکز (DAO) گفته میشود. از معروفترین نمونههای دائو میتوان به میکردائو (MakerDAO) و توکن گاورننس آن بهنام ارز MKR اشاره کرد. هولدرهای توکن میکر میتوانند نسبت به تصمیمات آینده استیبل کوین این پروژه بهنام دای (DAI) رای دهند.
از دیگر رمز ارزهای حاکمیتی برتر از نظر ارزش بازار میتوان به یونی سواپ (UNI)، آوی (AAVE)، ایپ کوین (APE) و کرو فایننس (CRV) اشاره کرد.
توکنهای خدماتی (Service Tokens)
سرویس توکنها دسته بندی دیگری از ارزهای دیجیتال هستند که اجازه دسترسی یا فعالیت در یک شبکه را به هولدرهای خود میدهند. یکی از نمونههای این نوع رمز ارز، استورج (STORJ) است که پلتفرم آن جایگزینی برای گوگل درایو، دراپباکس یا واندرایو مایکروسافت محسوب میشود. این پلتفرم فضای استفادهنشده هارد درایو را به افرادی که بهدنبال ذخیره اطلاعات خود در فضای کلاود هستند، اجاره میدهد.
کاربران برای استفاده از خدمات این پلتفرم به استفاده از توکن خدماتی بومی آن یعنی STORJ نیاز دارند. برای کسب این ارز دیجیتال نیز افراد ذخیرهکننده داده باید اعتبارسنجیهای تصادفی فایل را در بازههای زمانی مشخص انجام دهند.
ارز دیجیتال FIL پروژه فایل کوین را نیز میتوان در لیست انواع رمز ارزهای پرداختی قرار داد. مشابه استورج، فایل کوین نیز با ارائه زیرساختی غیر متمرکز، افراد دارای فضای ذخیرهسازی را به کاربران نیازمند به ذخیره اطلاعات متصل کرده و در در تراکنشها از کوین FIL استفاده میکند.
از دیگر ارزهای دیجیتال خدماتی میتوان موارد زیر را نام برد:
توکنهای سرگرمی و رسانه (Media and Entertainment Tokens)
از انواع دسته بندی ارز دیجیتال میتوان به رمز ارزهای حوزه رسانه و سرگرمی اشاره کرد که برای تولید محتوا، بازی و کازینوهای آنلاین استفاده میشوند. یکی از نمونههای این نوع ارز دیجیتال، بیسیک اتنشن توکن یا بت (BAT) است که در ازای فعالیت کاربران در مرورگر بریو (Brave) و مشاهده تبلیغات، به آنها پاداش میدهد.
دیگر رمز ارزهای این حوزه را در تصویر زیر مشاهده میکنید:
توکنهای گیمینگ و بازی (Gaming Tokens)
توکنهای گیمینگ که زیرمجموعه دسته بندی ارزهای دیجیتال حوزه سرگرمی و رسانه محسوب میشوند، نوع دیگری از رمز ارزها هستند که در بازیهای آنلاین بلاک چینی و پلتفرمهای متاورسی کاربرد دارند.
سندباکس (SAND) و دیسنترالند (MANA) از جمله محبوبترین بازیهای بلاک چینی با جایزه ارز دیجیتال هستند که طی چند سال گذشته توانستهاند مخاطبان زیادی را به خود جذب کنند. این دنیاهای مجازی دارای قابلیتهای مختلفی از جمله گشت و گذار، خرید و فروش زمین مجازی، برگزاری رویدادهای مختلف از جمله گالری، نمایشگاه، کلاس آموزشی و موارد بسیار دیگر در زمینها بوده و باعث تحول تجربه گیمینگ کاربران شدهاند.
توکنهای متاورس (Metaverse Tokens)
انواع ارزهای دیجیتال حوزه سرگرمی را میتوان در زیرگروه توکنهای متاورس نیز قرار داد. این طبقه که با توکنهای گیمینگ همپوشانی زیادی دارد، نه تنها بازیها، بلکه پلتفرمهای توسعه دنیاهای مجازی نظیر انجین (ENJ) را نیز شامل میشود.
توکنهای متاورس نوعی دارایی دیجیتال ساختهشده روی یک بلاک چینی متاورسی هستند که بهعنوان نماینده داراییها و حقوق یک اکوسیستم فعالیت میکنند. اکثر پروژههای این دسته مبتنی بر بلاک چین اتریوم هستند، اما برخی نظیر استار اطلس (ارز ATLAS) روی سولانا ساخته شدهاند. در زیر نیز برخی از محبوبترین پروژههای متاورسی از نظر ارزش بازار را مشاهده میکنید:
ارز دیجیتال بانک مرکزی (CBDC)
ارز دیجیتال بانک مرکزی یا CBDC نوعی رمز ارز است که توسط بانک مرکزی کشورها منتشر میشود. CBDCها در واقع توکنهایی هستند که به ارز ملی کشور خود گره خورده و تحت کنترل بانک مرکزی مربوطه قرار دارند. استفاده از این نوع از ارزهای دیجیتال در سیستم مالی و سیاستهای پولی کشورها هنوز در مراحل اولیه خود قرار دارد.
مشابه رمز ارزهای عادی، CBDCها نیز از فناوری بلاک چین برای ثبت تراکنشها استفاده میکنند، اما بهخاطر کنترل و نظارت دولت روی آنها، تمرکزگرایی شدیدی داشته و مزیتهای برتر این حوزه نظیر ناشناسی و عدم سانسور را در خود ندارند.
چین جزو اولین کشورهایی بود که اولین CBDC خود را بهصورت آزمایشی منتشر کرد. در حال حاضر 11 کشور از جمله استرالیا و هند ارز دیجیتال بانک مرکزی خود را منتشر کردهاند. در صورت گسترش دانش و تامین زیرساخت لازم در این حوزه، احتمالا شاهد افزایش تعداد کشورهای فعال در این بخش خواهیم بود.
سخن پایانی
انواع دسته بندی ارزهای دیجیتال از نظر منابع مختلف متفاوت است و یک طبقه بندی مشخص و واحد برای آنها وجود ندارد. در این مطلب، سعی کردیم کاملترین لیست معرفی رمز ارزها و انواع آنها از نظر بلاک چین مورد استفاده مانند اتریوم، ترون و دیگر شبکهها و همچنین کاربرد در فضای گیم، متاورس، وب3، استیکینگ و دیگر موارد را تهیه کنیم.
تهیه شده در بیت 24