اپلیکیشن غیر متمرکز یا دی اپ چیست؟ جامع‌ترین مقاله درباره DApp بلاک چین

قراردادهای هوشمند، اپلیکیشن های غیر متمرکز را شکل می‌دهند. اهمیت این کاربردشان را نباید دست کم گرفت. در ادامه بیشتر با مفهوم و کاربرد دی اپ آشنا شده و سپس اشاره‌ای به نحوه ساخت آن خواهیم داشت.

ارتباط بین اپلیکیشن غیر متمرکز و قرارداد هوشمند

دی اپ‌ها بر اساس تعریفی دیگر، یک رابط کاربری برای دسترسی و کار با قراردادهای هوشمند و همچنین بلاک چین‌ها به شمار می‌روند. بلاک چین را اینترنت تصور کنید. در چنین شرایطی، قراردادهای هوشمند حکم سرویس وب (World Wide Web) را پیدا می‌کنند. اپلیکیشن های غیر متمرکز نیز در اینجا یوتیوب، فیس بوک و امثال آن هستند. البته از نظر فنی و نحوه ارتباط اجزا با یکدیگر، این مثال چندان درستی نیست، اما در هر صورت به درک نحوه کار دی اپ با اسمارت کانترکت‌ها کمک می‌کند.

اساسا، اپلیکیشن های غیر متمرکز به ما اجازه می‌دهند از بلاک چین‌ها و اسمارت کانترکت‌ها راحت‌تر، در چارچوبی کاربرپسند، استفاده کنیم. مثال خرید و فروش خانه با استفاده از قراردهای هوشمند را به یاد آورید. بدون وجود یک دی اپ که کاربر بتواند بعد از دانلود و نصب روی کامپیوتر یا گوشی هوشمندش به راحتی با آن کار کند، فرد مجبور به برنامه‌نویسی و ایجاد یک اسمارت کانترکت با زبان Solidity روی بلاک چین اتریوم خواهد بود! چنین کاری از عهده اغلب کاربران ساخته نیست. به لطف یک اپلیکیشن غیر متمرکز کاربر فروشنده صرفا مبلغ خانه را وارد کرده و تصاویر آن را به سادگی چند مرتبه لمس نمایشگر بارگذاری می‌کند. در سمت خریدار نیز کاربر درگیر مسائل فنی نشده و فقط با زدن ضربه روی گزینه خرید، مقدار رمز ارز تعیین شده داخل قرارداد را به طور خودکار از کیف پولش به اسمارت کانترکت ارسال می‌کند.

تفاوت اپلیکیشن های متمرکز و غیر متمرکز

یکی از مشخصه‌های بسیار مهم دپ‌ها این است که روی یک شبکه همتا به همتا (P2P) عمل می‌کند. اپلیکیشن‌های متمرکزی مانند اوبر و فیسبوک به سیستم‌هایی متکی هستند که تحت مالکیت و کنترل یک نهاد یا سازمان واحد است. مثلا اگر صاحب یکی از این اپلیکیشن‌ها هر پلتفرم رسانه اجتماعی دیگری تصمیم بگیرد کسی را مسدود کند، می‌تواند بدون هیچ مانعی این کار را انجام دهد.

اما در یک dApp اصلا اینطور نیست. در ظاهر، بسیاری از اپلیکیشن‌های غیر متمرکز شبیه همه اپلیکیشن‌های معمولی و ساده و متمرکزی‌اند که همیشه می‌شناختیم. اما تفاوتشان در نحوه عملکرد و سیستم مدیریت پشت پرده‌شان است. dApp‌ها به علت ماهیت غیر متمرکزشان به هیچ وجه توسط یک مرجع واحد قابل دستکاری نیستند. در واقع آن‌ها همه ویژگی‌های بلاک چینی که روی آن سوارند را به ارث می‌برند، از جمله شفافیت در پردازش تراکنش‌ها یا همتا به همتا بودن تبادلات در شبکه.

وقتی همه جزییات یک رویداد (فرض کنید وام گرفتن از استخر نقدینگی یک پلتفرم دیفای، یا یک مبادله ساده دارایی دیجیتالی) از صفر تا صد هیچ وابستگی به نیروی انسانی یا جلب اعتماد هیچ کس نداشته باشد، می‌گوییم خودکار یا اتوماتیک است. یکی دیگر از خصوصیت‌های اپلیکیشن‌های غیر متمرکز هم این است که از قراردادهای هوشمند در اتوماسیون رویدادها استفاده می‌کنند. در حقیقت مبنای اعتماد همه‌ی قراردادهای مالی در دپ‌ها کدهای نوشته شده و فرمول‌ها و ریاضیات است.

علاوه بر این، از آنجایی که dAppها روی یک شبکه توزیع شده قرار دارند، هک کردن یا حمله به آن‌ها نسبت به همتایان متمرکزشان دشوارتر است. پرواضح است که این سطح از توزیع شدگی حتی دستکاری و دخالت در امورات dApp‌ها را برای دولت‌ها بسیار دشوار می‌کند.

در مقایسه با اپلیکیشن‌هایی که روی سرورهای متمرکز سوارند، دپ‌ها کمتر به دان تایم (downtime) (مشکل اختلال سرور و از دسترس خارج شدن برای مدتی کوتاه) دچار می‌شوند. بعلاوه جامعه توسعه دهنده یک برنامه غیر متمرکز از مزیت نرم افزار منبع باز و همکاری‌های بدون محدودیت سود می‌برد و این مهم حتما نوآوری و خلاقیت را تسریع می‌کند.

امروزه هزاران dApp روی بلاک چین‌های ارائه دهنده خدمات قرارداد هوشمند موجود هستند که در ادامه نگاهی دقیق‌تر به برخی از برجسته‌ترین نمونه‌های آن می‌اندازیم تا همچنین بفهمیم ویژگی‌های یک بستر پیشرو برای راه اندازی dApp‌ ها چیست.

نمونه اپلیکیشن های غیر متمرکز

اپلیکیشن‌های غیر متمرکز تنوع زیادی دارند. نمونه‌های محبوب dApp عبارتند از صرافی غیر متمرکز (دکس – DEX)، پلتفرم بازی غیر متمرکز، تسهیلات استقراض و وام دهی با ارز دیجیتال، پلتفرم‌های رسانه‌های اجتماعی، بازارهای پیش‌بینی (Prediction markets) و بازارچه‌های خرید و فروش دارایی‌های دیجیتال. البته در حوزه دیفای، dAppها اغلب هدف‌ها و ویژگی‌های تقریبا مشابهی دارند و تنوعشان کم‌تر است.

DEX‌ها از برجسته ترین انواع اپلیکیشن‌های غیر متمرکز هستند. بسیاری از دکس‌ها از مدل‌های بازار ساز خودکار (AMM) در اتوماسیون فرآیند تبادل توکن‌ها استفاده می‌کنند و با این تکنیک، ترید ارزهای دیجیتال به صورت همتا به همتا (P2P) و بدون واسطه را تسهیل می‌کنند. پنکیک سواپ (PancakeSwap)، یونی سواپ (Uniswap)، سوشی سواپ (SushiSwap) و تریدر جو (Trader Joe) از نمونه دکس‌های محبوب هستند.

همچنین، بسیاری از پروتکل‌های DEX و DeFi قابلیت‌هایی بیش از تنها یک صرافی بودن ارائه می‌دهند. مثلا این پلتفرم‌ها معمولا به کسانی که نقدینگی‌شان را تامین کنند و خدمات ترید P2P را تسهیل کنند، پاداش می‌دهند؛ معمولا درصدی از تمام کارمزدهای تراکنش‌ها برای یک جفت توکن خاص، برای هولدر‌ها و تامین کنندگان استخر نقدینگی درآمد غیرفعال ایجاد می‌کند. به عنوان مثال، اگر رمز ارز اتر (ETH) و معادل قیمت دلاری آن، استیبل کوین یو اس دی سی (USDC) دارید، می‌توانید ارائه دهنده نقدینگی باشید و هر بار که تریدری ETH را با USDC مبادله می‌کند یا بالعکس، درصدی از کارمزد آن تراکنش‌ها را دریافت کنید.

به این ترتیب، سرمایه‌گذاران می‌توانند با استیک کردن توکن‌های خود در فرآیندی به نام لیکویدیتی ماینینگ (Liquidity mining) یا استخراج نقدینگی شرکت کنند و سود بسیار کسب کنند. کاربران همچنین می‌توانند با شرکت در فرآیند ییلد فارمینگ (Yield farming) که توسط برخی دکس‌ها و پلتفرم‌های دیفای ارائه می‌شود، دارایی‌شان را بین چندین پلتفرم به گردش در آورده تا بهترین بازده را بیابند.

همچنین اگر نام بازی‌های غیر متمرکز که به بازی‌های بلاک چینی هم معروف شده‌اند را شنیده باشید و کنجکاو باشید که یک بازی نا متمرکز چیست، باید بدانید که آن‌ها هم جز محبوبترین انواع dApp هستند. پلتفرم‌های بازی غیر متمرکز راهی برای کسب درآمد در اختیار کاربران قرار می‌دهند و بعلاوه، از مدل ذخیره سازی نامتمرکز داده روی بلاک چین بسترشان بهره می‌برند و به‌طور قابل توجهی منصفانه هستند.

علاوه بر این‌ها، بازارهای توکن غیر مثلی یا ان اف تی (NFT) نیز به لطف افزایش تقاضا برای NFT‌های هنری یا آیتم‌های بازی، به سرعت به یکی از انواع محبوب dApp تبدیل شده‌اند.

طبقه‌بندی اپلیکیشن های غیر متمرکز

در وایت پیپر اتریوم، سه طبقه‌بندی برای دی اپ‌ها در نظر گرفته شده است. در ادامه این سه مورد را نام برده و درباره هر یک کمی توضیح می‌دهیم.

اپلیکیشن‌های بلاک چین مالی

این دسته‌بندی از اپلیکیشن های غیر متمرکز روش‌ها و راهکارهایی پیش پای کاربران به منظور مدیریت پول و امور مالی قرار می‌دهند. به عنوان نمونه، بیت کوین یک سیستم انتقال ارزش توزیع شده و غیر متمرکز به کاربران ارائه می‌کند.

هیچ مرجع متمرکزی برای کنترل شبکه وجود ندارد، بنابر این، هیچ فرد، گروه یا سازمانی قادر نیست به دلخواه، در جریان پول دست ببرد. اعضای تشکیل‌دهنده شبکه اعم از انواع نودها، مسئول تصمیم‌گیری‌ها هستند و تمام استراتژی‌ها در صورت رسیدن بخش عمده گره‌ها به توافق (اجماع) اتخاذ می‌شوند. کاربران مالک و کنترل‌کننده واقعی پول خود در این اپلیکیشن‌ها هستند. علاوه بر بیت کوین، بخش قابل توجهی از آلت کوین‌ها نیز در این دسته‌بندی قرار می‌گیرند.

اپلیکیشن‌های بلاک چین نیمه-مالی

این دسته شامل پول و اطلاعاتی است که در خارج از بلاک چین قرار دارد. به عنوان مثال، اپلیکشن های غیر متمرکز بیمه که در صورت تاخیر در سفرهای هوایی اقدام به بازپرداخت هزینه بلیط‌ها می‌کنند، در این دسته هستند.

عرضه اولیه سکه (ICO) یک مثال دیگر است. یک ICO در واقع یک مکانیزم جمع‌آوری سرمایه شبیه IPO (عرضه اولیه سهام) است، با این تفاوت که ICO باید به نوعی با فناوری بلاک چین مرتبط باشد و از طرفی به وسیله شرکت در آن، سهمی از یک شرکت آینده به دست نخواهید آورد. در اینجا به جای خرید سهام به وسیله پرداخت ارز فیات، اقدام به خرید توکن‌های متعلق به دی اپ می‌کنید. نحوه ساخت اپلیکیشن های غیر متمرکز عرضه اولیه سکه راحت است. کافی است اسمارت کانترکتی طراحی کنید که بعد از دریافت مقادیری بیت کوین، اتریوم یا هر رمز ارز دلخواه دیگر، به ارزش آن توکن اختصاصی شما را به کیف پول سرمایه گذار می‌فرستد.

اپلیکیشن های غیر متمرکز کاربردی

در این دسته دی اپ‌ها از ویژگی‌های سیستم‌های متمرکز و غیر متمرکز استفاده می‌شود. آن‌ها محبوب‌ترین اپلیکیشن های غیر متمرکز بلاک چینی به شمار می‌روند و در هیچ سطحی مالی نیستند. یک مثال خوب، برنامه‌‌های رای‌گیری آنلاین است.

پلتفرم‌های ساخت اپلیکیشن غیر متمرکز

اگرچه اکنون امکان ساخت آن‌ها در بلاک چین‌های مختلفی میسر است، اما همچنان در این حوزه اتریوم محبوب‌ترین و پراستفاده‌ترین بستر به شمار می‌رود. افرادی که تمایل به ایجاد اپلیکیشن غیر متمرکز یا قرارداد هوشمند در پلتفرم اتریوم دارند، باید زبان برنامه‌نویسی انحصاری آن یعنی Solidity را یاد بگیرند. توسعه‌دهندگان آن را به نحوی طراحی کرده‌اند که برای افراد دارای دانش اولیه درباره زبان‌های برنامه‌نویسی اصلی نظیر جاوا و پایتون به راحتی قابل یادگیری و استفاده باشد.

بیت کوین دنیا فناوری را با رمز ارزها و مزایای آن در مقایسه با سیستم‌های پولی سنتی آشنا کرد، اما این اتریوم بود که پتانسیل بالا و باورنکردنی فناوری بلاک چین را نشان داد. این پلتفرم به توسعه‌دهندگان سراسر دنیا اجازه می‌دهد اپلیکیشن های غیر متمرکز خود را ایجاد و بر بستر آن اجرا و راه‌اندازی کنند. در واقع، اتریوم در حال حاضر بزرگترین پلتفرم ایجاد اسمارت کانترکت‌ها است که در ساخت دی اپ‌ها نقش اصلی را ایفا می‌کنند. در قسمت قبل، ارتباط این دو مفهوم با یکدیگر را توضیح دادیم.

در وایت پیپر اتریوم، هدف از توسعه‌ آن ایجاد یک پروتکل جایگزین برای ساخت اپلیکیشن های غیر متمرکز، با تمرکز روی زمان توسعه، امنیت و مقیاس‌پذیری، بیان شده است. Ethereum برای توسعه‌دهندگان این امکان را فراهم کرده تا قراردادهای هوشمند مورد نظرشان را ایجاد و با استفاده از ماشین مجازی خود (EVM –> Ethereum Virtual Machine) اجرا کنند. به لطف ابزارهای موجود، توسعه‌دهندگان موفق شدند دی اپ‌های دارای کاربرد در مسائل دنیا واقعی، از مدیریت دارایی گرفته تا برنامه‌ریزی منابع، ایجاد کنند.

اتریوم، بزرگترین بستر اپلیکیشن های غیر متمرکز

اگرچه چندین شبکه بلاک چین میزبان پروتکل‌های DeFi هستند، اتریوم در این میان پیشگام بوده است. اتریوم بزرگترین بلاک چین بستر قراردادهای هوشمند و دومین بلاک چین بزرگ از نظر ارزش بازار توکن بومی خود (ETH) است. همچنین، انجمن توسعه اتریوم از فعال ترین و با پشتوانه ترین جوامع در صنعت ارزهای دیجیتال است. بسیاری از برجسته‌ترین پلتفرم‌های DeFi موجود از بلاک چین اتریوم برای ذخیره‌سازی داده‌ها و استخراج توکن استفاده می‌کنند. به علاوه، قراردادهای هوشمند اتریوم مسئول لاجیک بسیاری از dApp‌ها هستند.

بسیاری از پروتکل‌ها و dApp‌های پیشگام در DeFi بر بستر اتریوم قرار دارند. مثلا اولین پروتکل دیفای یعنی MakerDAO، پلتفرم تامین نقدینگی کامپاند (Compound) و یا صرافی غیر متمرکز یونی سواپ (Uniswap) است. بستر اتریوم همچنین خانه اول بسیاری از ابزارها و عملکردهای استانداردی است که در ساخت قراردادهای هوشمند امروزه از آن‌ها استفاده می‌شود.

به عنوان مثال، زبان اپلیکیشن نویسی سالیدتی (Solidity) به منظور ایجاد قراردادهای هوشمند در اتریوم به وجود آمده است. همچنین، این ماشین مجازی اتریوم (EVM) است که وظیفه اجرای قراردادهای هوشمند و تعیین قوانین جدید محاسبات را بر عهده دارد و امروزه بلاک چین‌های بسیاری از ماشین مجازی اتریوم استفاده می‌کنند.

باید متوجه شده باشید که نقش مهم اتریوم در دنیای dApp‌ ها چیست. علاوه بر این، بسیاری از ابزارهای استانداردی که جامعه اتریوم پیشگام آن‌ها بوده است، اکنون در شبکه‌های دیگری مانند ترون (TRON)، اولانچ (Avalanche)، فانتوم (Fantom)، سولانا (Solana) و پالیگان (Polygon) و حتی بایننس اسمارت چین (BSC) استفاده می‌شوند.

مقایسه آمار دی اپ‌های اتریوم، ترون و ایاس

اتریوم مسیر را برای تولد سایر پلتفرم‌ها هموار کرد. در این مطلب علاوه بر آن، روی ترون و ایاس تمرکز می‌کنیم، چرا که فعالیت بیشتر توسعه‌دهندگان روی آن‌ها متمرکز شده‌ است.

دن لریمر (Daniel Larimer)، ایاس و استیم را خلق کرد که هر دو جزو خلاقانه‌ترین پروژه‌های بلاک چینی دنیا به شمار می‌روند. در هر دو پروژه تلاش شده تا پلتفرمی با مقیاس‌پذیری بالا در اختیار توسعه‌دهندگان قرار بگیرد، چیزی که اتریوم تا امروز در ارائه آن ناموفق بوده است. ترون نیز دقیقا با تاکید بر مقیاس‌پذیری تا امروز توانسته طرفداران زیادی برای خود دست و پا کند. یک تفاوت اساسی بین دو پروژه ترون و ایاس، فعالیت‌های شدید و مستمر جاستین سان، موسس بنیاد ترون، برای بازاریابی است، در حالی که دن لریمر در این زمینه منفعل عمل کرده است.

اتریوم

در اینجا به دل اپلیکیشن های غیر متمرکز ساخته شده روی این پلتفرم‌ها زده و آن‌ها را بر اساس سه فاکتور زیر طبقه‌بندی می‌کنیم. تمام آمار و ارقام از وب سایت DappRadar به دست آمده‌اند.

• تعداد کاربران طی 24 ساعت گذشته
• ارزش تراکنش‌ها طی 24 ساعت گذشته
• تعداد تراکنش‌ها طی 24 ساعت گذشته

نخستین مورد برای ارزیابی اتریوم هستند. در ادامه، تعداد کاربران پنج دی اپ آن طی 24 ساعت را مشاهده می‌کنید:

• MyCryptoHeroes: دسته‌بندی گیمینگ با 2100 کاربر
• IDEX: دسته‌بندی صرافی با 1100 کاربر
• Paytowin.io: دسته‌بندی گیمینگ با 1000 کاربر
• ForkDelta: دسته‌بندی صرافی با 657 کاربر
• Blockchain Cuties: دسته‌بندی بازی با 643 کاربر

طبق بررسی‌ها، فقط سه دی اپ اتریوم توانست طی 24 ساعت بالای هزار کاربر فعال داشته باشد. از پنج اپلیکیشن غیر متمرکز برتر دو مورد در دسته‌بندی بازی قرار داشته و دو مورد صرافی رمز ارزی هستند.

در ادامه ارزش تراکنش‌های انجام شده در برترین دی اپ‌های اتریوم برای خرید و فروش ETH و دیگر ارزهای مبتنی بر این شبکه (بر اساس حجم مبادلات) طی 24 ساعت را مشاهده می‌کنید:

• FCK: دسته‌بندی بازی با ارزش تراکنش 1.6 میلیون دلار
• dice2.win: دسته‌بندی بازی با ارزش تراکنش 1.5 میلیون دلار
• IDEX: دسته‌بندی صرافی با ارزش تراکنش 769 هزار دلار
• Kyber: دسته‌بندی صرافی با ارزش تراکنش 263 هزار دلار
• Augur: دسته‌بندی پیش‌بینی بازار با ارزش تراکنش 73 هزار دلار

بررسی‌ها نشان داد فقط دو اپلیکیشن موفق به پشت سر گذاشتن مرز 1 میلیون دلار شدند و ارزش تراکنش‌های انجام شده در بقیه اپلیکیشن‌ های غیر متمرکز اتریوم کمتر از این مقدار بوده است.

سومین فاکتور برای طبقه‌بندی تعداد تراکنش‌ها بود. در طول 24 ساعت، تعداد تراکنش‌ها در برترین دی اپ‌های اتریوم به صورت زیر بوده است:

• IDEX: دسته‌بندی صرافی با تعداد 10800 تراکنش
• dice2.win: دسته‌بندی بازی با تعداد 7100 تراکنش
• 0xUniverse: دسته‌بندی بازی با تعداد 4700 تراکنش
• Cryptokitties: دسته‌بندی بازی با تعداد 4600 تراکنش
• FCK: دسته‌بندی بازی با تعداد 3400 تراکنش

ایاس

برترین اپلیکیشن های غیر متمرکز از نظر تعداد کاربران فعال در پلتفرم ایاس طی 24 ساعت به صورت زیر بوده است:

• PRA CandyBox: دسته‌بندی توزیع توکن با 7600 کاربر
• ENBank: دسته‌بندی بانک‌داری با 6400 کاربر
• EOS Knights: دسته‌بندی بازی با 3900 کاربر
• EOSBet: دسته‌بندی بازی با 2900 کاربر
• TGON: دسته‌بازی بازی با 2800 کاربر

همانطور که مشاهده می‌کنید، در طول یک بازه زمانی 24 ساعته، تعداد کاربران پراستفاده‌ترین دی اپ‌های ایاس در مقایسه با اتریوم بیشتر بود.

در ادامه ارزش تراکنش‌های انجام شده در برترین دی اپ‌های ایاس (بر اساس حجم مبادلات) طی 24 ساعت را مشاهده می‌کنید:

• Poker EOS: دسته‌بندی بازی با ارزش تراکنش 3.4 میلیون دلار
• EOS Jacks: دسته‌بندی بازی با ارزش تراکنش 2.8 میلیون دلار
• EOSBet: دسته‌بندی بازی با ارزش تراکنش 1.3 میلیون دلار
• Newdex: دسته‌بندی صرافی با ارزش تراکنش 1.2 میلیون دلار
• Betace: دسته‌بندی بازی با ارزش تراکنش 886 هزار دلار

در اینجا چهار اپلیکیشن غیر متمرکز از پنج مورد برتر بالاتر از 1 میلیون دلار تراکنش در طول بیست و چهار ساعت داشته‌اند. در نهایت به بررسی تعداد تراکنش‌ها در طول یک شبانه‌روز بر بستر ایاس می‌رسیم:

• POKE 25: دسته‌بندی بازی با تعداد 309 هزار تراکنش
• BetHash: دسته‌بندی بازی با تعداد 303 هزار تراکنش
• Dice: دسته‌بندی بازی با تعداد 161 هزار تراکنش
• EOSBet: دسته‌بندی بازی با تعداد 153 هزار تراکنش
• EOS Knights: دسته‌بندی بازی با تعداد 120 هزار تراکنش

ترون

برترین دی اپ‌ها از نظر تعداد کاربران روی شبکه ترون در طول 24 ساعت:

• OCDAPP: دسته‌بندی بازی با 7500 کاربر
• Gakex: دسته‌بندزی بازی با 4500 کاربر
• Bankroll: دسته‌بندی اقتصادی با 3600 کاربر
• TronVegas: دسته‌بندی بازی با 3200 کاربر
• BetHash: دسته‌بندی بازی با 2900 کاربر

برترین دی اپ‌ها از نظر ارزش تراکنش‌های خرید و فروش ترون و دیگر ارزهای روی این شبکه در طول 24 ساعت:

• WIN: دسته‌بندی بازی با ارزش تراکنش 6.9 میلیون دلار
• TronWoW: دسته‌بندی بازی با ارزش تراکنش 3.9 میلیون دلار
• TronTrade: دسته‌بندی صرافی با ارزش تراکنش 816 هزار دلار
• OCDAPP: دسته‌بندی بازی با ارزش تراکنش 296 هزار دلار
• TRXMarket: دسته‌بندی صرافی با ارزش تراکنش 168 هزار دلار

برترین دی اپ‌ها از نظر تعداد تراکنش‌ها در طول 24 ساعت:

• TronWoW: دسته‌بندی بازی با تعداد 364 هزار تراکنش
• WIN: دسته‌بندی بازی با تعداد 253 هزار تراکنش
• TronVegas: دسته‌بندی بازی با تعداد 44 هزار تراکنش
• Bankroll: دسته‌بندی اقتصادی با تعداد 37 هزار تراکنش
• OCDAPP: دسته‌بندی بازی با تعداد 37 هزار تراکنش

آشنایی با مرورگر DApp

dApp‌های بسیار زیادی با اهداف مختلف امروزه ساخته شده‌اند و اکنون موضوع اصلی رقابت میان آن‌ها به روز بودن و استفاده از نوآورانه ترین پروتکل‌هاست. برای دسترسی به ترند روز دنیای اپلیکیشن‌های غیر متمرکز، مرورگرهای دپ ارائه شدند تا مثل پلتفرم‌هایی چون اپ استور و گوگل پلی برای اپلیکیشن‌های متمرکز، بتوانید همه dApp‌ها را آنجا ببینید، دانلود کنید و اگر نسخه‌های جدیدی برای آن‌ها در دسترس است، آن‌ها را آپدیت کنید.

برخی از این مرورگرهای dApp ابزارهای مدیریت پرتفولیو هم در اختیار کاربر قرار می‌دهند تا همزمان در چندین پلتفرم بتوانند از آن استفاده کنند. مرورگرهای محبوب dApp عبارتند از دیفای پالس (DeFi Pule)، دپ ریدار (DappRadar)، مرورگر دپ تراست والت و State of the DApps.

مزایا و معایب برنامه های غیر متمرکز

از آنجایی که مدت زمان زیادی از ساخت و پیدایش اپلیکیشن های غیر متمرکز نمی‌گذرد، ایرادات سیستمی و ساختاری به چشم می‌خورد. برای درک بهتر موضوع در ادامه مزایا و معایب دی اپ ها یا همان اپلیکیشن های غیر متمرکز را به صورت مختصر مورد بررسی قرار می‌دهیم.

مزایای اپلیکیشن های غیر متمرکز

• قابلیت اطمینان بالا: در یک شبکه توزیع شده و غیر متمرکز خبری از نقطه تکی شکست (Single Point Of Failure) نیست، چرا که یک سرور مرکزی مسئولیت ذخیره و بازیابی داده و همچنین پاسخ‌دهی به درخواست‌های کاربران را بر عهده ندارد. در یک اپلیکیشن عادی، در صورت از کار افتادن سرور مرکزی عملکرد کل سیستم مختل می‌شود، اما به لطف ماهیت توزیع شده اپلیکیشن های غیر متمرکز کنار رفتن تعداد زیادی نود نیز سبب قطع سرویس‌دهی نخواهد شد.
• جلوگیری از سانسور: هیچ موجودیت منحصربه‌فرد و متمرکزی مسئول کنترل شبکه یک دی اپ نیست، به همین دلیل دولت‌ها یا نهادهای نظارتی نمی‌توانند افراد، تیم‌ها و شرکت‌ها را برای سانسور بخش یا کل محتوای اپلیکیشن آن‌ها تحت فشار قرار بدهند. حتی خود توسعه‌دهنده نیز نمی‌تواند به دلخواه و از روی سلیقه چنین کاری انجام بدهد. اپلیکیشن های غیر متمرکز متکی و مبتنی بر یک آدرس آی‌پی نیستند، به همین دلیل سانسور کردنشان امکان‌پذیر نیست.
• افزایش اعتماد به سیستم: به خاطر عدم تعلق دی اپ به یک موجودیت مرکزی و مشخص، اعتماد کاربران به سیستم افزایش پیدا می‌کند، چرا که می‌دانند دیتای متعلق به آن‌ها در اختیار یک مرجع نیست تا بلکه بتواند از آن به نفع خود سواستفاده کند. نکته مهم دیگر، دشوار بودن هک شبکه‌های توزیع شده است که مجددا به بالا رفتن اعتماد کاربران کمک می‌کند. مثالی واضح درباره از بین رفتن اعتماد کاربران به سیستم‌های متمرکز، ماجرای هک گستره فیس بوک یا فروش اطلاعات کاربران به شرکت‌های تبلیغاتی توسط آن است.

معایب اپلیکیشن های غیر متمرکز

• دشواری آپدیت و رفع باگ: در صورت مشاهده یک باگ در اپلیکیشن غیر متمرکز یا به منظور ارائه آپدیت برای افزودن قابلیت‌های جدید، کار توسعه‌دهنده دشوار است. علت، نیاز به آپدیت کردن تمام کپی‌ها در شبکه توزیع شده است. ویژگی عدم تمرکز که تا اینجا به بررسی مزیت‌های متعددش پرداختیم، در چنین شرایطی به ضرر ما تمام می‌شود!
• دشواری احراز هویت: استفاده از بیشتر نرم افزارهای متمرکز کنونی منوط به احراز هویت است. این کار به راحتی صورت می‌گیرد، چرا که یک مرجع مشخص مسئولیت کنترل و تایید را بر عهده دارد. در دی اپ خبری از یک موجودیت مرکزی برای انجام احراز هویت نیست. در صورت نیاز اپلیکشن به دریافت اطلاعات کاربران و سپس راستی آزمایی آن‌ها، کار دشوار خواهد بود.
• مقیاس‌پذیری پایین: به جرات مهم‌ترین مشکل سیستم‌های بلاک چینی و غیر متمرکز را می‌توان دشوار بودن مقیاس پذیری خطاب کرد. منظور از آن توانایی پاسخ دادن به نیازها در صورت بالا رفتن تقاضا است. رسیدن به توافق برای اطمینان از صحت داده، عملی ضروری و از طرفی زمان‌بر و سنگین در شبکه‌ای غیر متمرکز است. هر چه تعداد کاربران و مخصوصا نودها افزایش پیدا کند، کار سخت‌تر می‌شود.
• نبود اکوسیستم‌ غیر متمرکز مرجع: عملکرد نرم افزارهای متمرکز متداول اغلب متکی بر رابط‌های کاربردی برنامه‌نویسی (API) دریافت شده از منابع عظیم دیتا است. متاسفانه تا امروز اکوسیستمی این چنینی در بخش غیر متمرکز توسعه نیافته تا بلکه توسعه‌دهندگان از آن به عنوان مرجع استفاده کنند. دی اپ‌ها مجبور به دریافت API از سایر دی اپ‌ها هستند. از طرفی این API، مربوط به دیتای ذخیره شده روی یک شبکه توزیع شده است. پس کارایی به شدت کاهش پیدا می‌کند.

اهمیت اپلیکشن های غیر متمرکز برای کسب و کارها

کسب و کارها باید آگاهی خود نسبت به این تکنولوژی را افزایش داده و به فکر بهره بردن از آن باشند. دی اپ‌ها تاثیر به سزایی در رشد سریع کسب و کارها خواهند داشت. در ادامه به سه دلیل اهمیت آن‌ها برای کسب و کارهای آنلاین اشاره می‌کنیم.

جایگزین راه‌های ذخیره‌سازی ابری (کلاد) گران قیمت

اگر تصور می‌کنید هزینه راهکارهای ذخیره‌سازی ابری کنونی بالا است و به دنبال یک روش جایگزین هستید، حتما درباره دی اپ‌ها بیشتر تحقیق کنید. ذخیره سازی غیر متمرکز رفته رفته طرفداران بیشتری پیدا کرده و پروژه‌هایی نظیر فایل کوین و سیا کوین در حال جذب سرمایه‌های میلیارد دلاری هستند. در هر دو پلتفرم نام برده، با تجمیع فضای ذخیره‌سازی بدون استفاده‌ی داخل کامپیوترهای شخصی افراد در سراسر دنیا، بستری مناسب برای نگهداری فایل فراهم شده است.

هزینه استفاده از فایل کوین به عنوان نمونه، در مقایسه با راهکارهای متمرکز متداول مثل آمازون AWS حدود 90 درصد پایین‌تر است، به طوری که به ازای 1 ترابایت فضای ذخیره‌سازی کلاد، فقط 2 دلار در ماه پرداخت می‌کنید! از طرفی مشکلات متمرکز بودن سرویس‌ها دیگر در اینجا مطرح نیست. دیتا بعد از بارگذاری، رمزنگاری و سپس به چند قطعه تقسیم می‌شود. حتی اگر یک نود به فرض محال قادر به رمزگشایی داده باشد، همچنان کل آن را در اختیار ندارد. کنترل کلیدهای خصوصی برای رمزگشایی در اختیار مالک دیتا قرار می‌گیرد.

امنیت و حفظ هویت

در سال 2016 نزدیک به 65 درصد شکایات مربوط به کلاهبرداری در کمیسیون ارتباطات فدرال آمریکا (FCC) مربوط به سرقت اطلاعات هویتی بود. این مشکل به لطف استفاده از اپلیکیشن های غیر متمرکز از بین خواهد رفت. یک دی اپ موفق که دقیقا با هدف از میان بردن این مشکل توسعه یافته، Civic است. این پروژه یک بستر (مدیریت) هویت امن با استفاده از فناوری بلاک چین ایجاد می‌کند. هدف، حفظ و نگهداری اطلاعات هویتی کاربران است. نام توکن آن CVC است.

اپلیکیشن نام برده، هویت‌های رمزنگاری شده روی بلاک چین اتریوم را ردیابی می‌کند. هدف از توسعه، ارائه راهی ارزان‌تر، قابل اعتمادتر و کارآمدتر برای بررسی هویت‌ها بوده است. برای رفتن به یک سفر خارجی طی تعطیلاتی چند روزه، در مکان‌های مختلف در طول مسیر مجبور به تایید هویت خود خواهید بود. نخستین مکان احتمالا فرودگاه است. در صورتی که این فرودگاه با Civic تحت همکاری باشید، یک QR کد به منظور دریافت اطلاعات درباره شما، برایتان ارسال خواهد شد.

با استفاده از اپلیکیشن Civic، اطلاعاتتان را از طریق گوشی هوشمند به طور مستقیم به شرکت ارسال می‌کنید. این اطلاعات روی دستگاه به طور کامل رمزنگاری شده هستند. از طریق اسکنر اثر انگشت، اسکنر عنبیه چشم یا هر سیستم احراز هویت پشتیبانی شده توسط گوشی هوشمندتان، مالکیت اطلاعات دریافت شده را اثبات خواهید کرد. در ادامه می‌توانید از همان دستگاه برای اثبات هویت خود در مکان‌های مختلف نظیر فرودگاه یا هتل استفاده کنید. هر شرکت همکار با Civic از طریق بلاک چین قادر به اعتبارسنجی داده ارائه شده توسط شما خواهد بود.

یک اپلیکیشن این چنینی برای کسب و کارها بسیار کاربردی است، چرا که به لطف تضمین نگهداری امن اطلاعات هویتی کاربران، افراد بیشتری را به سمت خود جذب خواهد کرد. نکته مهم دیگر، کمک به حفظ حریم خصوصی خود کارکنان شرکت است. اگر شرکتی تصمیم گرفته با برون‌سپاری یک سری اعمال، از افرادی خارج مجموعه خود خدمات دریافت کند، همچنان می‌تواند برای کسب اطمینان، اقدام به اعتبارسنجی آن‌ها به واسطه یک اپلیکیشن غیر متمرکز کند.

بهره بردن از هوش تجاری

اپلیکیشن های غیر متمرکز در زمینه ایجاد و پرداخت صورت‌حساب‌ها نیز کمک زیادی می‌کنند. به عنوان مثال دی اپ Populous را در نظر بگیرید. این برنامه به وسیله تامین بودجه تا زمان پرداخت مشتری، زمان پرداخت و تسویه صورت‌حساب‌ها را به شدت کاهش می‌دهد. به این ترتیب کسب و کارها بهتر قادر به مدیریت سرمایه خواهند بود، چرا که دلیلی برای انتظار تا زمان تکمیل و تسویه پرداخت وجود ندارد.

پلتفرم هوش تجاری Populous به کاربران اجازه می‌دهد به حجم انبوهی داده دسترسی داشته و آن‌ها را با استفاده از ابزارهای مختلف آنالیز کنند. از این طریق می‌توان سناریوهای مختلف را آنالیز کرد و به داغ‌ترین مباحث در هر دوره زمانی پی برد. کل داده به واسطه بلاک چین ذخیره می‌شود که به معنی حداکثر بودن سطح شفافیت و امنیت است.

بهترین اپلیکیشن های غیر متمرکز

تا امروز بی‌شمار اپلیکیشن غیر متمرکز ایجاد شده و این تعداد به لطف وجود پلتفرم‌های قدرتمندی نظیر اتریوم، ایاس و ترون به طور مستمر در حال افزایش است. در ادامه قصد داریم برخی از محبوب‌ترین و کاربردی‌ترین دی اپ‌ها را معرفی کنیم.

Etherisc

Etherisc به آدرس etherisc.com، یک اپلیکیشن غیر متمرکز با هدف بهبود صنعت گردشگری است. این برنامه به کاربران اجازه می‌دهد اقدام به خرید و فروش بیمه تاخیر یا لغو سفرهای هوایی کنند. به لطف استفاده از بلاک چین اتریوم، تمامی بیمه نامه‌ها برای عموم کاربران در دیتابیس قابل مشاهده هستند.

وقتی درباره یک بیمه توافق حاصل شد، دیگر امکان اعمال تغییر در آن وجود ندارد. پکیج‌های مختلفی برای سرمایه گذاری در نظر گرفته شده‌ و هر یک با مقداری ریسک همراه است. غیر متمرکز بودن سیستم سبب شده به محض تأیید نتیجه رویداد، پرداخت‌ها را دریافت کنند. به این ترتیب امکان پرداخت سریع میسر می‌شود. این دستاورد به لطف استفاده از قراردادهای هوشمند حاصل شده است.

Golem

Golem به آدرس golem.network غیر متمرکزسازی را یک پله بالاتر برده است؛ این دی اپ به کاربران اجازه می‌دهد قدرت پردازشی اضافی کامپیوتر خود را به ازای دریافت توکن GNT در اختیار بقیه قرار بدهند. کاربران نیازمند قدرت پردازشی برای کاربردهای متفاوت، در بستری نظیر به نظیر با ارائه‌دهندگان ارتباط برقرار می‌کنند. کلیه تراکنش‌ها کاملا مستقل از شبکه گولم است، به همین دلیل عملکرد پلتفرم به شکلی غیر متمرکز تضمین می‌شود.

Ethlance

Ethlance به آدرس ethlance.com تصمیم دارد بازار فریلنسینگ را غیر متمرکز کند. تا امروز فریلنسرها و همچنین متقاضیان استخدام آن‌ها می‌بایست از طریق یک واسطه اقدام کرده و مبلغی به عنوان حق معرفی به آن پرداخت می‌کردند. در برخی وب سایت‌ها و اپلیکیشن‌ها حتی ممکن است تا 20 درصد ارزش پروژه مجبور به پرداخت کارمزد باشید! نیاز به این کار در دی اپ Ethlance از بین رفته است.

در اینجا کارفرمایان و کارکنان از طریق اسمارت کانترکت‌ها، تراکنش‌های بین خود را مدیریت می‌کنند. به لطف استفاده از آن‌ها، هر دو طرف بدون نیاز به داشتن اعتماد به هم قادر به همکاری خواهند بود؛ تا زمانی که پروژه به پایان نرسیده، دستمزد پرداخت نمی‌شود. از طرفی در صورت به پایان رسیدن پروژه، پرداخت دستمزد قطعی است.

Power Ledger

برق منبعی کمیاب اما بسیار ضروری است و در دنیای کنونی، با توجه به گره خوردن زندگی انسان‌ها با گجت‌های دیجیتال و الکترونیکی، اهمیتش دست کمی از هوا ندارد! متاسفانه در حال حاضر بخش انرژی بیشتر توسط شرکت‌های (متمرکز) بزرگ کنترل می‌شود، شرکت‌هایی که اغلب هدفی به جز کسب حداکثر سود ممکن ندارند.

به همین دلیل مردم به منظور دسترسی به انرژی الکتریکی مجبور به پرداخت هزینه‌های زیادی هستند. به عنوان یک پروژه بلاک چینی که برای از بین بردن این محدودیت قدم برداشته است باید به Power Ledger به آدرس powerledger.io اشاره کرد. این سازمان بلاک چینی در حال توسعه یک دی اپ به منظور حل یک مشکل واقعی در زندگی روزمره انسان‌ها است.

این برنامه غیر متمرکز به افراد اجازه می‌دهد در یک بازار نظیر به نظیر، انرژی الکتریکی مازاد و بدون استفاده خود را به فروش برسانند. این کار نه تنها تولید و استفاده از انرژی‌های سبز نظیر پنل‌های خورشیدی را گسترش می‌دهد، بلکه از پرداخت هزینه‌های منطقی توسط خریداران انرژی نیز اطمینان پیدا خواهد کرد. حذف واسطه‌ها (شرکت‌های بزرگ) به معنی کاهش قابل توجه هزینه‌ها است.

FollowMyVote

فرآیند رای‌گیری جزو مهمترین پایه‌های دموکراسی است. البته، اگر این فرآیند به درستی برگزار نشده و در آن دست برده شود، دموکراسی به طور کامل زیر سوال خواهد رفت. در دنیای واقعی، به طور مستمر اخباری درباره تلاش دولت‌های بر مسند قدرت و همچنین سازمان‌ها و احزاب مختلف به منظور دست‌کاری نتیجه انتخابات و حتی تهدید رای‌دهندگان برای انتخاب فرد یا افراد مورد نظرشان شنیده می‌شود. با غیر متمرکزسازی رای‌گیری، این مشکلات از بین خواهند رفت؛ افراد بدون شناخته شدن قادر به انتخاب فرد مورد نظرشان هستند. از طرفی ویژگی تغییرناپذیری بلاک چین، امکان دست‌ بردن در نتیجه انتخابات را از بین می‌برد.

گروهی از توسعه‌دهندگان دوست‌دار حل این مشکل، پلتفرم FollowMyVote به آدرس followmyvote.com را ساختند. این دی اپ به افراد اجازه می‌دهد بر بستر بلاک چین اتریوم رای بدهند. با استفاده از یک اپلیکیشن غیر متمرکز به منظور تایید هویت رای‌دهندگان، انتخابات ایمن، مطمئن و شفاف می‌شود.

نحوه ساخت اپلیکیشن غیر متمرکز (DApp)

شاید علاقه‌مند به ساخت و ایجاد اپلیکیشن‌های غیر متمرکز باشید، اما نمی‌دانید از کجا شروع کنید. در این بخش به آموزش ساخت اپلیکیشن‌های غیر متمرکز می‌پردازیم. در ادامه با ما همراه باشید.

ایجاد وایت پیپر

در وایت پیپر مربوط به پروژه باید بعد از مطرح کردن یک مسئله یا مشکل، راهکار یا راهکارهایتان برای از بین بردن آن را توضیح بدهید. در اینجا هدف اصلی از توسعه اپلیکیشن غیر متمرکز را باید به طور کاملا شفاف و واضح توضیح بدهید. اهدافتان درباره آینده را همراه چگونگی توزیع توکن‌ها در وایت پیپر شرح بدهید. سرمایه گذاران بعد از خواندن نوشته‌های مقاله سفید دی اپ درباره سرمایه گذاری در آن تصمیم‌گیری می‌کنند. یک مقاله سفید دارای قسمت‌های مختلفی است که در ادامه نام می‌بریم:

• مقدمه
• بیانیه رفع مسئولیت
• فهرست مطالب
• شرحی از بازار هدف و مشکل
• توصیف محصول و فرآیند حل مشکل توسط
• توکن‌ها: دلیل ساخت، تعداد، زمان عرضه، چگونگی پخش و مواردی از این قبیل
• توضیحی در مورد نحوه استفاده پروژه از سرمایه‌های جمع آوری شده
• تیم توسعه‌دهنده
• شرح برنامه‌ها و اهداف آتی پروژه (Roadmap)

حین نگارش یک متن، یک رمان، کتاب روانشناسی یا حتی یک مقاله سفید، نوشتن یک مقدمه جذاب و ترغیب‌کننده از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. نامه‌ای از طرف مدیر عامل تیم که با زبانی دوستانه خطاب به سرمایه گذاران و خریداران احتمالی توکن نوشته شده است، گزینه خوبی محسوب می‌شود. در این بخش باید نمایی کلی از مشکلی که قرار است توسط پروژه شما حل شود، ارائه کنید؛ باید توضیح بدهید چرا این مشکل از اهمیت بالایی برخوردار است. اشاره کردن به عواقب حل نکردن آن مسئله یا مسائل نیز خالی از لطف نیست.

برنامه پروژه درباره چگونگی به کار بستن سرمایه‌های جمع آوری شده را توضیح بدهید. سرمایه ‌گذاران یک اپلیکیشن غیر متمرکز باید نسبت به نحوه خرج شدن پول‌هایشان و همچنین میزان سرمایه مورد نیاز برای تکمیل اهداف مهم پروژه اشراف داشته باشند. در این بخش نباید قسمتی از سرمایه به هزینه‌هایی نظیر «مراسم نتورکینگ»، «توسعه صنعت»، «متفرقه» و دیگر موارد مشابه اختصاص داده شود. وایت پیپر باید نشان دهد که تمام سرمایه جمع آوری شده، فقط و فقط برای توسعه خرج خواهد شد.

کسب دنبال‌کنندگانی برای پروژه

اگر از قبل طرح‌ریزی برای ایجاد یک دی اپ، در انجمن‌های رمز ارزی و بلاک چینی فعالیت نداشته‌اید، اکنون باید برای شناخته شدن در آن‌ها تلاش مضاعف کنید، چرا که اعضای آن‌ها تلاش به سزایی در شناخته شدن پروژه شما خواهند داشت. درباره اپلیکیشن غیر متمرکز خود با آن‌ها صحبت کرده و از نظراتشان در توسعه پروژه استفاده کنید.

پیاده‌سازی ایده‌هایتان

باید شروع به برنامه‌نویسی و توسعه دی اپ کنید. قدم بعدی راه‌اندازی یک عرضه اولیه سکه (ICO) است، اما برای آن حداقل به یک نمونه اولیه، حتی ناقص، از پروژه نیاز دارید. اغلب سرمایه گذاران وقتی پروژه صرفا در حد ایده بوده و توسعه‌دهنده تا زمان ICO هیچ دستاوردی نداشته است، از خرید توکن‌ها امتناع می‌کنند. با این حال ممکن است پیاده‌سازی ایده را به هر دلیل به بعد از عرضه اولیه سکه موکول کنید.

درباره موضوعی باید شفاف‌سازی کنیم؛ اگر در زمینه برنامه‌نویسی و توسعه اپلیکیشن‌های (متمرکز) متداول سابقه دارید، بی‌دلیل از ایجاد یک اپلیکیشن غیر متمرکز نترسید! دی اپ شبیه دیگر انواع نرم افزارها است و می‌تواند یک وب اپلیکیشن یا نرم افزار موبایل باشد. آن چه یک اپلیکیشن غیر متمرکز را از نوع سنتی و متداول آن متمایز می‌کند، ساخت و اجرا روی شبکه‌ای غیر متمرکز نظیر بلاک چین اتریوم است.

وقتی شروع به نوشتن اسمارت کانترکت‌ها در اتریوم می‌کنید، در واقع مشغول توسعه بک اند (Back – End) اپلیکیشن غیر متمرکز خود هستید. اگرچه نرم افزار شبیه برنامه‌های کامپیوتری عادی به یک رابط کاربری مجهز خواهد شد، اما همچنان کل یا بخشی از بک اند بر بستر اتریوم سوار است. بر اساس این تعریف می‌توان دریافت:

دی اپ = فرانت اند (رابط کاربری) + بک اند (کد بخش سرور) متشکل از قراردادهای هوشمند

بک اند با استفاده از یک زبان برنامه‌نویسی قابل پشتیبانی و اجرا توسط ماشین مجازی اتریوم (EVM) نظیر Solidity ،Serpent و Vyper نوشته می‌شود. در این بین کاربرد و محبوبیت Solidity از بقیه موارد بیشتر است. در ادامه، نمونه کد نمایش یک پیغام ساده “Hello World” که روی اتریوم با استفاده از این زبان برنامه‌نویسی نوشته شده است را مشاهده می‌کنید.

اگر اسمارت کانترکت روی شبکه اصلی اتریوم یا حتی یک شبکه تستی لوکال مستقر شود، دی اپ شما قادر به اجرای کد داخل آن به وسیله صدا زدن تابع ()printHelloWorld خواهد بود. نحوه ایجاد بخش بک اند تا حد زیادی مشخص شد، اما فرانت اند چطور؟ آیا زبان مشخصی به منظور ایجاد رابط کاربری برای اپلیکیشن های غیر متمرکز وجود دارد؟

پاسخ خیر است. برای این کار دستتان باز است و می‌توانید از هر زبان برنامه‌نویسی و فریم ورکی استفاده کنید. خوشبختانه این امکان وجود دارد تا کد فرانت اند را نیز روی شبکه‌ی نودهای توزیع شده و غیر متمرکز مستقر کنید. به این ترتیب هر دو قسمت بک اند و فرانت اند غیر متمرکز خواهند شد.

راه‌اندازی یک عرضه اولیه سکه (ICO)