کاربردهای استخر نقدینگی
تا اینجا، بیشتر درباره AMMها صحبت کردیم که در واقع محبوب‌ترین کاربرد لیکوئیدیتی پول ها بوده‌اند. با این وجود، همانطور که گفتیم، استخر لیکوییدیتی یک مفهوم بسیار ساده است، بنابراین می‌توان از آن استفاده‌های مختلفی کرد.
یکی از این کاربردها، در ییلد فارمینگ (Yield Farming) یا استخراج نقدینگی (Liquidity Mining) است. استخرهای لیکوییدیتی پایه و اساس پلتفرم‌های تولید بازده خودکار مانند یرن فایننس (Year Finance) هستند که در آن‌ها کاربران وجوه خود را وارد استخر کرده و سپس به تولید بازده می‌پردازند.
توزیع توکن‌های جدید میان افراد درست، یک مشکل دشوار برای پروژه‌های ارز دیجیتال است. لیکوئیدیتی ماینینگ یکی از رویکردهای موفق بوده است. به طور خلاصه، این توکن‌ها به صورت الگوریتمی بین کاربرانی که رمز ارز خود را وارد یک استخر نقدینگی کرده‌اند، توزیع می‌شوند. سپس، توکن‌های تازه صادرشده بسته به سهم هر کاربر از استخر، میان آن‌ها توزیع می‌شود.
همانطور که در بخش قبل در یک مثال واقعی توضیح دادیم، این توکن‌ها حتی می‌توانند رمز ارزهای دیگر استخرها به نام توکن استخر یا پول توکن (Pool Token) باشند. مثلا، با تامین نقدینگی برای یونی سواپ یا وام دادن وجه در کامپاند فایننس (Compound Finance)، توکن‌هایی که نماینده سهم شما از استخر مربوطه هستند را دریافت می‌کنید. سپس می‌توانید این توکن‌ها را وارد یک استخر دیگر کرده و سود کسب کنید. این زنجیره‌ها به جهت ادغام توکن استخر پروتکل‌ها در محصولات دیگر پروتکل‌ها، بسیار پیچیده هستند.
حاکمیت یا گاورننس (Governance) هم یکی دیگر از کاربردهای لیکوییدیتی پول هاست. در برخی موارد، برای ثبت یک طرح پیشنهادی، به تعداد زیادی رای توکنی نیاز است. حالا اگر به جای آن از استخر دارایی‌ها استفاده شود، افراد می‌توانند از منافع مشترکی که به نظرشان برای پروتکل مهم است، پشتیبانی کنند.
یکی دیگر از حوزه‌های رو به ظهور دیفای، بیمه در برابر ریسک قراردادهای هوشمند است. بسیاری از فعالیت‌های این حوزه نیز از لیکوییدیتی پول ها قدرت گرفته است.
یکی دیگر از کاربردهای پیشرفته استخر لیکوییدیتی، Tranching است. ترنشینگ مفهومی نشات گرفته از امور مالی سنتی است که از تقسیم‌بندی محصولات مالی بر اساس ریسک و بازده تشکیل می‌شود. این محصولات به LPها اجازه می‌دهند تا حالت‌های ریسک و بازده شخصی‌سازی‌شده را انتخاب کنند.
صدور دارایی‌های سنتی در بلاک چین نیز به استخرهای نقدینگی وابسته است. با اضافه کردن وثیقه به استخر و اتصال آن به یک اوراکل معتمد، یک توکن مصنوعی که ارزش آن به دارایی دلخواه شما گره خورده را خواهید داشت. در حقیقت، این مسئله کمی پیچیده‌تر است، اما ایده اصلی ساده‌ای دارد.
ویژگی‌های استخرهای لیکوییدیتی
لیکوییدیتی پول ها مزایا و معایب مختص به خود را دارند که پیش از کار با آن‌ها، باید حتما این موارد را در نظر داشته باشید.
مزایای لیکوییدیتی پول ها
بارزترین مزیت استخرهای لیکوییدیتی، تامین نسبتا دائمی نقدینگی برای تریدهایی است که خواهان استفاده از صرافی‌های غیر متمرکز هستند. استخرها همچنین فرصت سودآوری از نگهداری رمز ارزها به‌وسیله تبدیل شدن به LPها و کسب کارمزد تراکنش‌ها را فراهم می‌کنند.
علاوه بر این، بسیاری از پروژه‌ها و پروتکل‌ها، مشوق‌های بیشتری برای جذب تامین‌کنندگان لیکوئیدیتی با هدف بزرگ نگه داشتن استخر و کاهش ریسک افت قیمت و ایجاد تجربه معاملاتی بهتر، ارائه می‌کنند. بنابراین، فرصت سودآری بیشتر از طریق توکن‌های پاداش ییلد فارمینگ در ازای تبدیل شدن به یک LP وجود دارد.
برخی از پروتکل‌ها از جمله یونی سواپ، بلنسر و یرن فایننس، توکن‌های اختصاصی پلتفرم خود را به‌عنوان پاداش به LPها می‌دهند. در زمان ظهور سوشی سواپ در تابستان سال 2020، این صرافی از این مدل برای انجام حمله‌ای معروف به «حمله خون‌آشام» یا همان «ومپایر اتک (Vampire Attack)» روی یونی سواپ استفاده کرد. در این روش، کاربران می‌توانستند با تامین نقدینگی در یونی سواپ پیش از راه‌اندازی سوشی سواپ که خود فورکی از کدهای UniSwap بود، توکن SUSHI کسب کرده و پس از راه‌اندازی، نقدینگی توکن سوشی خود را به پلتفرم SushiSwap منتقل کنند.
خطرات استخر های نقدینگی
اما پیش از تامین نقدینگی برای یک بازارساز خودکار، باید با مفهومی به نام ضرر ناپایدار یا Impermanent Loss آشنا شوید. به طور خلاصه، به ضرر دلاری در مقایسه با هادل کردن در هنگام تامین نقدینگی در یک AMM، ضرر ناپایدار می‌گویند. با ارائه لیکوییدیتی برای یک بازار ساز خودکار، احتمالا در معرض Impermanent Loss قرار خواهید گرفت. گاهی این ضرر ناچیز است و گاهی می‌تواند بزرگ باشد.
ضرر ناپایدار معمولا در لیکوییدیتی پول های استانداردی که LPهای آن‌ها ملزم به تامین هر دوی جفت توکن‌ها به مقدار مشخص هستند (مثلا 10 توکن Cake و 0.25 BNB) و یکی از این توکن‌ها نسبت به دیگری نوسان قیمت دارد، مشاهده می‌شود. در حقیقت، Impermanent Loss زمانی اتفاق می‌افتد اکه رزش دلاری یک رمز ارز افزایش یابد، اما این ارزش در مقایسه با استراتژی هادل کردن (یعنی خرید و نگهداری) کمتر باشد. ضرر ناپایدار، تفاوت قیمت فیاتی (دلاری، یورویی یا هر نوع ارز فیات دیگر) بین نگهداری توکن در بازارساز خودکار و در والت ارز دیجیتال است.
اجازه دهید مثالی بزنیم. فرض کنید سارا 1 واحد ETH به ارزش 1,000 دلار، و 1,000 واحد DAI به ارزش 1,000 دلار وارد یک استخر لیکوئیدیتی کرده است. در این AMM خاص، جفت توکن واریزی باید ارزش یکسان داشته باشند. یعنی قیمت رمز ارز اتر در زمان واریز برابر با 1,000 DAI است. این حالت همچنین یعنی کل ارزش دلاری ارز دیجیتال واریزشده توسط سارا، 2,000 دلار است.
فرض کنید در کل 10 واحد ETH و 10,000 واحد DAI در استخر داریم، بنابراین سارا 10 درصد از سهم استخر را در اختیار دارد. حال فرض کنید قیمت اتر به 4,000 DAI افزایش پیدا می‌کند. در این حالت، تریدرهای آربیتراژ با اضافه کردن DAI به استخر، توکن ETH خارج می‌کنند تا زمانی که نسبت این دو توکن نمایانگر قیمت فعلی باشد. به یاد داشته باشید که عامل تعیین‌کننده قیمت دارایی‌های داخل استخر، نسبت بین آن‌ها در استخر است.
بنابراین اگر ارزش اتر برابر با 4,000 دای در استخر باشد، نسبت بین مقدار ETH و DAI در استخر تغییر کرده است. اکنون 5 اتر و 20,000 دای در استخر وجود دارد. بنابراین سارا تصمیم می‌گیرد وجه خود را از استخر خارج کند. همانطور که می‌دانیم سارا 10 درصد از سهم استخر لیکوییدیتی را در اختیار دارد. از این رو می‌تواند 0.5 ETH و 2,000 DAI به ارزش کل 4,000 دلار از استخر برداشت کند. همانطور که مشخص است، به دلیل واریز 2,000 دلار توکن در ابتدا، اکنون سود خوبی کسب کرده است. بد نیست، اما اگر همان 1 واحد اتر و 1,000 واحد دای را نگهداری می‌کرد چه اتفاقی می‌افتاد؟ ارزش کل این مقدار ارز دیجیتال اکنون 5,000 دلار است که با نگهداری آن‌ها در والت خود، 3,000 دلار سود می‌کرد.
بنابراین سارا با صرفا نگهداری و هادل کردن رمز ارزها به‌جای واریز آن‌ها به استخر سود بیشتری کسب می‌کرد که به این حالت، ضرر ناپایدار می‌گویند.
البته در این مثال، کمیسیون دریافتی توسط سارا را در نظر نگرفتیم. بسته به مدت زمان، کمیسیون پرداختی می‌تواند ضرر مذکور را خنثی کرده و سودآوری تامین نقدینگی را جبران کند. با این وجود، درک کامل Impermanent Loss پیش از تامین لیکوئیدیتی برای پروتکل‌های دیفای ضروری است.
به طور خلاصه، تخمین ضرر ناپایدار بر اساس استراتژی خرید و هادل به صورت زیر است:
- تغییر قیمت 1.25 برابری = 0.6 درصد ضرر ناپایدار
- تغییر قیمت 1.5 برابری = 2 درصد ضرر ناپایدار
- تغییر قیمت 1.75 برابری = 3.8 درصد ضرر ناپایدار
- تغییر قیمت 2 برابری = 5.7 درصد ضرر ناپایدار
- تغییر قیمت 3 برابری = 13.4 درصد ضرر ناپایدار
- تغییر قیمت 4 برابری = 20 درصد ضرر ناپایدار
- تغییر قیمت 5 برابری = 25.5 درصد ضرر ناپایدار
یکی دیگر از خطرات، ریسک قراردادهای هوشمند است. با واریز رمز ارز به یک لیکوییدیتی پول، از نظر فنی هیچ واسطی دارایی‌های شما را در اختیار ندارد و خود قرارداد به عنوان متولی این وجوه عمل می‌کند. بنابراین اگر باگ یا مثلا مشکلی از سوی وام‌های فوری یا همان فلش لون‌ها (Flash Loan) وجود داشته باشد، احتمال از دست رفتن ارزهای شما برای همیشه وجود دارد.
همچنین مراقب پروژه‌هایی که توسعه‌دهندگان اجازه تغییر در قوانین حاکمیت استخر را دارند باشید. گاهی اوقات، توسعه‌دهندگان می‌توانند با داشتن یک کلید ادمین یا دیگر روش‌ها، به کدهای اسمارت کانترکت دسترسی داشته باشند. این امر به آن‌ها اجازه می‌دهد تا رفتارهای مخرب مانند کنترل وجوه در استخر را انجام دهند.
چگونه می‌توان در تامین لیکوییدیتی یک استخر نقدینگی شرکت کرد؟
نحوه دقیق ورود به هر استخر لیکوییدیتی بسته به پلتفرم مربوطه متفاوت است. اما در کل، ابتدا باید در پلتفرم مورد نظر یک حساب ساخته و سپس کیف پول ارز دیجیتال خود مانند متامسک یا دیگر انواع والت‌های وب 3.0 را به آن متصل کنید. پس از آن، توکن‌ها آماده واریز به استخر مورد نظر خواهند بود.
در پلتفرم‌هایی مانند یونی سواپ، شما باید جفت توکن خاصی که مد نظر آن‌هاست را پیدا کرده و سپس والت خود را به آن متصل کنید. پس از بررسی میزان سودآوری مانند نسبت استخر و نرخ تبدیل، ملزم به واریز توکن‌ها به استخر هستید.
جمع‌بندی
لیکوییدیتی پول ها یکی از فناوری‌های محوری بخش دیفای هستند. این استخرها معاملات غیر متمرکز، وامدهی، تولید بازده و موارد بسیاری دیگر را ممکن می‌کنند. این استخرهای نقدینگی که در واقع نوعی قرارداد هوشمند محسوب می‌شوند، قدرت‌بخش تقریبا تمامی قسمت‌های حوزه امور مالی غیر متمرکزند و احتمالا این روند ادامه خواهد یافت.
منبع: Binance Academy
