استیبل کوین چیست؟ معرفی انواع ارز دیجیتال پایدار و باثبات

استیبل کوین نوع متفاوتی از ارزهای دیجیتال است. دارایی‌های قرار گرفته در این دسته‌بندی را با نام رم ارز باثبات یا ارز دیجیتال پایدار نیز می‌شناسند. انواع استیبل کوین (StableCoin) به نوعی نقش ارزهای فیات را در بازار کریپتو ایفا می‌کنند. در مواقع نوسان شدید مارکت می‌توان با تبدیل رمز ارزهای دیگر به آن‌ها، سیو سود و از ضرر جلوگیری کرد. از معروف‌ترین استیبل کوین ها می‌توان به تتر (USDT)، دای (DAI)، دلار بایننس (BUSD)، یو اس دی کوین (USDC) و ترو یو اس دی (TUSD) اشاره کرد.

کاربرد رمز ارزهای پایدار یا با ثبات فراتر از بازار ارز دیجیتال است، به طوری که به لطف فراهم کردن امکان انتقال ارزان و سریع پول از هر نقطه‌ای از دنیا به نقطه‌ای دیگر، توسط عده زیادی مورد استفاده قرار می‌گیرد؛ حتی افرادی که هیچ علاقه‌ای به سرمایه گذاری در رمز ارزها ندارند، از ارزهای دیجیتال استیبل کوین به منظور انتقال پول بهره می‌برند، چرا که آن‌ها ضمن بهره بردن از فناوری بلاک چین و مزایای آن نظیر جابه‌جایی ارزان و بدون واسطه پول، از ثبات ارزش برخوردار هستند.

دقیقا به همین دلیل است که خرید و فروش تتر در مقایسه با سایر ارزهای دیجیتال حتی بیت کوین حجم معاملات روزانه بسیار بیشتری دارد. این موضوع درباره انواع استیبل کوین صدق می‌کند، به طوری که اغلب آن‌ها حجم معاملات روزانه بسیار بالایی دارند.

ارز دیجیتال پایدار یا استیبل کوین (Stablecoin) چیست؟

این نوع ارزهای دیجیتال به پول فیات مانند دلار آمریکا، سایر ارزهای رمزنگاری شده، فلزات گرانبها یا ترکیبی از هر سه وابسته هستند. دلیل این وابستگی تلاش برای ثابت نگه داشتن قیمت آن‌ها است. هر واحد از یک استیبل کوین بدون توجه به شرایط کلی بازار همیشه قیمت ثابتی دارد، به همین دلیل آ‌ن‌ها را با عنوان ارز دیجیتال پایدار و با ثبات نیز می‌شناسند. مهمترین موارد نظیر تتر (USDT)، یو اس دی سی (USDC) و بایننس یو اس دی (BUSD) دارای پشتوانه دلار آمریکا هستند و قیمت هر واحد آن‌ها همیشه یک دلار آمریکا است.

با وجود تنوع دارایی‌های قابل پشتوانه‌سازی برای انواع استیبل کوین، تا امروز محبوب‌ترین گزینه ارزهای فیات به خصوص دلار ایالات متحده آمریکا بوده‌اند. همانطور که گفتیم، یک ارز دیجیتال با ثبات و پایدار صرف نظر از این که بازار کریپتوکارنسی دارای چه وضعیتی است، همیشه ارزش یکسانی دارد؛ حتی اگر قیمت اتریوم، بیت کوین و دیگر رمز ارزهای برتر بازار به صد دلار کاهش یا به صد هزار دلار افزایش پیدا کند، یک واحد تتر یا دیگر استیبل کوین های مطرح باز هم یک دلار ارزش خواهند داشت.

استیبل کوین ها برای مقابله با نوسان ذاتی در قیمت ارزهای دیجیتال رمزنگاری شده طراحی شده‌اند. رمز ارزهای پایدار و با ثبات معمولا وثیقه می‌شوند، به طوری که مجموع تعداد واحدهای در گردش داخل شبکه آن‌ها توسط دارایی‌های ذخیره شده‌ای پشتیبانی می‌شوند. به عنوان مثال، شرکت Tether Limited توسعه‌دهنده معروفترین و پراستفاده‌ترین استیبل کوین بازار مدعی است به ازای عرضه یک واحد USDT در شبکه بلاک چین، یک دلار در یک حساب بانکی به عنوان وثیقه قفل می‌کند. به طور خلاصه اگر 500,000 کوین در شبکه بلاک چین وجود دارد، حداقل 500,000 دلار باید در بانک به عنوان پشتوانه ذخیره شود.

با توجه به نوسانات ناگهانی بیت کوین و سایر آلت کوین‌ها، مدافعان رمز ارزهای پایدار معتقدند که وجود آن‌ها ریسک نرخ تبدیل و ضرر را محدود می‌کند. همچنین این ویژگی‌ها باعث می‌شود کارایی ارزهای دیجیتال رمزنگاری شده برای خرید کالا و خدمات بیشتر شود. به عنوان نمونه، امروز افراد زیادی با وجود عدم علاقه به سرمایه گذاری در ارزهای دیجیتال از استیبل کوین ها برای امور مختلف نظیر انجام حواله‌های بین‌المللی استفاده می‌کنند.

از شناخته شده‌ترین ارزهای دیجیتال باثبات و پایدار باید به تتر (USDT)، ترو یو اس دی (TUSD)، یو اس دی سی (USDC) و بایننس یو اس دی (BUSD) اشاره کرد. تقاضا برای این ارزها مدام در حال افزایش است. در بخشی دیگر از همین مقاله به انواع استیبل کوین و همچنین معروف‌ترین گزینه‌های بازار اشاره می‌کنیم.

استیبل کوین خانه امن سرمایه گذاران بازار ارز دیجیتال است

این ثبات قیمت باعث شده امروز استیبل کوین های معروف را از نظر میزان لیکوییدیتی (قدرت نقدشوندگی) تقریبا هم‌سطح با پول نقد (لیکوئیدترین دارایی) قلمداد کنیم. با در نظر گرفتن این سطح نقدشوندگی رشد آن‌ها به پیشرفت کلی رمز ارزها کمک زیادی می‌کند.

به عنوان واسطی در مبادله، رمز ارزها ابزاری بی‌نظیر هستند و می‌خواهند به کمک تکنولوژی سیستم مالی را در سراسر دنیا متحول کنند. با این حال نوسانات گهگاه شدید ارزش آن‌ها باعث شده افراد و شرکت‌های زیادی با وجود علاقه قادر به استفاده از ارزهای دیجیتال نباشند. با وجود رسیدن ارزش مارکت کریپتوکارنسی به بالای 2 تریلیون دلار خرید آن‌ها هنوز یک سرمایه‌ گذاری با ریسک بالا و خطرناک تلقی می‌شود.

به دلیلی مشابه آن‌ها برای پرداخت راهکاری ایده‌آل نیستند؛ حین تسویه تراکنش ممکن است ارزش کوین در مقایسه با زمان ارسال آن به مقدار قابل توجهی کاهش یا افزایش پیدا کرده باشد. تصور کنید قیمت یک خودرو 36 هزار دلار و قیمت هر BTC در زمان خرید خودرو، 18 هزار دلار است. خریدار به فروشنده 2 بیت کوین پرداخت می‌کند، اما به خاطر نوسانات شدید و ناگهانی بازار بعید نیست تا زمان انجام موفقیت‌آمیز تراکنش داخل شبکه و تسویه آن برای دریافت‌کننده، ارزش هر واحد به 17 هزار دلار یا کمتر سقوط کرده باشد! به این ترتیب فروشنده در نهایت 34 هزار دلار به دست خواهد آورد. حین کار با انواع استیبل کوین وابسته به پول‌های فیات چنین مشکلاتی بروز نخواهد کرد، چرا که قیمت ثابتی دارد.

از طرفی دیگر آ‌ن‌ها خانه‌ای امن برای تریدرها و هولدرها محسوب می‌شوند. تصور کنید یک سرمایه گذار بعد از خرید یک ارز دیجیتال به سود مورد نظرش رسیده است، اما ناگهان بازار در یک روند نزولی قرار می‌گیرد. با تبدیل دارایی به یک ارز دیجیتال با ثبات و پایدار از این موج خروشان در امان خواهید ماند. بعد از کاهش قیمت، مجددا می‌توان برای خرید در کف قیمت از ارز دیجیتال استیبل کوین ذخیره استفاده کرد.

مزایای ارزهای دیجیتال پایدار یا استیبل کوین:

• پشتوانه اکثر آن‌ها دارایی‌های دنیای واقعی است.
• می‌توان برای معاملات جهانی از آن‌ها استفاده کرد.
• هزینه تراکنش استیبل کوین‌ها کم است.
• انتقال دارایی سریع و آسان انجام می‌شود.
• تریدرها و سرمایه‌گذاران در بازارهای پرنوسان از آن‌ها برای حفظ دارایی استفاده می‌کنند.
• هر کس، هر جا و در هر زمان می‌توان با استیبل کوین‌ها ارزهای فیات یا طلا را به صورت دیجیتال خریداری کند.
• تقریبا با هر نوع دارایی می‌توان انواع استیبل کوین را پگ کرد.
• سفته‌بازها نمی‌توانند خیلی آن‌ها را بازیچه دستکاری‌های خود قرار دهند.
• اعتبار شبکه و رمز ارزها به کمک استیبل کوین‌های موجود در استخر آن‌ها تعیین می‌شود.

معایب ارزهای دیجیتال پایدار یا استیبل کوین:

• به موسسات خاص و وضعیت بازار کریپتو وابسته است.
• در صورت از بین رفتن بازار کریپتو، سرمایه قرار گرفته در استیبل کوین‌ها نیز نابود می‌شود.
• استیبل کوین‌های الگوریتمی قابل دستکاری هستند.
• باید ابتدا کد آن‌ها بررسی شود.
• به دلیل پشتوانه‌های فیات، قوانین ارزهای فیات روی آن‌ها تاثیرگذار هستند.

استیبل کوین در دنیای واقعی چه کاربردهایی دارد؟

همانطور که از نام آن‌ها پیدا است، رمز ارزهای پایدار برای باثبات بودن طراحی شده‌اند و باید در زمان‌های مختلف قیمت و ارزش ثابتی داشته باشند. برای رسیدن به ارزی که ترکیبی از ویژگی‌های ارز فیات و ارز دیجیتال رمزنگاری شده را داشته باشد (ثبات ارزهای فیات و عدم تمرکز رمز ارزها) سه راه مختلف وجود دارد که در بخش بعد به آن‌ها اشاره خواهیم کرد.

انواع استیبل کوین وابسته به پول آمده‌اند تا نقش ارزهای فیات نظیر دلار و یورو را در دنیای دیجیتال ایفا کنند. با وجود گسترش رمز ارزها، کاربرد و میزان استفاده آن‌ها در مقایسه با ارزهای متداول ناچیز است، به همین دلیل هنوز به پول‌های فیات وابستگی دارند. یک استیبل کوین می‌تواند در فضای بلاک چین نقش یک پول عادی را بازی کند. البته همانطور که گفتیم آن‌ها لزوما به پول‌های رایج وابستگی ندارند؛ ممکن است یک استیبل کوین ارزش دیگر کالاها و دارایی‌ها نظیر طلا، بشکه نفت یا هر چیز دیگری را تقلید کند. اما متداول‌ترین‌و پراستفاده‌ترین‌ها در بازار ارز دیجیتال قیمتی برابر یک دلار آمریکا دارند.

بدون رمز ارزهای پایدار، گرفتن وام برای خرید ارز دیجیتال رمزنگاری شده ریسک و خطر زیادی را به همراه دارد، زیرا دارایی‌های شما در کوتاه‌ترین زمان ممکن می‌تواند کل ارزشش را از دست بدهد. به همین ترتیب تصور کنید اگر دستمزد خود را در قالب رمز ارز دریافت کنید و قیمت‌ها به طور غیر منتظره‌ای سقوط کنند!

یکی از دلایل محبوبیت استیبل کوین ها از بین بردن ریسک عدم اطمینان کاربران به خصوص در هنگام تبدیل ارزها است. آن‌ها نوعی ثبات و پیش‌بینی‌پذیری را که بسیاری از کشورها در تلاش برای دستیابی به آن هستند، ارائه می‌کنند. بر اساس همین رویکرد ونزوئلا برای مقابله با ابرتورم و بی‌ثباتی سیاسی موجود در سیستم اقتصادی کشور تصمیم به راه‌اندازی ارز دیجیتال رمزنگاری شده خود گرفت.

رمز ارزهای باثبات و پایدار برای صاحبان خود مکان امنی را به ارمغان می‌آورند که در شرایط پرتلاطم بازار می‌توانند دارایی خود را آنجا ذخیره کنند. زمانی که کاربران نگران آینده بازار هستند، می‌توانند ارزهای دیجیتال رمزنگاری خود را سریع و راحت به انواع استیبل کوین تبدیل کنند. به این ترتیب نیاز به تبدیل مستمر آن‌ها به پول فیات از بین خواهد رفت. این کار بسیار راحت‌تر، سریع‌تر و ارزان‌تر از نقد کردن و تبدیل به به پول فیات است هزینه تراکنش‌های بانکی را حذف می‌کند.

تعدد بلاک چین‌های پشتیبانی‌کننده از ارزهای پایدار

با افزایش کارایی و همچنین علاقه کاربران حوزه رمز ارزها به داشتن یک پناهگاه در برابر تلاطم و نوسان شدید بازار ارزهای دیجیتال، توسعه دهندگان شبکه‌های مختلف هم موقعیت را مناسب دیدند تا از این شرایط استفاده کنند. برخی از این توسعه دهندگان با استفاده از پشتوانه مالی حقیقی سعی کردند یک ارز دیجیتال باثبات و پایدار مثل تتر بسازند و برخی دیگر الگوریتم خاص خود را طراحی کردند.

حتی در برخی موارد یک شبکه کامل بر اساس ساخت ارزهای دیجیتال ثابت الگوریتمی ساخته شد (شبکه ترا) که البته با ریسک‌های خود همراه هستند. به طور کلی می‌توان علت افزایش تعداد رمز ارزهای پایدار بازار کریپتو را افزایش علاقه کاربران و فراهم بودن موقعیت ساخت این استیبل کوین‌ها دانست.

علاقه کشورهای تحریم مثل ایران به رمز ارزهای باثبات

آن‌ها مهمترین مزایای ارزهای فیات و ارزهای دیجیتال رمزنگاری شده را ترکیب و بیشتر مشکلات هر یک را حذف کرده‌اند. به عنوان مثال یک استیبل کوین مبتنی بر دلار آمریکا برخلاف این ارز فیات، به خاطر استفاده از فناوری بلاک چین، امکان ارسال پول از هر نقطه‌ دنیا به نقطه‌ای دیگر را فراهم کرده است. به همین دلیل گفتیم حتی افرادی که علاقه‌ای به سرمایه گذاری در رمز ارزها ندارند از ارزهای دیجیتال با ثبات و پایدار استفاده می‌کنند. به لطف آن‌ها زمان انجام حواله‌های بین‌المللی از چند روز به چند ثانیه کاهش پیدا کرده است. این ویژگی را سایر رمز ارزها نظیر بیت کوین نیز دارند، اما مشکل آن‌ها داشتن نوسان قیمت است. به همین دلیل می‌گوییم در استیبل کوین ها ویژگی‌های ثبات و پایدار بودن ارز فیات و رمز ارز ترکیب و محدودیت‌های آن‌ها حذف شده‌اند.

مشکل فقط زمان نیست. ارسال پول برای فردی ساکن کشوری دیگر کاغذبازی‌های خاص خود را دارد و در برخی مواقع نیازمند مراجعه حضوری به صرافی‌ها است. از طرفی دیگر این کار برای ساکنان کشورهای تحت تحریم‌های آمریکا مثل ایران یک دغدغه بزرگ است، به طوری که در نهایت برای دور زدن محدودیت‌ها باید چند کارمزد به واسطه‌ها پرداخت کنند. اما یک استیبل کوین به افراد اجازه می‌دهد به سادگی نصب یک اپلیکیشن موبایل اقدام به دریافت و ارسال ارز دیجیتال کنند، بدون این که هویت آن‌ها شناسایی شود.

معرفی انواع استیبل کوین‌

ارزهای دیجیتال ثابت یا پایدار در هر شبکه‌ای استفاده و محبوبیت خاص خود را دارند و می‌توان گفت تقاضا برای آن‌ها بسیار زیاد است. به همین خاطر انواع مختلفی از استیبل‌کوین‌ها، از نظر پشتوانه یا از نظر مبلغ، وجود دارند که نیاز هر شخصی را در فضای کریپتو به شکلی رفع می‌کنند. در ادامه می‌خواهیم انواع استیبل کوین ها را از نظر پشتوانه توضیح دهیم.

استیبل کوین دارای پشتوانه فیات

اولین نوع از ارزهای دیجیتال پایدار یا ثابت توسط پول‌های فیات پشتیبانی می‌شود. برای انتشار هر واحد رمز ارز پایدار یک دلار در مکانی امن مخصوصا یک حساب بانکی توسط متولی نگهداری می‌شود. در تئوری این یعنی مشتریان به راحتی می‌توانند بدون صرف هزینه زیاد این دو پول (فیات و رمز ارز) را به یکدیگر تبدیل کنند. در انواع دیگر رمز ارزهای پایدار که کمتر از رمز ارزهای پایدار مطرح مثل تتر و یو اس دی سی استفاده می‌شوند، کالاها به عنوان پشتیبان و وثیقه در نظر گرفته می‌شوند. مثلا دولت ونزوئلا برای راه‌اندازی رمز ارز پترو آن را به بشکه‌های نفت وابسته کرده است. این ایده به طور کلی خوب است، هر چند تاخیر طولانی ارائه پترو و مسائل سیاسی دیگر باعث شد موفقیت چشمگیری نداشته باشد.

این دسته ارزهای دیجیتال با ثبات دارای پشتوانه ارز فیات با نسبت 1:1 است. می‌توان آن‌ها را «با وثیفه فیات» نیز خطاب کرد. در اینجا یک صادرکننده مرکزی (یا یک بانک)، مقداری ارز فیات را به عنوان ذخیره در اختیار داشته و در ازای آن مقدار متناسبی توکن منتشر می‌کند.

ارزهای دیجیتال پایدار این چنینی کاملا ایمن به نظر می‌رسند، اما در دنیای اقتصاد هیچ چیز به طور صد درصد مصون از ریسک نیست. به همین دلیل نمی‌توان خرید و فروش استیبل کوین های دارای پشتوانه فیات را نیز کاملا بدون ریسک دانست. باید به صادرکننده توکن‌ها اعتماد داشته باشیم، وگرنه احتمال دست‌کاری حساب‌ها توسط آن‌ها وجود دارد. اگر چنین اتفاقی رخ بدهد و موضوع علنی شود، قیمت تحت تاثیر قرار خواهد گرفت. فراموش نکنید برای سرمایه گذاران راهی دقیق به منظور مطمئن شدن کامل از ذخیره یا عدم ذخیره وجوهی به عنوان پشتوانه توسط صادرکننده وجود ندارد. حالت ایده‌آل این است که توسعه‌دهنده شبکه یک استیبل کوین با ارائه مستمر حسابرسی‌ها سعی می‌کند رفتاری شفاف از خود نشان بدهد، اما سیستم همچنان تا تراستلس (Trustless) شدن فاصله زیادی دارد.

رمز ارز پایدار با پشتوانه رمز ارز

یک نوع استیبل کوین دیگر توسط ارزهای دیجیتال رمزنگاری شده قوی مثل اتریوم پشتیبانی می‌شوند. درباره آن‌ها چنین سوالی مطرح می‌شود: آیا این نوع وثیقه‌گذاری سبب گریزناپذیر شدن نوسانات قیمت نمی‌شود؟ پاسخ تا حدودی پاسخ مثبت است، اما برخی از ارائه‌دهندگان سعی می‌کنند با قرار دادن وثیقه و ضمانت بیشتر این نگرانی را برطرف کنند. به عنوان مثال باید به دای اشاره کنیم که از اتریوم به عنوان پشتوانه استفاده می‌کند. سال‌ها است دای، مطرح‌ترین رمز ارز با ثبات و پایدار غیر متمرکز بازار، مشکلی برای کاربران ایجاد نکرده است. در اینجا برای ارائه هر واحد رمز ارز پایدار، 2 دلار ارز رمزنگاری شده به عنوان ضمانت نگهداری می‌شود. این شیوه به حفظ و زنده نگه داشتن تکنولوژی غیر متمرکز کمک خواهد کرد. اما در این صورت نیاز به نگهداری سرمایه زیادی به شکل ارزهای دیجیتال رمزنگاری پدید می‌آید که آن هم در معرض خطر نوسان است.

در اینجا کنترل صدور واحدها بر عهده قراردادهای هوشمند است. این نوع استیبل کوین تراستلس نیست و تراست – مینیمایز (Trust-Minimized) محسوب می‌شود. اعتماد شما دیگر نسبت به یک صادرکننده مرکزی نیست، چرا که سیاست‌های پولی توسط کاربران اداره‌کننده شبکه غیر متمرکز، به عنوان بخشی از سیستم‌های حکمرانی آن‌ها، مشخص می‌شود. اعتماد کردن به چنین سیستمی کمی راحت‌تر است؛ فرض بر این است که همه شرکت‌کنندگان در شبکه همیشه در جهت منافع کاربران عمل می‌کنند.

برای کسب این نوع استیبل کوین فرد باید دارایی ارز دیجیتال (وثیقه) خود را در یک قرارداد قفل کند. این قرارداد هوشمند در ادامه برای وی توکن صادر می‌کند. بعدها، وقتی فرد می‌خواهد وثیقه در گروی پروتکل را آزاد کند، باید کوین‌های با قیمت ثابتی که پیشتر دریافت کرده بود را همراه سود به همان قرارداد پس بدهد.

مکانیزم‌های مطمئن ماندن از ثبات قیمت این مدل استیبل کوین بسته به روش توسعه هر سیستم متفاوت است. ترکیبی از نظریه بازی و الگوریتم‌های درون شبکه‌ای به شرکت‌کنندگان برای ثابت نگه داشتن قیمت انگیزه می‌دهد.

استیبل کوین الگوریتمی

آخرین نوع استیبل کوین رمز ارزهای پایدار بدون پشتوانه اما الگوریتمی هستند. این دسته ارزهای دیجیتال عرضه و تقاضا را رصد و زمانی که قیمت بسیار پایین است اقدام به خرید می‌کنند. همچنین وقتی قیمت بسیار بالا است اقدام به فروش خواهند کرد. هدف نهایی این است که قیمت ارز دیجیتال پایدار مطابق با پول‌های فیات مانند دلار باشد.

آن‌ها هیچ پشتوانه‌ی ارز فیات یا رمز ارزی ندارند و برای ثابت نگه داشتن قیمت متکی به الگوریتم‌ها و قراردادهای هوشمند هستند. آن‌ها نحوه عرضه توکن‌ها را مدیریت می‌کنند. شبکه یک استیبل کوین الگوریتمی عرضه توکن را در صورت پایین آمدن قیمت (در مقایسه با ارز فیاتی که قیمتش را دنبال می‌کند)، کمتر می‌کند. در آن سو اگر قیمت هر واحد از مرزی مشخص (در مقایسه با ارز فیات مورد نظر) بالاتر برود، توکن‌های بیشتری با هدف کاهش ارزش هر واحد وارد چرخه می‌شوند.

به عقیده برخی، بدون پشتوانه و بدون وثیقه خطاب کردن این دسته رمز ارزهای پایدار از نظر تکنیکی درست نیست. آن‌ها نیز دارای وثیقه هستند، اما نحوه وثیقه‌گذاری متفاوتی در مقایسه با دو نوع ارز دیجیتال پایدار دیگر دارند. اگر اتفاقی غیر منتظره رخ بدهد، رمز ارزهای با ثبات الگوریتمی ممکن است برای کنترل حرکت‌های نوسانی و بی‌ثبات‌کننده بازار دارای نوعی استخر وثیقه باشند.

استیبل کوین با پشتوانه کالا

یک استیبل کوین ممکن است از هر کالایی به عنوان پشتوانه استفاده و قیمت آن را تقلید کند. به عنوان معروف‌ترین‌ها بعد از استیبل کوین های دارای نقش پول فیات در بازار ارز دیجیتال باید به رمز ارزهای متکی به طلا، نقره و بشکه نفت اشاره کنیم. شرکت صادرکننده آن‌ها، به ازای ضرب هر واحد همان مقدار کالای پشتوانه را خریداری و در مکانی ذخیره می‌کند.

مقایسه استیبل کوین متمرکز و غیر متمرکز

از دیدگاهی دیگر رمز ارزهای پایدار به دو دسته‌بندی متمرکز و غیرمتمرکز تقسیم می‌شوند. استیبل کوین های با پشتوانه فیات نظیر تتر، یو اس دی کوین و دلار بایننس متمرکز هستند، چرا که شرکتی خصوصی آن‌ها را مدیریت و عرضه می‌کند. اگرچه توکن‌های این ارزهای دیجیتال روی بلاک چین‌های غیر متمرکز عرضه می‌شوند، اما کنترل نهایی در اختیار صادرکننده است، به طوری که در صورت صلاحدید می‌تواند یک آدرس را مسدود و امکان برداشت را از مالک آن سلب کند. این یک تهدید واقعی است! اما آن‌ها به خاطر استفاده از ارز فیات واقعی به عنوان پشتوانه ثبات بالاتری دارند.

در سوی دیگر با استیبل کوین های غیر متمرکز مواجه هستیم که از پشتوانه رمز ارز استفاده می‌کنند. بهترین مثال دای است. با توجه به این که همه چیز با استفاده از قراردادهای هوشمند مدیریت می‌شود و ارز تحت نظارت یک سازمان خودگردان غیرمتمرکز قرار دارد، نگرانی از بابت مسدود شدن آدرس‌ها وجود ندارد. اما همیشه نگرانی‌هایی به خاطر احتمال کاهش ناگهانی قیمت ارز پشتوانه و سپس کاهش قیمت استیبل کوین مرتبط با آن وجود دارد.

حواشی و ریسک‌ های استیبل کوین چیست؟

تتر به عنوان مهمترین استیبل کوین و البته پراستفاده‌ترین ارز دیجیتال دنیا، در سال‌های اخیر به چند دلیل جنجا‌ل‌ شده و حواشی زیادی داشته است. یک تحقیق مدعی شد که افزایش قیمت در انتهای سال 2017 به علت دستکاری قیمت‌ها بود و نیمی از قیمت بیت کوین در دسامبر همان سال مربوط به رمز ارزهای پایدار بوده است.

اما مهمتر از همه، همیشه ابهاماتی درباره این وجود داشته است که پشتوانه ارز دیجیتال تتر چیست و آیا به اندازه کافی دلار به عنوان وثیقه پشتوانه دارد یا خیر. طی یک حسابرسی غیر رسمی در سال 2018 کافی بودن ذخایر فیات USDT در بانک تایید شد. با این حال در سال 2019 برخی هواداران ارزهای دیجیتال رمزنگاری شده احساس خطر و اعلام کردند ادعای کافی بودن ذخایر تتر چندان معتبر نیست.

طرفداران سایر استیبل کوین ها مانند جرمی آلایر (Jeremy Allaire) که یو اس دی سی، دومین رمز ارز پایدار و با ثبات پراستفاده دنیا، را در پاییز 2018 راه اندازی کرد خواستار استانداردسازی هستند تا شرکت‌های بیشتری بتوانند چنین چیزی پیاده‌سازی کنند. او همچنین معتقد است سطوح بالاتر خودگردانی موجب آرامش خاطر کاربران می‌شود و به توکنی شدن اقتصاد جهانی و رشد اکوسیستم ارزهای دیجیتال رمزنگاری شده به عنوان جایگزین پول فیات منجر خواهد شد.

در آن سو منتقدان رمز ارزهای پایدار معتقدند که وجود آن‌ها باعث تضعیف ارزهای دیجیتال رمزنگاری شده عادی، که سال‌هاست برای توسعه خود تلاش می‌کنند، خواهند شد؛ اگرچه رمز ارزهای پایدار قرار است پناهگاه امنی برای کاربران رمز ارزها باشند، اما آن‌ها می‌دانند که استیبل کوین ها به خودی خود سود اقتصادی ندارند.

فارغ از روش مورد استفاده برای ثابت نگه داشتن قیمت، مهمترین عاملی که باید در نظر گرفته شود ویژگی ثبات است. بد نیست بدانید درباره مطرح‌ترین استیبل کوین های بازار کریپتوکارنسی مثل تتر شایعاتی درباره کمتر بودن وثیقه در گرو بانک نسبت به تعداد کوین‌های در گردش داخل شبکه بلاک چین وجود دارد. پس آن‌ها لزوما معتبرتر نیستند. از طرفی تا امروز، با وجود نگرانی‌ها، دای (DAI) به عنوان یک استیبل کوین غیر متمرکز مشکلی از نظر نوسان قیمت نداشته است.

متمرکز بودن و تضاد با اصل اساسی ارزهای دیجیتال رمزنگاری شده

بیت کوین به عنوان یک سیستم پولی غیر متمرکز و نظیر به نظیر، که در آن یک نهاد مرکزی با قدرت بینهایت به عنوان اداره‌کننده وجود ندارد و کاربران سیستم به طور مستقیم برای یکدیگر وجه ارسال می‌کنند، ابداع شد. به این ترتیب یک فرد، تیم، گروه، شرکت، سازمان یا نهاد خاص مخصوصا بانک مرکزی تحت اختیار یک دولت قادر نیست دور از چشم کاربران سیستم را دست‌کاری کند. به این ترتیب از چاپ پول بدون پشتوانه، اختلاس و دیگر خراب‌کاری‌ها جلوگیری خواهد شد.

شفافیت خاصیت مهمی است که به لطف بلاک چین به شبکه ارزهای دیجیتال رمزنگاری شده آورده شد. در بیت کوین، اتریوم و بیشتر رمز ارزهای مهم، سیستم به جای کنترل توسط یک موجودیت خاص به دست تمام اعضای تشکیل‌دهنده آن شبکه اداره می‌شود. یک مزیت بزرگ این مدل مصونیت در برابر سانسور و تحریم است، به طوری که دیگر ایالات متحده آمریکا نمی‌تواند مثل یک بانک سنتی، شبکه یک ارز دیجیتال رمزنگاری شده را با تهدید به تحریم شدن، مجبور به تحریم ایران یا دیگر کشورها کند.

اما در رمز ارزهای پایدار نوع اول یعنی موارد با پشتوانه فیات این ویژگی به شدت کم‌رنگ شده است؛ شبکه تتر، یو اس دی کوین و بایننس دلار به عنوان انواع بسیار پراستفاده استیبل کوین به شدت متمرکز و در اختیار یک شرکت خاص هستند. این موضوع مخصوصا برای کاربران ساکن کشورهای تحریم از جمله ایران یک تهدید محسوب می‌شود.

هر از گاه اخباری درباره احتمال مسدود شدن آدرس‌های متعلق به کیف پول‌های ایرانی شنیده می‌شود. سیستم به خاطر متمرکز بودن قادر به ردیابی آدرس آی‌پی دستگاه‌‌های محل نصب کیف پول‌ها است. از طرفی با یک سری شرکت خاص و متمرکز روبه‌رو هستیم که هر لحظه ممکن است تحت فشار دولت ایالات متحده آمریکا قرار بگیرند. نتیجه این اتفاق خوشایند نیست!

حتی طرفداران استیبل کوین ها نگران این هستند که گره خوردن یک رمز ارز به دلار آمریکا باعث ارتباط نزدیک با سیستم بانکی و زیرساخت‌های متمرکز شود، چیزی که از ایده غیر متمرکزسازی ساتوشی ناکاموتو (خالق بیت کوین) بسیار دور است.

مشکل فقط تحریم‌ها نیست. ابزارهای ردیابی حرفه‌ای این روزها خاصیت ناشناس بودن آدرس‌ها و تراکنش‌های بین‌المللی را زیر سوال برده‌اند، به طوری که برخی مواقع می‌توانند هویت مالک یک آدرس را مشخص کنند. از این ابزارها می‌توان در شبکه استیبل کوین های متمرکز برای ردیابی مبدا و مقصد تراکنش‌ها استفاده کرد که اصل ارزهای دیجیتال رمزنگاری شده را زیر سوال می‌برد.

احتمال کاهش قیمت انواع استیبل کوین به زیر 1 دلار

در طول عمر چند ساله رمز ارزهای پایدار، همواره تلاش نهادها و نهنگ‌ها برای به هم زدن تعادل استیبل کوین‌ها و سودجویی از این موقعیت حس شده است، اما معمولا آربیتراژگرها سعی می‌کنند با خرید و فروش آن‌ها در صرافی‌های متمرکز و غیر متمرکز متعدد، قیمت را به سمت 1 دلار برگردانند.

علاوه بر کسانی که آربیتراژ می‌گیرند، الگوریتم‌های داخلی استیبل کوین‌هایی که از این فناوری استفاده می‌کنند نیز در برقراری پگ آن‌ها نسبت به دلار نقش بسیار مهمی دارند. با این حال بسیار پیش آمده که یک رمز ارز پایدار و به قولی با ثبات، از قیمت 1 دلار کمتر یا بیشتر شود و تا مدت‌ها برنگردد. از مهم‌ترین نمونه‌های دی‌پگ شدن یک استیبل کوین نسبت به قیمت دلار می‌توان ترا یو اس دی را نام برد.

ریزش ترا یو اس دی و تاثیر آن بر بازار ارز دیجیتال

در ماه مه 2022 (اردیبهشت 1401) استیبل کوین ترا یو اس دی (UST) با فروش سنگین یک نهنگ پگ قیمتی خود را از دست داد و به زیر 1 دلار آمد. با توجه به الگوریتم خاص این شبکه، برای برقراری دوباره پگ مقدار زیادی UST سوزانده و ارز دیجیتال LUNA مینت شد، اما از آنجا که ترا یو اس دی پشتوانه مالی ندارد، رابطه معکوس لونا و یو اس تی در یک حلقه کاهشی گیر افتاد و در عرض چند روز قیمت UST درصد زیادی از قیمت خود را از دست داد.

این اتفاق به طور کلی اعتماد عمومی را به حوزه امور مالی غیر متمرکز یا دیفای (DeFi) از بین برد و موجب تسریع ریزش و سقوط بازار ارزهای دیجیتال در مقیاس بزرگ شد. مخصوصا اعتماد به انواع استیبل کوین حتی تتر و یو اس دی کوین از بین رفت. بیت کوین که از قبل وضعیت مناسبی نداشت نیز از این کاهش قیمت تاثیر شدیدی گرفت و تا حمایت 20 هزار دلار پایین آمد. گفته می‌شود اگر دیگر استیبل کوین‌های بازار رمز ارزها نیز دی‌پگ شوند، احتمالا بی‌اعتمادی کاربران به حوزه دیفای بیشتر و شرایط بدتر خواهد شد.

چه کسانی ارزهای دیجیتال پایدار را منتشر کرده‌اند؟

هر کسی از بانک‌ها گرفته تا شبکه‌های اجتماعی می‌تواند برای راه‌اندازی این ارزها اقدام کند. در بالا سه روش ثابت نگه داشتن قیمت را بیان کردیم. اما نظرات متفاوتی در نهادها وجود دارد. درحالی که مدیر عامل بانک جی پی مورگان (بزرگترین بانک آمریکا) بیت کوین را کلاهبرداری خطاب می‌کند، با هدف سرعت بخشیدن به تراکنش‌ها و معاملات بین‌المللی خود به دنبال راه‌اندازی یک رمز ارز پایدار است. برخی تحلیلگران بازار کریپتوکارنسی این اقدام غول بانکی آمریکا را مهر تاییدی بر قابلیت‌های کاربردی استیبل کوین ها دانسته‌اند. البته مدتی بعد از انتشار این خبر مدیر عامل ریپل لبز به این رمز ارز پایدار، به علت عدم امکان همکاری سایر بانک‌ها، حمله‌ور شد و آن را هدف انتقاد قرار داد.

شرکت آی بی ام با همکاری استلار بلاک چینی برای ایجاد شبکه پرداخت بین‌المللی را‌ه‌اندازی کرده است. به این ترتیب بانک‌های بین‌المللی می‌توانند انواع استیبل کوین خود را با پشتوانه پول فیات ایجاد کنند. موسساتی از برزیل، کره جنوبی و فیلیپین تا کنون علاقه خود برای مشارکت در این طرح را نشان داده‌اند.

فیس بوک، شرکت مادر شرکت‌های فیس بوک، واتساپ و اینستاگرام که در پاییز سال 1400 با هدف تمرکز بر مفهوم متاورس نام خود را به متا (Meta) تغییر داد، چند مهندس بلاک چین و ارزهای دیجیتال رمزنگاری شده را برای توسعه استیبل کوین خود استخدام کرده است. این رمز ارز پایدار که پشتوانه پول فیات دارد، به کاربران اجازه می‌دهد برای دوستان و خانواده خود در سراسر جهان به راحتی پول ارسال کنند. به ادعای شرکت متا این ارز دیجیتال پایدار و با ثبات بعد از راه‌اندازی برای کارگرهای خارجی امکان انتقال پول با هزینه کمتر را فراهم می‌کند. البته با توجه به رسوایی‌‌هایی فیس بوک طی چند سال اخیر به خاطر عدم احترام به حریم خصوصی کاربران و فروش اطلاعات آن‌ها به شرکت‌های تبلیغاتی، ممکن است شرکت در بازاریابی برای رمز ارز پایدار خود دچار مشکل شود.

سازنده اولین استیبل کوین مارکت ارز دیجیتال

ایده ساخت اولین رمز ارز پایدار یا استیبل کوین بازار ارزهای دیجیتال در سال 2014 به ذهن فعالان این حوزه رسید. دو رمز ارز BitUSD و NuBits را می‌توان پدربزرگ ارزهای دیجیتال امروز دانست که البته هر دو توسط رمز ارزهای دیگر پشتیبانی می‌شدند و پشتوانه نقدی فیات نداشتند. هر دوی این توکن‌ها هنوز هم در بازار قابل معامله هستند.

شاید دانستنش جالب باشد که ایده اولیه استیبل کوین توسط دو نفر از اشخاص معروف کنونی بازار رمز ارزها یعنی دنیل لریمر (Dan Larimer)، بنیان گذار بلاک چین EOS و چارلز هاسکینسون (Charles Hoskinson)، بنیان گذار بلاک چین کاردانو، مطرح شد.

مهمترین استیبل کوین های بازار رمز ارز

سال 2022 به خاطر ریزش‌های متعدد و شدید ارزهای دیجیتال، دورانی فراموش‌نشدنی در ذهن سرمایه گذاران بازار سهام و کریپتو خواهد بود. اما می‌توان گفت کسانی که پیش از ریزش به جستجوی انواع استیبل کوین معتبر پرداخته و سرمایه خود را به آن‌ها تبدیل کرده بودند، از این سقوط جان سالم به در برده‌اند. در ادامه پنج مورد از معروف‌ترین و خبرسازترین رمز ارزهای پایدار بازار ارز دیجیتال را نام می‌بریم.

تتر محبوبترین استیبل کوین در بازار رمز ارزها

تتر (USDT) از قدیمی‌ترین استیبل کوین‌های بازار کریپتو محسوب می‌شود که در سال 2014 راه‌اندازی شد. Tether پراستفاده‌ترین رمز ارز دنیا است، به طوری که حجم معاملات روزانه آن با اختلاف زیاد از بیت کوین و اتریوم نیز بیشتر است. در بیشتر روزها، حجم معاملات روزانه آن حتی از مارکت کپ این ارز نیز بیشتر می‌شود! گفتنی است از نظر معیار مارکت کپ تتر پشت سر بیت کوین و اتریوم در رتبه سوم قرار دارد.

یو اس دی کوین دومین استیبل کوین معروف مارکت

یو اس دی سی (USDC) نیز همانند تتر توسط یک شرکت متمرکز پشتیبانی می‌شود و پشتوانه نقدی دارد. یو اس دی سی در حال حاضر رتبه چهارم ارزشمندترین رمز ارز بازار را از نظر مارکت کپ در اختیار دارد و همچنین دومین استیبل کوین از نظر ارزش کل است.

دلار بایننس رمز ارز پایدار اختصاصی بزرگترین صرافی

صرافی بایننس به عنوان بزرگ‌ترین بازار مالی کریپتویی در دنیا با عرضه BUSD به دنیای استیبل کوین ها پا گذاشت. مارکت کپ بایننس یو اس دی (BUSD) سکه در حال حاضر 17.5 میلیارد دلار است و رتبه ششم را در جدول ارزشمندترین رمز ارزها دارد.

دای (DAI) مهمترین استیبل کوین غیرمتمرکز

ارز دیجیتال DAI برترین استیبل کوین غیر متمرکز با پشتوانه رمز ارز محسوب می‌شود. به عنوان پشتوانه، معمولا مقدار بیشتری از ارزش یک واحد دای در یک قرارداد هوشمند ذخیره و یک واحد DAI ضرب می‌شود.

ترو یو اس دی یکی دیگر از رقبای مهم

ترو یو اس دی (TUSD) یکی دیگر از استیبل کوین های شناخته شده است. این رمز ارز پایدار توسط شرکتی به نام تراست توکن عرضه شده که خدمات توکنیزه کردن دارایی‌های دنیای واقعی را به کاربران ارائه می‌کند تا امکان خرید و فروش آن‌ها در دنیای دیجیتال میسر شود.

10 استیبل کوین برتر بازار ارز دیجیتال بر اساس ارزش کل

در فهرست بلندبالای استیبل کوین‌های موجود در بازار ارزهای دیجیتال، موارد بسیاری وجود دارند که از نظر ارزش کل می‌توانند با رمز ارزهای مهمی همچون بیت کوین، اتریوم، سولانا و کاردانو رقابت کنند. از دلار تتر گرفته که رتبه سوم بازار را در دست دارد، تا دای که تنها رمز ارز پایدار و با ثبات الگوریتمی در 20 رمز ارز برتر بازار ارز دیجیتال است. در ادامه می‌خواهیم فهرست بزرگ‌ترین استیبل کوین‌های بازار ارز دیجیتال را به همراه ارزش کل و تعداد کل شبکه‌های پشتیبان آن‌ها را بیاوریم.

معیارهای انتخاب بهترین ارزهای دیجیتال پایدار

استیبل کوین‌ها بخش بزرگی از بازار بزرگ رمز ارز را به خود اختصاص داده‌اند و هرگز نمی‌توان یک ارز دیجیتال پایدار را به عنوان بهترین از هر نظر انتخاب کرد. اگر از مناظر مختلف به قضیه نگاه کنیم، هر کدام از استیبل کوین‌های موجود در مارکت می‌توانند برای شخصی بهترین یا بدترین گزینه باشند. در ادامه از منظرهای مختلف این رمز ارزهای پایدار را بررسی می‌کنیم.

بهترین انواع استیبل کوین برای خرید به جای دلار نقدی

بسیاری از سرمایه گذاران بازار کریپتو و به خصوص خریداران استیبل کوین‌ها، صرفا برای اینکه بتوانند بدون حضوری رفتن به صرافی‌ها روی ارزهای مختلف سرمایه گذاری کنند، به ارز دیجیتال ثابت یا پایدار رو می‌آورند. از مزیت‌های برخی از انواع استیبل کوین می‌توان به این اشاره کرد که قابل خرید بدون محدودیت و تبعیض هستند، چرا که به لطف داشتن ماهیت غیر متمرکز بودن (مثل دای) موجب می‌شوند کاربران بدون ارائه کارت شناسایی قادر به تهیه توکن مد نظر خود باشند.

البته باید در نظر گرفت که برای سرمایه گذاری روی یک استیبل کوین به جای دلار نقدی، بهتر است دنبال توکنی گشت که اعتبار و پشتوانه قوی داشته باشد تا در صورت طولانی شدن مدت سرمایه گذاری، شکست نخورد و سرمایه شخص از بین نرود. از جمله معتبرترین استیبل کوین‌ها می‌توان به تتر، دلار بایننس و دای اشاره کرد.

بهترین استیبل کوین از نظر نقدینگی

ارز دیجیتال تتر (USDT) در حال حاضر رتبه سوم بازار رمز ارز را از نظر ارزش کل در اختیار دارد و مارکت کپ آن در صورت ادامه روند، می‌تواند به رتبه‌های بالاتر نیز نزدیک شود. پر واضح است که اگر قصد داشته باشید صرفا از نظر نقدینگی یک استیبل کوین را انتخاب کنید، مارکت کپ و سرمایه در گردش مهم‌ترین فاکتورها محسوب می‌شوند و تتر در هردوی این موارد نسبت به رقبای خود برتری دارد.

بهترین ارز دیجیتال پایدار از نظر غیر متمرکز بودن

برخی از استیبل کوین‌های معروف همچون USDT و USDC که بیشترین حجم نقدینگی بازار رمز ارزهای پایدار را در اختیار دارند، به لطف ساختار متمرکز خود و پشتوانه مالی خود این جایگاه را به دست آورده‌اند. مشکل این نوع از استیبل کوین‌ها وابستگی بسیار زیاد به یک نهاد یا بنیاد است، به شکلی که اگر زمانی آن سازمان تصمیم بگیرد، می‌تواند با وضع چند قانون و پروتکل پشت رمز ارز پایدار خود را خالی و سرمایه گذاران را با تعدادی توکن بی‌ارزش رها کند. در چنین مواردی غیر متمرکز بودن استیبل کوین اهمیت خود را نشان می‌دهد. وضع قانون برای این استیبل کوین‌ها تنها با اجماع سرمایه گذاران ممکن است و به ندرت وضعیت برای سرمایه گذاران خطرناک می‌شود. از جمله غیر متمرکزترین استیبل کوین‌ها می‌توان به ارز دیجیتال DAI اشاره کرد.

بهترین رمز ارز استیبل کوین برای کاربران ایرانی

بسیاری از شرکت‌های خارجی به دلیل تحریم‌های وضع شده توسط ایالات متحده آمریکا و اتحادیه اروپا علیه ایران، کاربران ایرانی را به شیوه‌های مختلف از استفاده راحت از محصولات خود منع می‌کنند. برخی به کل دسترسی آن‌ها را قطع کرده و برخی دیگر به نوعی هشدار بسنده می‌کنند تا اگر زمانی لازم بود، بتوانند از خود سلب مسئولیت کرده و حساب ایرانی‌ها را ببندند. در چنین شرایطی انتخاب یک پروتکل مناسب برای کاربران ایرانی بسیار حائز اهمیت است و می‌تواند به معنای حفظ یا از دست رفتن کامل سرمایه آن‌ها باشد. این موضضوع درباره انواع استیبل کوین نیز صدق می‌کند.

به عنوان یک کاربر ایرانی، مهم‌ترین نکته در انتخاب استیبل کوین برای سرمایه گذاری این است که توکن مد نظر تا جای ممکن غیر متمرکز باشد و در عین حال نقدینگی بالایی داشته باشد تا در صورت بسته شدن یک مسیر، بتوانیم از مسیرهای دیگر آن را نقد کنیم. به عنوان استیبل کوین‌هایی که فقط با بایننس در ارتباط هستند، به علت تحریم بایننس علیه کاربران ایرانی، تا جدی با ریسک همراه هستند. البته صرافی‌های ارز دیجیتال ایرانی در این زمینه می‌توانند به شما کمک کنند، اما در هرصورت ممکن است ارتباط آن صرافی‌ها هم با بایننس قطع شود. در حال حاضر از نظر نقدینگی ارز دیجیتال تتر و از نظر غیر متمرکز بودن استیبل کوین دای برای کاربران ایرانی مناسب‌ترین گزینه‌ها محسوب می‌شوند.

سخن پایانی

با وجود یک سری معایب (هیچ تکنولوژی یا ابزاری بدون عیب نیست)، استیبل کوین ها در بازارهای کریپتوکارنسی، عنصری حیاتی به شمار می‌روند. از طریق مکانیزم‌های مختلف، این ارزهای دیجیتال می‌توانند قیمتشان را ثابت نگه داشته و در بدترین حالت، نوسانات بسیار کمی را تجربه کنند. به همین دلیل نه تنها به عنوان واسطه‌هایی برای مبادلات، بلکه در قالب خانه‌ای امن برای تریدرها و سرمایه‌گذاران نیز کاربرد خواهند داشت.

هدف اولیه از طراحی انواع استیبل کوین ارائه ابزاری کارآمد به تریدرها برای مدیریت ریسک بود. امروز، کاربردشان بسیار بیشتر شده و دیگر محدود به تریدینگ نیستند. استیبل کوین ابزاری قدرتمند بوده و قاد است به افزایش مقبولیت، کاربرد و پذیرش کریپتوکارنسی‌ها به طور کلی، کمک کند؛ کاربری که برای نقل و انتقالات مالی از تتر یا یک استیبل کوین دیگر استفاده می‌کند، به مرور زمان بیشتر با صنعت رمز ارز آشنا شده و احتمالا به سرمایه‌گذاری و استفاده از دیگر سکه‌های دیجیتالی نیز علاقه‌مند خواهد شد.

برای ایرانیان، می‌توان یک کاربرد اضافی برای این نوع خاص از دارایی دیجیتال در نظر گرفت. با توجه به نوسان قیمت ارزهای خارجی مخصوصا دلار، بسیاری به منظور در امان نگه داشتن خود از تورم، اقدام به خرید و سرمایه‌گذاری در آن‌ها می‌کنند. قیمت تتر یا هر واحد از استیبل کوینی دیگر (با پشتوانه دلار) ثابت است، اما قیمت دلار در ایران ثابت نیست! خرید و نگهداری تتر در مقایسه با اسکناس دلار به مراتب راحت‌تر است و امنیت بیشتری دارد.

تهیه شده در بیت 24