توکن حاکمیتی چیست؟ چرا گاورننس توکن پایه دنیای غیر متمرکز است؟

اقتصاد کریپتویی شکل جدیدی از سازمان و مالکیت را امکان‌پذیر کرده است. یکی از برجسته‌ترین ابزارهای این سازمان‌های جدید و غیر متمرکز توکن حاکمیتی است. گاورننس توکن (Governance Tokens) ابزاری است که پلتفرم‌های میلیارد دلاری مثل یونی سواپ و پنکیک سواپ برای تصمیم‌گیری جمعی و مشارکت دادن کاربران خود از آنها استفاده می‌کنند. توکنهای حاکمیتی ارز دیجیتال از نقطه‌نظر تمرکززدایی از وب و توزیع قدرت در میان جامعه کاربران یک پروژه، نقش مهمی ایفا می‌کنند. مقاله حاضر به شما کمک می‌کند تا در مورد گاورننس توکن‌‌ها، تاریخچه و اهمیت آنها بیشتر بدانید و با چند نمونه از مشهورترین توکن‌های حاکمیتی آشنا شوید.

گاورننس توکن چیست؟

برای فهم ماهیت توکن‌ حاکمیتی باید کمی عقب برویم. در حاکمیت متمرکز، هیئت‌مدیره یا سهام‌داران یک شرکت هستند که در مورد جهت‌گیری استراتژیک شرکت تصمیم می‌گیرند. اما در دنیای غیر متمرکز بلاک چین، پروژه‌ها به دنبال راه‌هایی برای توزیع قدرت و دادن مسئولیت بیشتر به کاربران خود هستند. پروژه‌های بلاک چینی برای دستیابی به این هدف از سازمان خودگردان غیر متمرکز (Decentralized Autonomous Organization) و توکن حاکمیتی استفاده می‌کنند، اما چرا این ابزارها انتخاب شده‌اند؟

علت نیاز به توکن‌های حاکمیتی و دائوها این است که پروژه‌ها باید از روشی استفاده کنند که تنها کاربرانی که به طور جدی متعهد به موفقیت پروژه هستند در آن گنجانده شوند. یکی از راه‌های تضمین این امر، ایجاد نوع خاصی از سازمان‌های مدیریت جمعی است که به عنوان DAO می‌شناسیم. یک سازمان خودگردان غیر متمرکز از کاربران می‌خواهد که در ازای دریافت حق رأی در این سازمان سرمایه‌گذاری کنند تا اطمینان حاصل شود که صادقانه عمل می‌کنند. در این راستا، نوعی توکن به نام توکن حاکمیتی صادر شده و به کاربران داده می‌شود تا سهم هر فرد در دائو را مشخص کند.

گاورننس توکن‌‌ها زیر چتر توکن‌های کاربردی (Utility Token) قرار می‌گیرند. به طور خلاصه، توکن کاربردی توکنی است که می‌تواند برای دسترسی به یک سری حقوق یا خدمات ارائه شده توسط پروتکل استفاده شود. توکنهای حاکمیتی ارز دیجیتال طراحی شده‌اند تا سهمی از مالکیت یک اپلیکیشن غیر متمرکز (dApp)، پروتکل دیفای یا گیم را به هولدرها بدهند. به این ترتیب، هولدرهای توکن‌های حاکمیتی در پروپوزال‌ها و تغییرات آینده پروژه حق رأی دارند و هرکسی که یک توکن حاکمیتی داشته باشد می‌تواند بر مسیر پروتکل تأثیر بگذارد. داشتن تعداد بیشتری گاورننس توکن معمولاً به معنای حق رأی بیشتر است.

تاریخچه گاورننس توکن

حاکمیت غیر متمرکز و گاورننس توکن‌‌ها الزاماً مختص حوزه دیفای نیستند. خاستگاه توکن‌ حاکمیتی به سال 2016 و اولین سازمان غیر متمرکز خودمختار برمی‌گردد. در آن سال تعدادی از اعضای کامیونیتی اتریوم خبر تاسیس دائوی اتریوم (The DAO) را اعلام کردند. این سازمان که به نام جنسیس دائو (Genesis DAO) نیز شناخته می‌شود به عنوان یک قرارداد هوشمند (Smart Contract) روی بلاک چین Ethereum ساخته شد. این دائو یک دوره ساخت داشت که در طول آن کاربران با ارسال اتر به یک کیف پول، توکن‌های حاکمیتی سازمان غیر متمرکز خودگردان را دریافت می‌کردند.

دائوی اتریوم ظرف مدت کوتاهی 12.7 میلیون اتر جمع‌آوری کرد. به حساب قیمت اتریوم در حال حاضر (ژانویه 2023) سرمایه این دائو بیشتر از 16 میلیارد دلار ارزش داشت. پرداخت این همه پول صرفاً برای حق رأی ممکن است عجیب به نظر برسد و البته دائوی اتریوم نیز هک و سپس منحل شد. اما در هر حال، DAO و توکن‌های حاکمیتی ارز دیجیتال به بخشی جدایی‌ناپذیر از دنیای کریپتو تبدیل شدند. در واقع، اکنون تقریباً تمام پروژه‌های DeFi یک سازمان غیر متمرکز و یک گاورننس توکن دارند.

اهمیت توکن حاکمیتی

اهمیت توکن‌های حاکمیتی در این واقعیت نهفته است که آنها پیش‌نیاز غیر متمرکزسازی هستند و از توزیع مؤثر قدرت پشتیبانی می‌کنند. اما پاسخ این سوال که چرا توکنهای حاکمیتی ارز دیجیتال ارزشمند هستند نیازمند بررسی عمیق‌تر این ابزار است. اولین ویژگی برجسته آنها این است که به تمام مشارکت‌کنندگان در اکوسیستم‌های غیر متمرکز این امکان را می‌دهند که صدایشان شنیده شود. آنها مدیریت دموکراتیک پروژه‌ها را امکان‌پذیر می‌کنند زیرا هولدرهای توکن‌ حاکمیتی نه تنها کاربران پلتفرم، بلکه مالکان آن نیز هستند.

از سوی دیگر، گاورننس توکن‌‌ها می‌توانند توسعه‌دهندگان را از وظیفه دشوار تصمیم‌گیری در مورد پروژه معاف کنند. درست مانند به‌روزرسانی یا اصلاح نرم‌افزارهای معمولی، ارزهای دیجیتال نیز باید به طور مداوم ارتقا یابند تا از مرتبط بودن، کاربردی بودن و قانونی بودن پایگاه کد آنها اطمینان حاصل شود. از طریق توکن‌های حاکمیتی توسعه‌دهندگان می‌توانند با جامعه کاربران تعامل داشته باشند و بفهمند چه مشکلاتی در پروژه وجود دارد، چرا یک ویژگی خاص باید تغییر کند، چرا کاربران از افزودن یک قابلیت خاص حمایت می‌کنند و تیم پروژه چگونه باید با بودجه و قراردادهای شراکت با دیگر پروژه‌ها برخورد کند.

از آنجایی که توکنهای حاکمیتی ارز دیجیتال روی بلاک چین قرار دارند، دارای ویژگی‌هایی مانند توزیع شفاف و مالکیت غیرقابل‌بازگشت (Immutable) هستند که باعث می‌شود در کنار DAO یک ابزار ایده‌آل برای فرآیند تصمیم‌گیری جمعی باشند. تمام این قابلیت‌ها باعث شده است که تعدادی از توکن‌های حاکمیتی در میان صد ارز برتر مارکت رمز ارزها از لحاظ ارزش بازار قرار بگیرند.

توکن حاکمیتی چگونه عمل می‌کند؟

بیشتر پروتکل‌ها یک فرایند تسلیم پروپوزال استاندارد ایجاد می‌کنند که امکان ارائه پروپوزال‌های مختلف توسط توسعه‌دهندگان را فراهم می‌کند. در صورتی که این پروپوزال به رأی گذاشته شود، هولدرهای توکن حاکمیتی قادر به استفاده از حق رأی خود در مورد هرگونه تغییر بالقوه‌ای در پروژه خواهند بود. همان طور که گفتیم قدرت رأی کاربران به اندازه تعداد توکن‌های حاکمیتی است که هولد می‌کنند. اما برخی پروژه‌ها این شیوه را به چالش کشیده‌اند. برای مثال، در برخی پروژه‌های به جای اینکه هر یک توکن حاکمیتی برابر با یک حق رأی باشد، طول مدت هولد کردن گاورننس توکن توسط کاربر نیز نقش مهمی در تعیین حق رأی او دارد.

انواع پروپوزال‌هایی که هولدرهای توکنهای حاکمیتی ارز دیجیتال می‌توانند به آنها رأی بدهند معمولاً شامل موارد زیر است:

• بازنگری در بودجه توسعه‌دهندگان
• اجرای تغییرات در رابط کاربری (UI)
• اصلاح پاداش توزیع شده
• تعیین کارمزد تراکنش‌های شبکه

البته این به معنای آن نیست که حق رأی تنها قابلیت توکن‌های حاکمیتی است. در واقع هولدرهای گاورننس توکن‌‌ها معمولاً می‌توانند آنها را استیک کنند، برای دریافت وام به عنوان وثیقه سپرده‌گذاری کنند، یا یک درآمد منفعل را از طریق استخراج نقدینگی به دست آورند. استیک توکن‌ حاکمیتی ممکن است مزایای دیگری مانند دسترسی بیشتر به خدمات یا سهمی از درآمدهای پروتکل را برای کاربران به ارمغان آورد.

معروفترین توکن های حاکمیتی کدامند؟

پس از بررسی اهمیت و تاریخچه گاورننس توکن منطقی است که قدم بعدی ما معرفی موفق‌ترین توکنهای حاکمیتی ارز دیجیتال باشد.

توکن CRV

کرو فایننس (Curve Finance) یکی از معروف‌ترین اپلیکیشن‌های دیفای است که به عنوان یک صرافی غیر متمرکز (DEX) استیبل کوین‌ها عمل می‌کند و از سیستم بازارساز خودکار (AMM) بهره می‌برد. توکن حاکمیتی CRV برای اعمال حاکمیت و رأی‌دهی در Curve DAO استفاده می‌شود. رمز ارز CRV به عنوان مشوق تأمین نقدینگی برای پلتفرم نیز عمل می‌کند. سازمان غیر متمرکز خودگردان Curve مسئول تعیین عملکرد پروتکل کرو و توسعه آن در آینده است.

توکن MKR

ارز دیجیتال MKR گاورننس توکن پروتکل میکر دائو (MakerDAO) است که یکی از مشهورترین پلتفرم‌های وام‌دهی در اکوسیستم وب 3 است. توکن حاکمیتی MKR یکی از اولین توکنهای حاکمیتی ارز دیجیتال است که در حوزه دیفای عرضه شد. هر کاربری که این توکن حاکمیتی را داشته باشد می‌تواند از طریق رأی خود بر مدیریت و توسعه پلتفرم میکر دائو و قوانین اقتصادی آن تأثیر بگذارد.

توکن UNI

ارز دیجیتال UNI گاورننس توکن صرافی غیر متمرکز بزرگ یونی سواپ (UniSwap) است. هولدرهای توکن حاکمیتی UNI می‌توانند در فرایندهای تصمیم‌گیری مربوط به پلتفرم یونی سواپ نقش بازی کنند. رمز ارز یونی یک توکن‌ حاکمیتی خالص است زیرا به جز نقش حاکمیتی تقریباً هیچ کاربرد دیگری ندارد. با این حال، توسعه‌دهندگان یونی سواپ هنوز کنترل پروژه را در اختیار دارند که به معنای آن است که این پروتکل بیشتر از بقیه متمرکز است. این گاورننس توکن بالاترین مارکت کپ را در میان توکن‌های حاکمیتی دارد.

توکن ENS

گاورننس توکن ENS که ابتدا برای پاداش دادن به کاربران اولیه اتریوم نیم سرویس طراحی شده بود از طریق ایردراپ به کاربران عرضه شد. متعاقباً قیمت این توکنهای حاکمیتی ارز دیجیتال به طور قابل‌توجهی افزایش یافت. در حال حاضر، هرکسی که یک نام دامین اتریوم نیم سرویس خریداری کند، می‌تواند یک توکن حاکمیتی ENS را نیز دریافت کند اما امکان خرید مستقل این گاورننس توکن نیز وجود دارد. هولدرهای رمز ارز ENS می‌توانند به پروپوزال‌ها رأی بدهند.

توکن YFI

این توکن حاکمیتی ارز بومی پروتکل بزرگ یرن فایننس (Yearn Finance) است که بر غیر متمرکزسازی کامل تمرکز دارد. هدف اصلی توسعه‌دهندگان ارز دیجیتال YFI این بود که کنترل پروژه را به کامیونیتی یرن فایننس بسپارد. این توکن حاکمیتی بر پتانسیل ایجاد یک دائوی کاملاً خودکفا تاکید دارد. کاربران می‌توانند هرکدام از قوانین پلتفرم از جمله امکان مینت کردن تعداد بیشتری توکن حاکمیتی YFI را به رأی بگذارند.

توکن COMP

گاورننس توکن COMP توکن حاکمیتی پلتفرم وام‌دهی کامپیوند (Compound) است. هرکسی که توکن حاکمیتی COMP را هولد کند، می‌تواند در فرایند تصمیم‌گیری پروتکل کامپوند مشارکت کند یا حق رأی خود را به یک کاربر دیگر تفویض کند تا او از طرف هولدر توکن حاکمیتی رأی بدهد. این تصمیم‌گیری شامل تعیین پاداش استفاده از شبکه و نوع دارایی‌هایی است که در پلتفرم کامپوند پذیرفته می‌شوند.

مزایا و معایب توکن های حاکمیتی

اگرچه استفاده از حاکمیت غیر متمرکز و گاورننس توکن‌‌ها برای وب 3 و بسیاری از پروژه‌های مبتنی بر بلاک چین به شدت سودمند است، و اگرچه این سیستم به روند غالب در تقریباً تمام پروژه‌های دیفای تبدیل شده است اما این کار علاوه بر مزایای خود، معایبی نیز دارد. در ادامه به برخی از نقاط قوت و چالش‌های پیش روی توکنهای حاکمیتی ارز دیجیتال می‌پردازیم.

مزایای گاورننس توکن

• قابلیت حاکمیت غیر متمرکز. مهم‌ترین مزیت یک توکن حاکمیتی تسهیل تمرکززدایی است. توسعه‌دهندگانی که قادر به اجرای غیر متمرکزسازی در پروژه‌های وب 3 هستند، این کار را از طریق گاورننس توکن انجام می‌دهند. بدون داشتن یک توکن حاکمیتی ، احتمالاً پروژه‌های DeFi تنها یک مشت قرار داد هوشمند خواهند بود که در یک پلتفرم جا داده شده‌اند. به عبارت دیگر مزیت توکن‌های ‌حاکمیتی ارز دیجیتال این است که آنها مدرک ملموسی از عدم تمرکز واقعی هستند.
• فرصت‌های مشارکت بیشتر. رأی دادن فرصتی برای بحث و گفتگو در میان کاربران ایجاد می‌کند و بحث و گفتگو می‌تواند به کمک‌ها و همکاری‌های سازنده‌ منجر شود. از آنجایی که کاربران می‌توانند از طریق توکن حاکمیتی خود به طور مستقیم و مستقل رأی بدهند، این انگیزه را دارند که تلاش کنند با بحث و گفتگو با دیگران اعضای جامعه به یک تصمیم مشترک و مؤثر برسند زیرا همه می‌خواهند پروژه موفق شود.
• کارآمدی بیشتر . همکاری در میان اعضای جامعه از طریق توکنهای حاکمیتی ارز دیجیتال باعث فعالیت بیشتر کاربران می‌شود زیرا همه آنها احساس می‌کنند صدایشان شنیده می‌شود. با کمک توکن حاکمیتی کاربران هم انگیزه و هم ابزار مشارکت در پروژه را در اختیار دارند. همه اینها در نهایت به تسهیل توسعه و تصمیمات کارآمدتر در مورد پروژه می‌انجامد.

معایب گاورننس توکن

• بازیگران مخرب بالقوه. وجود کاربران خودخواه اولین و مهم‌ترین چالش توکن‌های حاکمیتی است. این عوامل از حق رأی خود همیشه به شکلی استفاده می‌کنند که فقط به خودشان سود برساند و نه به تمام کامیونیتی.
• محدودیت پاسخگویی. بزرگ‌ترین خلأ در طراحی توکن‌‌ حاکمیتی پاسخگو نبودن است. برای مثال اگر پروژه شکست بخورد شما چه می‌توانید بکنید؟ چه کسی مسئولیت این شکست را به عهده می‌گیرد؟ هیچ‌کس اعتراف نخواهد کرد که به پروپوزالی رأی داده که به نابودی پروژه انجامیده است.
• حق رأی نهنگ‌ها. نهنگ‌ها سرمایه‌گذارانی هستند که مبلغ زیادی روی یک پروژه سرمایه‌گذاری می‌کنند و در نتیجه به اکثریت توکنهای حاکمیتی ارز دیجیتال یا مقدار قابل‌توجهی توکن‌ حاکمیتی دست پیدا می‌کنند. این نهنگ‌ها سپس می‌توانند با حق رأی زیادی که دارند اراده خود را به آینده پروژه تحمیل کنند.
• نبود تضمین. حتی اگر گاورننس توکن‌ها به شکل عادلانه تقسیم شوند تضمینی وجود ندارد که تصمیم اکثریت همیشه بهترین تصمیم برای پروژه باشد. مواردی وجود داشته است که هولدرهای توکن‌های حاکمیتی به شکلی رأی داده‌اند که به تیم بنیان‌گذار پروژه و سرمایه‌گذاران به قیمت زیان دیدن اکثریت کاربران سود رسانده است.

ارزش توکن های حاکمیتی چگونه تعیین می‌شود؟

یکی از معیارهای تعیین ارزش گاورننس توکن موفقیت پروژه است. معیار دیگر تعداد کاربرانی است که توکن‌های حاکمیتی را هولد می‌کنند. هرچه این تعداد بیشتر باشد، آن Governance Token مهم‌تر و ارزش آن پایدارتر تلقی می‌شود. دیگر معیار ارزش یک توکن حاکمیتی کاربردهای آن است. بسیاری از پروژه‌ها علاوه بر حق حاکمیت مزایای دیگری را نیز برای هولد توکن حاکمیتی پروژه تعریف کرده‌اند. به عنوان مثال، برای اطمینان از اینکه دارندگان توکنهای حاکمیتی ارز دیجیتال در بلندمدت به سلامت پروژه علاقه‌مند می‌مانند، پروتکل‌ها اغلب سهمی از هزینه تراکنش‌های شبکه را به کیف پول آنها واریز می‌کنند.

بازی‌های بلاک چینی جدید نیز معمولاً به کاربران این فرصت را می‌دهند که توکن حاکمیتی خود را در ازای کسب درآمد از بازی استیک کنند. در این مورد با افزایش ارزش بازی ارزش توکن حاکمیتی نیز بیشتر می‌شود. از دیگر حقوق غیر حاکمیتی گاورننس توکن‌‌ها می‌توان به حق مبادله شدن با دیگر توکن‌های خاص به نرخ مشخص اشاره کرد. همچنین، یکی از دیگر استراتژی‌ها برای افزایش ارزش توکن دائو بازخرید توکن‌ حاکمیتی است. پروتکل‌ها با بازخرید توکن‌های حاکمیتی خود ارزش آنها را افزایش می‌دهند زیرا این کار به معنای کمتر بودن تعداد توکنهای حاکمیتی در گردش است.

آینده توکن های حاکمیتی چه خواهد شد؟

بسیاری معتقدند حاکمیت غیر متمرکز قدرتمندترین تکنولوژی صنعت کریپتوکارنسی‌ها است و هنوز حتی یک درصد از پتانسیل‌های آن شناخته نشده است. گاورننس توکن‌ها نیز هنوز در مرحله توسعه هستند. توکن‌های حاکمیتی می‌توانند کاربرد وسیع‌تری در بخش‌های بیشتری پیدا کنند. وقتی DeFi و دائوها شتاب بگیرند، صنایع دیگری مثل گیمینگ نیز می‌توانند این مدل حاکمیتی را اتخاذ کنند. تا اینجا گاورننس توکن‌‌ها عمدتاً با پروتکل‌های دیفای ارتباط داده شده‌اند اما اخیراً دائوها و توکن حاکمیتی به متاورس نیز سرایت کرده‌اند و بسیاری معتقدند که می‌توانند نقش مفیدی در فضای متاورس بازی کنند.

توکنهای حاکمیتی ارز دیجیتال به تکامل خود ادامه داده و بر اساس مشکلات رشد می‌کنند. ممکن است مکانیسم‌های جدیدی برای مقابله با مشکل نهنگ‌ها یا راه‌های دیگری برای بهبود فرایند رأی‌گیری به وجود بیاید. این فضا احتمالاً با نوآوری‌های بیشتر پیچیده‌تر خواهد شد. همچنین شیوه‌های رأی‌دهی ممکن است تکامل پیدا کند و استفاده هرچه بیشتر از سیستم دائو و توکن‌ حاکمیتی را تسهیل کند.

از آنجایی که گاورننس توکن نوعی توکن کاربردی است، یکی از دیگر فاکتورهای مهم مؤثر بر آینده توکن حاکمیتی تغییرات قانونی و نظارتی است. نهادهای قانون‌گذار هنوز به موضع مشخصی در قبال توکن‌ حاکمیتی نرسیده‌اند و این احتمال وجود دارد که برخی دولت‌ها گاورننس توکن‌ها را به عنوان اوراق بهادار تلقی کنند. این می‌تواند توکنهای حاکمیتی ارز دیجیتال را مشمول قوانین سختگیرانه کند و بر نحوه عملکرد یا استقبال از آنها در آینده تأثیر بگذارد.

سخن پایانی

امور مالی غیر متمرکز نیاز به یکی از ویژگی‌های بنیادی تکنولوژی بلاک چین، یعنی غیر متمرکزسازی را احیا کرد که به خلق توکن حاکمیتی منجر شد. تنها راه دستیابی به تمرکززدایی کامل این است که نه تنها قراردادهای هوشمند را مبنای پروژه خود قرار دهیم بلکه حق رأی را نیز از طریق توکن حاکمیتی به جامعه تفویض کنیم. فقط وقتی یک پروژه کاملاً غیر متمرکز است که فرایند تصمیم‌گیری به کامیونیتی منتقل شده باشد و تصمیمات آنها توسط تیم توسعه‌دهنده اجرا شود. گاورننس توکن‌‌ها سهمی از مالکیت یک پروتکل را به هولدرها می‌دهند و هرکسی که یک توکن حاکمیتی داشته باشد می‌تواند در مورد پیشنهادها مربوط به پروژه، از تغییر در نحوه توزیع پاداش گرفته تا تغییر در ساختار حاکمیت رأی بدهد.

توکنهای حاکمیتی ارز دیجیتال به عنوان توکن‌هایی که هنوز در مرحله آغازین توسعه خود هستند، پیشرفت نویدبخشی نشان داده‌اند. آنها به رشد بسیاری از دائوها و پروژه‌های دیفای کمک کرده‌اند. اکوسیستم وب 3 قطعاً درهای بیشتری را به روی توکن حاکمیتی (Governance Tokens) و مکانیسم مدیریت غیر متمرکز آن باز خواهد کرد، زیرا گاورننس توکن‌ها، همکاری فعال بین هولدرهای آن‌ها را امکان‌پذیر می‌کنند که به نوبه خود به کارآمدی هرچه بیشتر پروژه منجر خواهد شد. می‌توان ادعا کرد که اتخاذ توکن حاکمیتی در پروژه‌ها اکثراً یک معامله دو سر برد است.

تهیه شده در بیت 24