استخر نقدینگی (لیکوییدیتی پول) در دیفای چیست و چطور کار می‌کند؟

استخر نقدینگی یا لیکوییدیتی پول یکی از فناوری‌های بنیادین اکوسیستم دیفای است. این استخرها بخش حیاتی بازارسازهای خودکار (AMM)، پروتکل‌های وام‌‌دهی و وام‌گیری، دارایی‌های مصنوعی، بیمه درون زنجیره‌ای، بازی و گیمینگ در بلاک چین و موارد بسیار دیگر محسوب می‌شوند. به زبان ساده، Liquidity Pool یک مخزن دیجیتال است که ارزهای دیجیتال کاربران در آن جمع می‌شود. در این مطلب، به بررسی ایده استخرهای لیکوییدیتی در حوزه دیفای می‌پردازیم.

فعالیت درون زنجیره‌ای حوزه امور مالی غیر متمرکز با انفجار همراه بوده است و افراد به‌جای ترید مستقیم رمز ارزها در یک صرافی ارز دیجیتال، به روش‌های منفعل کسب درآمد در این حوزه روی آورده‌اند. حجم معاملات صرافی‌های غیر متمرکز (DEX) قابلیت رقابت با حجم صرافی‌های متمرکز (CEX) را دارد. اما چه چیزی باعث امکان‌پذیر شدن این توسعه شده است؟ یکی از فناوری‌های محوری پشت تمامی این محصولات، استخر نقدینگی است.

مقدمه‌ای بر مفهوم استخر نقدینگی

لیکوئیدیتی پول مجموعه‌ای از وجوه قفل‌شده در یک قرارداد هوشمند است. از استخرهای نقدینگی برای تسهیل معاملات غیر متمرکز، وام‌دهی و بسیاری دیگر از عملکردها که به آن‌ها خواهیم پرداخت، استفاده می‌شود.

لیکوییدیتی پول ها ستون فقرات بسیاری از صرافی‌های غیر متمرکز مانند یونی سواپ (UniSwap) هستند. در این صرافی‌ها، کاربرانی به نام «تامین‌کنندگان نقدینگی» یا همان «لیکوییدیتی پرووایدرها (Liquidity Provider)»، مقدار برابری از دو توکن را با هدف ایجاد بازار به یک استخر اضافه می‌کنند. سپس این افراد در ازای ارائه ارز دیجیتال، متناسب با سهم‌شان از کل نقدینگی، کارمزد معاملاتی که در استخر لیکوییدیتی اتفاق می‌افتد را دریافت می‌کنند. از آنجایی که هر کسی می‌تواند به یک LP تبدیل شود، بازارسازهای خودکار کار بازاریابی را راحت‌تر کرده‌اند.

یکی از اولین پروتکل‌هایی که از لیکوییدیتی پول استفاده کرد، بنکور (Bancor) بود. اما این مفهوم پس از شهرت یونی سواپ توجهات را به خود جلب کرد. برخی دیگر از صرافی‌های محبوبی که از استخر نقدینگی روی اتریوم استفاده می‌کنند، سوشی سواپ (SushiSwap)، کرو (Curve) و بلنسر (Balancer) هستند. استخرهای لیکوئیدیتی در این صرافی‌ها، از توکن‌های ERC20 تشکیل شده است. مشابه این حالت در صرافی‌های روی بایننس اسمارت چین (BSC) به نام پنکیک سواپ (PancakeSwap)، بیکری سواپ (BakerySwap) و برگر سواپ (BurgerSwap)، دارای توکن‌های BEP20 هستند.

تفاوت استخر نقدینگی با دفتر سفارشات

برای درک بهتر تفاوت لیکوئیدیتی پول ها، اجازه دهید به ساختار بنیادین معاملات الکترونیک یعنی همان دفتر سفارش (Order Book) نگاهی بیندازیم. به زبان ساده، دفتر سفارش مجموعه‌ای از سفارشات باز فعلی برای یک بازار مشخص است.

سیستمی که سفارشات را با یکدیگر تطبیق می‌دهد، «موتور تطابق» یا «Matching Engine» نام دارد. در کنار موتور تطابق، دفتر سفارش بخش اصلی تمامی صرافی‌های متمرکز به شمار می‌رود. این مدل برای تسهیل تبادلات کارآمد مناسب است و ساخت بازارهای مالی پیچیده را امکان‌پذیر می‌کند.

با این وجود، معامله در حوزه دیفای از طریق انجام معاملات درون زنجیره‌ای بدون حضور یک شخص متمرکز نگهدارنده رمز ارزها انجام می‌شود. این حالت در دفتر سفارشات مشکل ایجاد می‌کند. دلیل این است که هر تعامل با اوردر بوک، نیازمند پرداخت کارمزد گس است که انجام تراکنش‌ها را بسیار گران‌تر می‌کند. این امر حتی فعالیت بازارسازها (Market Makers) که کار تامین نقدینگی برای جفت‌های معاملاتی را برعهده دارند هم بسیار هزینه‌بر می‌سازد. علاوه بر همه این‌ها، اکثر بلاک چین‌ها نیز توانایی اداره توان عملیاتی لازم برای انجام هر روزه میلیاردها دلار معامله را ندارند.

این یعنی در بلاک چین‌هایی مانند اتریوم، انجام یک معامله درون زنجیره‌ای بر اساس دفتر سفارش عملا غیر ممکن است. به جای اتریوم، می‌توان از سایدچین‌ها یا راه‌حل‌های لایه دو اتریوم استفاده کرد که این روش‌ها نیز هنوز در دست ساخت هستند. با این وجود، این شبکه قادر به اداره توان عملیاتی در شکل فعلی آن نیست.

پیش از ادامه بحث، باید گفت که برخی از صرافی‌های غیر متمرکز، با دفتر سفارشات درون زنجیره‌ای بدون مشکل کار می‌کنند. بایننس دکس (Binance DEX) روی بایننس چین (Binance Chain) ساخته و مختص معاملات سریع و ارزان طراحی شده است. یکی دیگر از این مثال‌ها، پروژه سروم (Serum) ساخته‌شده روی بلاک چین سولانا (Solana) است.

با این حال، از آنجایی که اکثر دارایی‌های فضای رمز ارزی روی اتریوم قرار دارند، بدون استفاده از چیزی شبیه به پل میان زنجیره‌ای، امکان معامله این ارزهای دیجیتال روی شبکه‌های دیگر را ندارید.

نحوه کار لیکوییدیتی پول در دیفای

بازارسازهای خودکار بازی را تغییر داده‌اند. AMMها نوآوری قابل توجهی هستند که امکان انجام معاملات درون زنجیره‌ای بدون نیاز به دفتر سفارشات را فراهم می‌کنند. از آنجایی که مستقیما به هیچ طرف مقابلی برای معامله نیاز نیست، تریدرها می‌توانند از پوزیشن‌های خود روی جفت توکن‌هایی که احتمالا در صرافی‌های دارای اوردر بوک لیکوییدیتی بالایی دارند، خارج یا به آن‌ها وارد شوند.

می‌توانید یک صرافی مبتنی بر دفتر سفارش را به‌صورت همتابه‌همتا (Peer-to-Peer) در نظر بگیرید، که در آن خریداران و فروشندگان توسط Order Book با یکدیگر ارتباط دارند. مثلا، از آنجایی که در بایننس دکس خرید و فروش مستقیما بین والت کاربران رخ می‌دهد، این معاملات همتا‌به‌همتا هستند. اما استفاده از یک بازارساز خودکار متفاوت است. می‌توانید معامله در یک AMM را نیز به صورت همتابه‌قرارداد (Peer-to-Contract) در نظر بگیرید.

همانطور که پیشتر ذکر کردیم، استخر نقدینگی مجموعه‌ای از وجوه جمع‌آوری‌شده درون یک قراداد هوشمند توسط تامین‌کنندگان لیکوییدیتی است. در هنگام اجرای یک معامله در AMM، به شکل سنتی یک فرد دیگر به‌عنوان طرف مقابل وجود ندارد. در عوض، شما معامله را در برابر نقدینگی داخل لیکوییدیتی پول انجام می‌دهید. بنابراین برای خرید یک دارایی، لازم نیست فروشنده‌ای در آن لحظه حاضر باشد و تنها به لیکوئیدیتی کافی در استخر نیاز است.

مثلا در هنگام خرید یک ارز دیجیتال خاص در یونی سواپ، دیگر به آن شکل سنتی یک فروشنده در طرف مقابل وجود ندارد. بلکه در عوض، فعالیت شما توسط الگوریتم تعیین‌کننده اتفاقات داخل استخر لیکوییدیتی مدیریت می‌شود. علاوه بر این، قیمت‌گذاری نیز بر اساس معاملات انجام‌شده در استخر توسط این الگوریتم صورت می‌گیرد. البته که این نقدینگی هم باید از جایی تامین شود و چون هر کسی می‌تواند یک LP باشد، پس می‌توان این افراد را تا حدودی به‌عنوان طرف مقابل معامله در نظر گرفت.

فرآیند تعیین قیمت در یک استخر نقدینگی

مجموعه دارایی‌های داخل یک استخر می‌تواند از یک ارز دیجیتال یا بسته به الزامات پلتفرم دیفای، حتی تا هشت نوع رمز ارز مختلف تشکیل شود. سازنده استخر مسئول تعیین قیمت آغازین دارایی داخل آن است که باید جهت تضمین عدم ضرردهی سرمایه واریزی تامین‌کنندگان نقدینگی، هم‌راستای قیمت بازارهای جهانی آن را انتخاب نماید.

همانطور که گفتیم، تعیین قیمت در لیکوئیدیتی پول ها بر اساس معاملات انجام‌شده در استخر مبتنی بر الگوریتم قیمت‌گذاری آن استخر انجام می‌شود. به این الگوریتم قیمت‌گذاری، الگوریتم بازارساز خودکار نیز می‌گویند که تضمین‌کننده وجود نقدینگی دائمی در استخر است.

این یعنی میزان موجودی داخل استخر تعیین‌کننده قیمت آن خواهد بود. مثلا وقتی در ازای پرداخت توکن A توکن B را خریداری می‌کنید، حجم توکن A در استخر افزایش و تعداد توکن‌های B داخل آن کاهش می‌یابد که به کاهش قیمت توکن A و افزایش قیمت توکن B منجر خواهد شد. در استخرهای بزرگتر، چنین نوسان قیمتی کمتر محسوس است تا زمانی که یک ترید بزرگ تاثیرگذار بر تعداد کل توکن‌های داخل استخر اتفاق بیفتد.

مثال واقعی از نحوه کار استخر لیکوییدیتی

صرافی یونی سواپ را در نظر بگیرید. ساده‌ترین حالت یک لیکوئیدیتی پول، وجود دو توکن در قرارداد هوشمند برای ایجاد یک جفت معاملاتی است.

برای مثال، فرض کنید توکن اتر (ETH) و یو اس دی سی (USDC) را در استخر داریم و برای ساده‌سازی، قیمت اتریوم را مساوی 1,000 USDC در نظر بگیرید. تامین‌کنندگان نقدینگی، ارزش مساوی از توکن‌های ETH و USDC را وارد استخر می‌کنند. بنابراین مثلا با واریز 1 واحد ETH، معادل آن 1000 واحد USDC نیز باید به استخر واریز شود.

نقدینگی موجود در استخر، یعنی زمانی که فردی بخواهد توکن اتر را با یو اس دی سی معامله کند، به جای منتظر ماندن برای طرف مقابل و تطبیق ترید، می‌تواند بر اساس وجوه واریزی عمل کند.

LPها به دلیل مشارکتشان پاداش‌دهی می‌شوند. بنابراین با واریز رمز ارز، توکن جدیدی به نام Pool Token که نمایانگر سهم آن‌ها از استخر است را دریافت می‌کنند. در این مثال، توکن استخر ما مثلا USDCETH خواهد بود.

سهم کارمزد معاملات پرداختی از سوی کاربران استفاده‌کننده برای تبدیل توکن‌ها نیز به صورت خودکار بین تمام LPها بسته به سهم‌شان از استخر، توزیع می‌شود. بنابراین اگر مثلا کارمزد معاملات در استخر USDC-ETH برابر با 0.3 و سهم تامین‌کننده لیکویدیتی از استخر 10 درصد باشد، 10 درصد از 0.3 درصد کل معاملات را دریافت می‌کنند. در صورت تمایل به برداشت سهم از استخر نقدینگی نیز LPها باید توکن‌های استخر خود را بسوزانند.

کاربردهای استخر نقدینگی

تا اینجا، بیشتر درباره AMMها صحبت کردیم که در واقع محبوب‌ترین کاربرد لیکوئیدیتی پول ها بوده‌اند. با این وجود، همانطور که گفتیم، استخر لیکوییدیتی یک مفهوم بسیار ساده است، بنابراین می‌توان از آن استفاده‌های مختلفی کرد.

ییلد فارمینگ

یکی از این کاربردها در ییلد فارمینگ (Yield Farming) یا استخراج نقدینگی (Liquidity Mining) است. استخرهای لیکوییدیتی پایه و اساس پلتفرم‌های تولید بازده خودکار مانند یرن فایننس (Year Finance) هستند که در آن‌ها کاربران وجوه خود را وارد استخر کرده و سپس به تولید بازده می‌پردازند.

توزیع توکن‌های جدید میان افراد درست، یک مشکل دشوار برای پروژه‌های ارز دیجیتال است. لیکوئیدیتی ماینینگ یکی از رویکردهای موفق بوده است. به طور خلاصه، این توکن‌ها به صورت الگوریتمی بین کاربرانی که رمز ارز خود را وارد یک استخر نقدینگی کرده‌اند، توزیع می‌شوند. سپس، توکن‌های تازه صادرشده بسته به سهم هر کاربر از استخر، میان آن‌ها توزیع می‌شود.

همانطور که در بخش قبل در یک مثال واقعی توضیح دادیم، این توکن‌ها حتی می‌توانند رمز ارزهای دیگر استخرها به نام توکن استخر یا پول توکن (Pool Token) باشند. مثلا، با تامین نقدینگی برای یونی سواپ یا وام دادن وجه در کامپاند فایننس (Compound Finance)، توکن‌هایی که نماینده سهم شما از استخر مربوطه هستند را دریافت می‌کنید. سپس می‌توانید این توکن‌ها را وارد یک استخر دیگر کرده و سود کسب کنید. این زنجیره‌ها به جهت ادغام توکن استخر پروتکل‌ها در محصولات دیگر پروتکل‌ها، بسیار پیچیده هستند.

گاورننس

حاکمیت یا گاورننس (Governance) هم یکی دیگر از کاربردهای لیکوییدیتی پول هاست. در برخی موارد، برای ثبت یک طرح پیشنهادی، به تعداد زیادی رای توکنی نیاز است. حالا اگر به جای آن از استخر دارایی‌ها استفاده شود، افراد می‌توانند از منافع مشترکی که به نظرشان برای پروتکل مهم است، پشتیبانی کنند.

بیمه

یکی دیگر از حوزه‌های رو به ظهور دیفای، بیمه در برابر ریسک قراردادهای هوشمند است. بسیاری از فعالیت‌های این حوزه نیز از لیکوییدیتی پول ها قدرت گرفته است.

ترنشینگ

یکی دیگر از کاربردهای پیشرفته استخر لیکوییدیتی، Tranching است. ترنشینگ مفهومی نشات گرفته از امور مالی سنتی است که از تقسیم‌بندی محصولات مالی بر اساس ریسک و بازده تشکیل می‌شود. این محصولات به LPها اجازه می‌دهند تا حالت‌های ریسک و بازده شخصی‌سازی‌شده را انتخاب کنند.

دارایی‌های سنتی

صدور دارایی‌های سنتی در بلاک چین نیز به استخرهای نقدینگی وابسته است. با اضافه کردن وثیقه به استخر و اتصال آن به یک اوراکل بلاک چین معتمد، یک توکن مصنوعی که ارزش آن به دارایی دلخواه شما گره خورده است را خواهید داشت. در حقیقت، این مسئله کمی پیچیده‌تر است، اما ایده اصلی ساده‌ای دارد.

مزایای استخر‌های نقدینگی

بارزترین مزیت استخرهای لیکوییدیتی، تامین نسبتا دائمی نقدینگی برای تریدهایی است که خواهان استفاده از صرافی‌های غیر متمرکز هستند. استخرها همچنین فرصت سودآوری از نگهداری رمز ارزها به‌وسیله تبدیل شدن به LPها و کسب کارمزد تراکنش‌ها را فراهم می‌کنند.

علاوه بر این، بسیاری از پروژه‌ها و پروتکل‌ها، مشوق‌های بیشتری برای جذب تامین‌کنندگان لیکوئیدیتی با هدف بزرگ نگه داشتن استخر و کاهش ریسک افت قیمت ارز دیجیتال و ایجاد تجربه معاملاتی بهتر، ارائه می‌کنند. بنابراین، فرصت سودآری بیشتر از طریق توکن‌های پاداش ییلد فارمینگ در ازای تبدیل شدن به یک LP وجود دارد.

برخی از پروتکل‌ها از جمله یونی سواپ، بلنسر و یرن فایننس، توکن‌های اختصاصی پلتفرم خود را به‌عنوان پاداش به LPها می‌دهند. در زمان ظهور سوشی سواپ در تابستان سال 2020، این صرافی از این مدل برای انجام حمله‌ای معروف به «حمله خون‌آشام» یا همان «ومپایر اتک (Vampire Attack)» روی یونی سواپ استفاده کرد. در این روش، کاربران می‌توانستند با تامین نقدینگی در یونی سواپ پیش از راه‌اندازی سوشی سواپ که خود فورکی از کدهای UniSwap بود، توکن SUSHI کسب کرده و پس از راه‌اندازی، نقدینگی توکن سوشی خود را به پلتفرم SushiSwap منتقل کنند.

خطرات و عوامل موثر بر کسب سود در یک استخر نقدینگی

سوای فرصت‌های کسب سود منفعل در بازارهای غیر متمرکز، استفاده از لیکوئیدیتی پول‌ها بدون ریسک نیست و معایب خود را به‌همراه دارد.

ضرر ناپایدار

پیش از تامین نقدینگی برای یک بازارساز خودکار، باید با مفهومی به نام ضرر ناپایدار یا Impermanent Loss آشنا شوید. به طور خلاصه، به ضرر دلاری در مقایسه با نگهداری رمز ارز در والت به‌هنگام تامین نقدینگی در یک AMM، ضرر ناپایدار می‌گویند. با ارائه لیکوییدیتی برای یک بازار ساز خودکار، احتمالا در معرض Impermanent Loss قرار خواهید گرفت. گاهی این ضرر ناچیز است و گاهی می‌تواند بزرگ باشد.

ضرر ناپایدار معمولا در لیکوییدیتی پول های استانداردی که LPهای آن‌ها ملزم به تامین هر دوی جفت توکن‌ها به مقدار مشخص هستند (مثلا 10 توکن Cake و 0.25 BNB) و یکی از این توکن‌ها نسبت به دیگری نوسان قیمت دارد، مشاهده می‌شود. در حقیقت، Impermanent Loss زمانی اتفاق می‌افتد که ارزش دلاری یک رمز ارز افزایش یابد، اما این ارزش در مقایسه با استراتژی هادل کردن (یعنی خرید و نگهداری داخل کیف پول) کمتر باشد. ضرر ناپایدار، تفاوت قیمت فیاتی (دلاری، یورویی یا هر نوع ارز فیات دیگر) بین نگهداری توکن در بازارساز خودکار و در والت ارز دیجیتال است.

اجازه دهید مثالی بزنیم. فرض کنید سارا 1 واحد ETH به ارزش 1,000 دلار، و 1,000 واحد DAI به ارزش 1,000 دلار وارد یک استخر لیکوئیدیتی کرده است. در این AMM خاص، جفت توکن واریزی باید ارزش یکسان داشته باشند. یعنی قیمت رمز ارز اتر در زمان واریز برابر با 1,000 DAI است. این حالت همچنین یعنی کل ارزش دلاری ارز دیجیتال واریزشده توسط سارا، 2,000 دلار است.

فرض کنید در کل 10 واحد ETH و 10,000 واحد DAI در استخر داریم، بنابراین سارا 10 درصد از کل سهم استخر را در اختیار دارد. حال فرض کنید قیمت اتر به 4,000 دلار یا دای افزایش پیدا می‌کند. در این حالت، تریدرهای آربیتراژ با اضافه کردن DAI به استخر، توکن ETH خارج می‌کنند تا زمانی که نسبت این دو توکن نمایانگر قیمت فعلی باشد. به یاد داشته باشید که عامل تعیین‌کننده قیمت دارایی‌های داخل استخر، نسبت بین آن‌ها در استخر است.

بنابراین اگر ارزش اتر برابر با 4,000 دای در استخر باشد، نسبت بین مقدار ETH و DAI در استخر تغییر کرده است. اکنون 5 اتر و 20,000 دای در استخر وجود دارد. بنابراین سارا تصمیم می‌گیرد وجه خود را از استخر خارج کند. همانطور که می‌دانیم سارا 10 درصد از سهم استخر لیکوییدیتی را در اختیار دارد. از این رو می‌تواند 0.5 ETH و 2,000 DAI به ارزش کل 4,000 دلار از استخر برداشت کند. همانطور که مشخص است، به دلیل واریز 2,000 دلار توکن در ابتدا، اکنون سود خوبی کسب کرده است. بد نیست، اما اگر همان 1 واحد اتر و 1,000 واحد دای را نگهداری می‌کرد چه اتفاقی می‌افتاد؟ ارزش کل این مقدار ارز دیجیتال اکنون 5,000 دلار است که با نگهداری آن‌ها در والت خود، 3,000 دلار سود می‌کرد.

بنابراین سارا با صرفا نگهداری و هادل کردن رمز ارزها به‌جای واریز آن‌ها به استخر نقدینگی سود بیشتری کسب می‌کرد که به این حالت، ضرر ناپایدار می‌گویند.

البته در این مثال، کمیسیون دریافتی توسط سارا را در نظر نگرفتیم. بسته به مدت زمان، کمیسیون پرداختی می‌تواند ضرر مذکور را خنثی کرده و سودآوری تامین نقدینگی را جبران نماید. با این وجود، درک کامل Impermanent Loss پیش از تامین لیکوئیدیتی برای پروتکل‌های دیفای ضروری است.

به طور خلاصه، تخمین ضرر ناپایدار بر اساس استراتژی خرید و هادل به صورت زیر است:

• تغییر قیمت 1.25 برابری = 0.6 درصد ضرر ناپایدار
• تغییر قیمت 1.5 برابری = 2 درصد ضرر ناپایدار
• تغییر قیمت 1.75 برابری = 3.8 درصد ضرر ناپایدار
• تغییر قیمت 2 برابری = 5.7 درصد ضرر ناپایدار
• تغییر قیمت 3 برابری = 13.4 درصد ضرر ناپایدار
• تغییر قیمت 4 برابری = 20 درصد ضرر ناپایدار
• تغییر قیمت 5 برابری = 25.5 درصد ضرر ناپایدار

اسلیپیچ

یکی دیگر از ریسک‌های کار با استخرهای نقدینگی، اسلیپیج است. اسلیپیج یا لغزش قیمت زمانی اتفاق می‌افتد که بین قیمت نهایی و قیمت مورد انتظار شما برای انجام تراکنش، تفاوت ایجاد شود. بنابراین میزان اسلیپیج رابطه مستقیمی با سودآوری شما دارد.

عوامل مختلفی باعث ایجاد اسلیپیج می‌شوند که مهمترین آن‌ها، میزان نقدینگی است. در استخرهای لیکوئیدیتی کوچک، میزان نقدینگی دارایی‌های داخل آن‌ها پایین است که خصوصا هنگام انجام یک ترید بزرگ، می‌تواند باعث ایجاد تفاوت شدید بین قیمت نهایی و مقدار مورد انتظار شما شود. تنها راه جلوگیری از این اتفاق، استفاده از استخرهای بزرگ دارای نقدینگی بیشتر است.

فرانت رانینگ و کلاهبرداری

علاوه بر ریسک‌هایی که تا اینجا گفتیم، یک سری روش‌های سوءاستفاده از استخرهای نقدینگی وجود دارد که مهمترین آن‌ها به حمله ساندویچی معروف است. در این حمله که نوعی فرانت رانینگ محسوب می‌شود، تریدرهای خرابکار از تراکنش‌های پندینگ و در حالت انتظار استخرها به نفع خود بهره برده و با انجام تراکنش‌هایی قبل و بعد از معامله شما، به کسب سود می‌پردازند.

هنگام کار با استخرهای نقدینگی غیر متمرکز شما می‌توانید میزان اسلیپیج را به‌صورت دستی تنظیم کنید که در صورت قرار دادن میزان بالا برای آن، مثلا بالای 5 درصد، احتمال فرانت ران شدن تراکنش و پرداخت قیمت بسیار نامعقول وجود دارد که باعث کاهش سودآوری شما می‌شود.

ریسک قرارداد هوشمند

یکی دیگر از خطرات، ریسک قراردادهای هوشمند است. با واریز رمز ارز به یک لیکوییدیتی پول، از نظر فنی هیچ واسطی دارایی‌های شما را در اختیار ندارد و خود قرارداد به ‌عنوان متولی این وجوه عمل می‌کند. بنابراین اگر باگ یا مثلا مشکلی از سوی وام‌های فوری یا همان فلش لون‌ها (Flash Loan) وجود داشته باشد، احتمال از دست رفتن ارزهای شما برای همیشه وجود دارد.

همچنین مراقب پروژه‌هایی که توسعه‌دهندگان اجازه تغییر در قوانین حاکمیت استخر را دارند باشید. گاهی اوقات، توسعه‌دهندگان می‌توانند با داشتن یک کلید ادمین یا دیگر روش‌ها، به کدهای اسمارت کانترکت دسترسی داشته باشند. این امر به آن‌ها اجازه می‌دهد تا رفتارهای مخرب مانند کنترل وجوه در استخر را انجام دهند.

حمله فلش لون‌ها نیز یکی دیگر از ریسک‌های کار با پلتفرم‌های غیر متمرکز جهت کسب سود از ارائه وام به دیگران است که باید آن را در نظر داشته باشید. در این حملات، خرابکاران با سوءاستفاده از امنیت قرارداد هوشمند یک پلتفرم، بدون نیاز به تامین وثیقه مقدار هنگفتی رمز ارز را قرض گرفته و با تغییر مصنوعی قیمت، باعث ضرردهی دیگر کاربران می‌شوند.

معروف‌ترین استخرهای نقدینگی

انتخاب بهترین استخر لیکوئیدیتی به عوامل مختلفی نظیر جفت ارزی مورد نظر برای معامله یا تامین نقدینگی، کارمزد و موارد دیگر بستگی دارد که در این قسمت به بررسی ویژگی‌های هر پلتفرم می‌پردازیم.

یونی سواپ (UniSwap)

صرافی یونی سواپ یکی از معروف‌ترین لیکوییدیتی پول‌هاست و با حجم معاملاتی بالای 1.4 تریلیون دلاری خود، در راس این فهرست قرار دارد. در این صرافی غیر متمرکز شما می‌توانید به تبادل 100 توکن پشتیبانی شده در این پلتفرم روی اتریوم، پالیگان، آپتیمیزم، آربیتروم، چلو و بی‌ان‌بی چین (بایننس اسمارت چین) بپردازید.

علاوه بر این، امکان خرید و فروش ان اف تی در یونی سواپ نیز وجود دارد که یکی از مزایای رقابتی آن نسبت به دیگر برنامه‌های دیفای محسوب می‌شود.

قابلیت بعدی، امکان واریز نقدینگی به استخرهای آن و کسب سود منفعل است. شما می‌توانید با انتخاب جفت رمز ارزی مورد نظر خود به تامین لیکوییدیتی در یونی سواپ بپردازید. در خصوص کارمزدها نیز، سطوح 0.01، 0.05، 0.3 و 1 درصد وجود دارد که بهترین آن، سطح 0.3 درصدی است. در صورت فعال بودن سطوح دیگر می‌توانید آن‌ها را نیز انتخاب نمایید.

یونی سواپ همچنین دارای توکن اختصاصی به‌نام ارز UNI است که از آن می‌توان برای اهداف مختلفی نظیر رای‌دهی و مشارکت در گاورننس پروتکل استفاده کرد.

بلنسر (Balancer)

بلنسر یک استخر لیکوییدیتی دیگر است که به‌عنوان یک سنسور تشخیص قیمت و مدیر پورتفوی غیر امانی نیز فعالیت می‌کند. در این پلتفرم شبکه‌های اتریوم، جنوسیس چین، پالیگان و آربیتروم پشتیبانی شده‌اند که قابلیت تبادل و تامین نقدینگی برای استخرهای آن‌ها را فراهم کرده‌اند.

استخرهای بلنسر دارای APRهای (بازده سالانه درصدی) مختلفی هستند که در حال حاضر در بهار 1402، بیشترین آن متعلق به جفت ارزی APE/wstETH بین 55.29 درصد تا 97.75 درصد است. کارمزدهای استخرها بسته به جفت ارزی از 0.05 تا 1 درصد متغیر هستند.

این پلتفرم نیز دارای یک توکن بومی به‌نام ارز BAL است که برای موارد مختلفی نظیر شرکت در گاورننس پروتکل کاربرد دارد.

بنکور (Bancor)

بنکور لیکوئیدیتی پول مبتنی بر اتریوم بعدی ما در فهرست بهترین استخرهای نقدینگی است که نسخه اول آن در سال 2017 آغاز به‌کار کرد. این استخر که «تنها پروتکل استیکینگ دیفای با نقدینگی یک طرفه» نامیده شده است، بر خلاف دیگر پلتفرم‌ها، نیازی به واریز جفت ارزی ندارد و شما برای کسب سود از طریق تامین لیکوییدیتی، تنها ملزم به واریز یک ارز دیجیتال به استخر مورد نظر خود هستید.

در حال حاضر در سال 2023 حدود 300 رمز ارز در این پلتفرم قابل ترید و معامله هستند و حدود 150 استخر نیز برای آن وجود دارد. بیشترین APR در این پلتفرم مربوط به ارز ACRE برابر با 74.15 درصد است. به استناد بنکور،کارمزدها تراکنش‌های این پلتفرم بین 0.1 تا 0.5 درصد هستند.

برخی از استخرهای بنکور دارای پاداش توکن بومی این پروتکل به‌نام ارز BNT هستند که از کاربردهای آن می‌توان به تسهیل انتقال اطلاعات بین بلاک چین اتریوم و ایاس اشاره کرد.

کرو فایننس (Curve Finance)

کرو فایننس لیکوئیدیتی پولی است که در سال 2019 آغاز به‌کار کرد. این پروتکل از شبکه‌های مختلفی شامل آربیتروم، اورورا، آوالانچ، چلو، اتریوم، فانتوم، کاوا، جنوسیس، مون‌بیم، آپتیمیزم و پالیگان پشتیبانی کرده و دارای استخرهای نقدینگی با جفت‌های ارزی بسیار متنوع است. ظاهر وبسایت این پلتفرم با دیگر پروتکل‌های امروزی متفاوت است و شما را یاد شکل و شمایل ویندوز 98 می‌اندازد.

دو نوع بازده درصدی در استخرهای کرو فایننس وجود دارد. یکی vAPY که همان بازده درصدی متغیر بر اساس حجم معاملات فعلی و دیگری tAPR مربوط به قیمت فعلی توکن‌ها و نرخ پاداش است. بیشترین tAPR در استخرهای اتریوم این پروتکل مربوط به جفت ارزی STG/FRAX-USDC برابر با 117.37 تا 293.44 درصد توکن بومی آن به‌نام ارز CRV است.

کایبر نتورک (Kyber Network)

کایبر نتورک یکی دیگر از بهترین استخرهای لیکوئیدیتی است که رابط کاربری ساده یکی از مزایای رقابتی آن محسوب می‌شود. این پلتفرم از شبکه‌های اتریوم، آوالانچ، سولانا، فانتوم، اورورا، بی‌ان‌بی چین، آربیتروم، بیت تورنت، کرونوس، پالیگان، آپتیمیزم، اوسیس و ولاس پشتیبانی می‌کند.

این پلتفرم نه تنها یک لیکوییدتی پول، بلکه صرافی برای خرید و فروش جفت‌های ارزی روی قیمت فعلی (سفارش مارکت) و قیمت دلخواه (سفارش لیمیت) است.

علاوه بر استخرهای پشتیبانی شده، شما نیز می‌توانید استخر مورد نظر خود را ساخته و با واریز جفت‌های ارزی، به کسب سود منفعل به‌صورت ارز بومی توکن KNC در کایبر نتورک بپردازید.

چگونه به یک استخر نقدینگی بپیوندیم؟

نحوه دقیق ورود به هر استخر لیکوییدیتی بسته به پلتفرم مربوطه متفاوت است. اما در کل، ابتدا باید کیف پول ارز دیجیتال خود مانند متامسک یا دیگر انواع والت‌های وب 3.0 را به آن متصل کرده و سپس، توکن‌های خود را به آن واریز نمایید. نحوه این کار در صرافی یونی سواپ را آموزش می‌دهیم.

واریز نقدینگی به یونی سواپ

برای واریز نقدینگی به یونی سواپ، باید ابتدا والت خود را به آن متصل کنید. پس از ورود به وبسایت این پروتکل به آدرس uniswap.io، روی “Launch app” گوشه راست بالای صفحه کلیک کنید تا به اپلیکیشن غیر متمرکز آن هدایت شوید. در صفحه جدید، این بار روی “Connect Wallet” گوشه راست بالای صفحه کلیک کرده و والت مورد نظر خود را انتخاب نمایید.

پس از آن، از منوی بالای صفحه، “Pools” را انتخاب کرده و سپس روی “New Position” کلیک کنید تا صفحه مربوط به انتخاب جفت‌های ارزی جهت واریز نقدینگی باز شود.

اکنون باید جفت ارزی مورد نظر خود را انتخاب نمایید. مثلا اگر جفت مورد نظر شما اتر/تتر است، پس از خرید اتریوم و خرید تتر، می‌توانید به تامین لیکوییدیتی در یونی سواپ بپردازید.

در این قسمت همچنین می‌توانید با گزینه “Edit” مربوط به بخش “fee tier”، میزان کارمزد را نیز تغییر دهید.

از قسمت “Price Range” می‌توانید قیمت کمینه و بیشینه نسبت جفت ارزی مورد نظر خود را نیز تنظیم کنید. برای این کار، باید میزان تغییرات احتمالی قیمت طی بازه واریز نقدینگی را در نظر بگیرید. بنابراین در صورت تعیین یک بازه خاص، باید همیشه بازار را زیر نظر داشته و به مدیریت پوزیشن خود بپردازید.

نهایتا مقدار مورد نظر جهت افزودن نقدینگی برای اتریوم یا تتر را وارد کرده و مقدار متناسب با جفت دیگر به‌صورت خودکار برای شما پر می‌شود. نسبت بین دو جفت ارزی انتخابی بسته به بازه قیمت انتخابی شما پیرامون قیمت بازار تعیین می‌شود.

در آخر، اطلاعات را دوباره مرور کرده و روی “Add” کلیک کنید.

سخن پایانی

لیکوییدیتی پول ها یکی از فناوری‌های محوری بخش دیفای هستند. این استخرها معاملات غیر متمرکز، وام‌دهی، تولید بازده و موارد بسیاری دیگر را ممکن می‌کنند. این استخرهای نقدینگی که در واقع نوعی قرارداد هوشمند محسوب می‌شوند، قدرت‌بخش تقریبا تمامی قسمت‌های حوزه امور مالی غیر متمرکزند و احتمالا این روند ادامه خواهد یافت.

تهیه شده در بیت 24