منظور از لیکویید شدن حساب چیست؟ بررسی مفهوم لیکوئید شدن در ارز دیجیتال

لیکوئید شدن پوزیشن یا لیکوییدیشن (Liquidation) در صرافی ارز دیجیتال اتفاقی است که طی آن پلتفرم معاملاتی مربوطه برای جبران ضرردهی معامله اهرمی و لوریج دار نظیر فیوچرز و مارجین، دارایی‌های موجود در حساب شما که تحت عنوان وثیقه شناخته می‌شوند را فروخته و نقد می‌کند. در این مطلب ضمن معرفی مفهوم لیکویید شدن حساب، به بررسی روش‌های جلوگیری از این اتفاق در بازار رمز ارزها مانند فیوچرز و مارجین می‌پردازیم.

منظور از لیکویید شدن در ارز دیجیتال چیست؟

لیکویید شدن به زبان ساده یعنی فروش و نقد کردن دارایی‌ها. حال این نقد کردن می‌تواند توسط خود تریدر یا پلتفرم مورد استفاده انجام شود که از نظر ماهیت با یکدیگر متفاوت است.

لیکوئید قیمتی چیست؟

زمانی که قیمت رمز ارزها نوسان می‌کند، گاهی اوقات صرافی ارز دیجیتال مربوطه پوزیشن‌های لوریج‌دار تریدرها در بازار معاملات فیوچرز و مارجین را با رسیدن به یک نقطه و آستانه مشخص، به‌صورت خودکار می‌بندد. این آستانه، همانجایی است که به آن لیکوئید قیمتی می‌گویند. این اتفاق زمانی می‌افتد که سرمایه و پول کافی برای پشتیبانی از معامله اهرم‌گذاری‌شده وجود نداشته باشد.

به عبارت دیگر، مقدار پول داخل حساب آنقدر کم می‌شود که دیگر فرصتی برای ارسال مارجین کال (Margin Call) نیست و برای جبران ضرر، راهی جز فروش و نقد کردن وثیقه کاربر که تحت عنوان «مارجین اولیه (Initial Margin) شناخته می‌شود، توسط صرافی یا کارگزار باقی نمی‌ماند.

تفاوت لیکوئید شدن و لیکوئیدیتی

لیکوییدیتی (Liquidity) با مفهوم لیکوییدیشن (Liquidation) متفاوت است:

• لیکوئیدیتی یا قدرت نقدشوندگی واژه‌ای است که برای توصیف میزان توانایی افراد در نقد کردن دارایی‌های خود در بازارهای مالی استفاده می‌شود. لیکوئیدیتی میزان پول در جریان در بازار یک رمز ارز نظیر بیت کوین را نشان می‌دهد. حال هرچه نقدینگی یک بازار بیشتر باشد، سفارشات بزرگ راحت‌تر انجام شده و با اسلیپیج کمتری مواجه می‌شوند.
• اما همانطور که گفتیم، لیکویید شدن حساب یعنی نقد کردن دارایی وثیقه‌ای شما توسط صرافی برای جبران ضررهای حاصل از معامله لوریج‌گذاری‌شده.

چرا معاملات لیکویید می‌شوند؟

نوسان ویژگی ذاتی بازار کریپتو است و طی سال‌های اخیر به‌خاطر افزایش محبوبیت معاملات مشتقه بیشتر هم شده است. علاوه بر مارجین تریدینگ، معاملاتی نظیر پرپچوال سواپ و فیوچرز که ارزش‌شان مبتنی بر قیمت دارایی تحت معامله است، به‌گونه‌ای شرط‌بندی روی ارزش دارایی مربوطه در آینده محسوب می‌شوند.

البته این معاملات مختص بازار رمز ارزها نیستند و تریدرهای بازارهای سنتی سهام نیز با خرید اوراق اختیار معامله خرید و فروش و شورت کردن سهام نیز از استراتژی‌های یکسانی استفاده می‌کنند. اما از آنجایی که بازار ارز دیجیتال به نوسانات شدید خود شهره است، معاملات مشتقه نظیر فیوچرز و همچنین مارجین نیز به‌خاطر افزایش ریسک لیکوئیدن شدن به‌مانند شمشیر دولبه عمل می‌کنند.

هنگام ترید با استفاده از لوریج و اهرم، در صورت حرکت بازار به‌ سطوح خاص خلاف جهت پیش‌بینی شما، ریسک لیکویید شدن حساب وجود دارد. در صورت از دست دادن مقدار مشخصی از پوزیشن، صرافی برای جلوگیری از ضرردهی‌های بیشتر، آن را به‌صورت خودکار لیکوئید می‌کند.

همانند وام‌گیری از بانک و عدم توانایی پرداخت قسط‌های آن، از آنجایی که شما برای اعمال لوریج و اهرم روی معامله سرمایه‌ای را از صرافی وام می‌گیرید، پلتفرم مربوطه نیز حق فروش دارایی‌های وام‌داده‌شده برای جبران ضررها را دارد. در واقع لیکویید شدن در فیوچرز نوعی سیاست بیمه‌ای برای صرافی‌هاست.

آیا لیکویید شدن برای تمامی تریدرها اتفاق می‌افتد؟

حالا سوال برخی از تریدرها این است که آیا همه افراد لیکویید می‌شوند؟ پاسخ کوتاه به این سوال، خیر است. لیکوییدن شدن حساب مختص بازار فیوچرز است و در بازار اسپات که شما صرفا با انواع سفارش‌گذاری‌های مختلف به خرید و فروش نقدی رمز ارزها می‌پردازید، چنین فرآیندی وجود ندارد.

به همین خاطر هم هست که والت اسپات و فیوچرز شما در صرافی‌ها از هم جدا هستند و در صورتی که در یک معامله آتی لیکویید شوید، حساب اسپات شما بدون تغییر باقی می‌ماند.

انواع لیکویید شدن پوزیشن چیست؟

دو نوع کلی لیکویید شدن پوزیشن برای معاملات لانگ و شورت فیوچرز و مارجین وجود دارد: لیکوئیدیشن قسمتی و لیکوییدیشن کامل. همانطور که گفتیم، لیکویید شدن حساب می‌تواند توسط خود کاربر یا پلتفرم مورد استفاده انجام شود که در بازار ارز دیجیتال، هر دوی این لیکوئید شدن ها به‌صورت Forced Liquidation یا لیکوییدشن اجباری اتفاق می‌افتند.

لیکوییدیشن قسمتی (Partial Liquidation)

لیکویید شدن قسمتی متداول‌ترین نوع لیکوئیدیشن است و در مراحل اولیه پیش از استفاده از کل مارجین اولیه اتفاق می‌افتد. هدف این مدل جلوگیری از ضررها برای خود تریدر است. شرایط وقوع لیکوییدیشن قسمتی به توافق موجود بین تریدر و صرافی بستگی دارد.

لیکوئیدیشن کامل (Total Liquidation)

توتال لیکوییدیشن زمانی اتفاق می‌افتد که با هدف جلوگیری از ضررهای آتی، از کل مارجین اولیه برای بستن اجباری پوزیشن استفاده شود. در این حالت، تریدر کل سرمایه واریزی اولیه خود را از دست داده و حتی با پرداخت کارمزد، باید ضررهای احتمالی بیشتر را جبران کند.

فورسد لیکوییدیشن (Forced Liquidation)

لیکویید شدن اجباری پوزیشن زمانی است که تریدر برای معامله لوریج‌شده فیوچرز یا مارجین خود، مارجین کال دریافت نکند. به عبارت دیگر، هنگام نوسان قیمت رمز ارز مورد معامله موجودی حساب به اندازه‌ای نیست که قادر به باز نگه داشتن پوزیشن باشد.

در این حالت، دارایی‌های حساب شما در بازار سنتی به پول نقد یا در بازار کریپتو به معادل نقدی آن نظیر استیبل کوین‌ها تبدیل می‌شوند. بنابراین فورسد لیکوییدیشن یعنی فروش خودکار دارایی‌ها هنگامی که یک شرایط خاص برآورده شود.

شایان ذکر است که لیکوئید شدن اجباری عموما شامل کارمزد مضاعف است که با هدف تشویق کاربران به بستن داوطلبانه سفارش پیش از وقوع آن در صرافی‌های ارز دیجیتال پیاده‌سازی شده است.

لیکویید شدن در صرافی چگونه اتفاق می‌افتد؟

برای درک نحوه کار لیکوییدیشن در صرافی‌ها، باید با دو نوع معامله لوریج‌دار محبوب یعنی فیوچرز و مارجین آشنا شویم. علاوه بر این، مفهومی به‌نام Liquidation Price مشخص‌کننده آستانه بسته شدن پوزیشن‌هاست که در این قسمت به بررسی آن می‌پردازیم.

قیمت لیکوییدیشن (Liquidation Price) چیست؟

لیکوئیدیشن پرایس نقطه‌ای است که بر اساس آن پوزیشن‌های لوریج‌دار و قیمت شاخص (Index Price) به‌صورت خودکار بسته می‌شوند. چندین عامل از جمله میزان لوریج استفاده شده، مارجین نگهداری (Maintenance Margin)، قیمت ارز دیجیتال و موجودی باقی‌مانده حساب روی این آستانه تاثیر می‌گذارند.

صرافی‌ها نیز با استفاده از متوسط قیمت رمز ارز در چندین صرافی و همچنین حجم معاملات مربوطه، به محاسبه قیمت لیکویید شدن پوزیشن  شما می‌پردازند. فرمول این معیار پیچیده است و نیازی به محاسبه دستی توسط شما وجود ندارد. حال با عبور قیمت رمز ارز تحت معامله از آستانه لیکوئیدیشن پرایس، فرآیند لیکویید شدن فعال می‌شود. قیمت ارزهای دیجیتال دائما در حال تغییر هستند، بنابراین دنبال کردن آخرین اخبار و حصول اطمینان از سودآوری پوزیشن‌ها یکی از ارکان مهم معامله در این بازار است.

در تصویر زیر، محل نمایش لیکوییدیشن پرایس در معامله مارجین بایننس را مشاهده می‌کنید:

قیمت لیکویید شدن معامله ارز دیجیتال مارجین بایننس

معامله مارجین چیست و چگونه لیکویید می‌شود؟

معامله مارجین یعنی وام گرفتن پول از صرافی برای باز کردن پوزیشن لوریج‌دار و افزایش حجم ترید (اندازه سفارش). با اعمال اهرم بالاتر، شما می‌توانید با سرمایه کمتر به باز کردن یک پوزیشن و افزایش سودآوری آن بپردازید.

اما روی دیگر سکه یعنی ریسک و ضرردهی را نیز باید دید. همانطور که گفتیم، برای انجام معامله و باز کردن سفارش مارجین باید مقداری وثیقه تحت عنوان مارجین اولیه (Initial Margin) به حساب واریز کنید. این مارجین اولیه را می‌توانید شبیه به پیش‌پرداخت دریافت وام از بانک‌های سنتی در نظر بگیرید که در صورت عدم توانایی در پرداخت قسط‌ها، بانک آن را ضبط می‌کند. علاوه بر این، مفهومی به نام مارجین نگهداری یا وجه تضمین (Maintenance Margin) وجود دارد که برای باز نگه داشتن پوزیشن از آن استفاده می‌شود.

معامله فیوچرز چیست و چگونه لیکوئید می‌شود؟

قرارداد فیوچرز نیز نوع دیگری از معاملات اهرم‌دار است که از مارجین اولیه برای باز کردن یک پوزیشن روی یک قیمت مشخص و در تاریخی در آینده استفاده می‌کند. دقیقا همانند مارجین تریدینگ، محصولات مشتقه نیز منحصر به صنعت کریپتو نیستند و در بازارهای سنتی نظیر سهام عملکرد یکسانی دارند.

در معاملات فیوچرز نیز در صورت نداشتن مارجین نگهداری کافی و رسیدن موجودی حساب به آستانه لیکویید شدن، یا مارجین کال دریافت کرده یا مشمول فورسد لیکوییدیشن می‌شوید.

مثالی از لیکویید شدن معامله فیوچرز و مارجین در صرافی

فرمول سود و زیان یک معامله لوریج دار به‌صورت زیر است:

سود و زیان = (لوریج × درصد تغییرات قیمت) × مارجین اولیه

برای درک بهتر نحوه لیکوئید شدن حساب ارز دیجیتال مثال زیر را در نظر بگیرید:

فرض کنید مارجین اولیه شما 1,000 دلار و لوریج اعمال‌شده 10x باشد. این یعنی شما می‌توانید 9,000 دلار از صرافی قرض گرفته و یک پوزیشن لانگ (خرید) به ارزش 10,000 دلار باز کنید. حال با افزایش 5 درصدی قیمت رمز ارز مربوطه، شما 5 درصد از 10,000 دلار یعنی 500 دلار سود می‌کنید. این یعنی با رشد 5 درصدی قیمت، شما با 50 درصد مارجین اولیه 1,000 دلاری خود سود کرده‌اید.

اما از آنجایی که این معامله از نوع لانگ است، در صورت ریزش 5 درصدی قیمت، 500 دلار یا 50 درصد از مارجین اولیه خود را از دست می‌دهید. در این حالت، با یک ریزش 5 درصدی دیگر یا در کل یک افت 10 درصدی، ارزش پوزیشن شما اکنون به همان 9,000 دلار وام گرفته‌شده از صرافی می‌رسد که در صورت سقوط بیشتر قیمت، این ضرر از مقدار پول وام‌گرفته‌شده کم می‌شود که به نفع صرافی نیست. برای جلوگیری از این اتفاق، صرافی پوزیشن را بسته و 1,000 دلار وثیقه شما را نقد می‌کند.

البته همه‌چیز به این سادگی‌ها نیست. در صورت فورسد لیکوییدیشن اکثر صرافی‌ها کارمزد مضاعفی را از تریدر دریافت می‌کنند. علاوه بر این، صرافی‌هایی نظیر بای‌بیت دارای مارجین نگهداری ثابت 0.5 درصدی هستند؛ یعنی پوزیشن شما به صورت قسمتی لیکویید نشده و این فرآیند تنها در صورت رسیدن مقدار مارجین اولیه به 0.5 درصد کل ارزش آن آغاز می‌شود.

کاربرد ماشین حساب فیوچرز در تعیین قیمت لیکوییدیشن پوزیشن

ماشین حساب فیوچرز ابزاری است ک سود و زیان، قیمت لیکویید شدن، قیمت هدف، درصد بازدهی و دیگر معیارهای مربوط به یک معامله آتی ارز دیجیتال بر اساس لوریج را برای شما محاسبه می‌کند. نحوه محاسبه لیکویید شدن در معاملات فیوچرز صرافی‌ها با یکدیگر متفاوت است و به شرایط بازار، نوع قرارداد با تسویه تتر (USDT-M) یا رمز ارز تحت معامله (COIN-M) و قیمت فعلی رمز ارز مورد نظر در همان صرافی بستگی دارد. بنابراین بهتر است برای محاسبه نتایج معاملات خود، از Calculator همان پلتفرم تحت معامله استفاده نمایید.

چگونه در فیوچرز لیکویید نشویم؟

برای کاهش ریسک لیکویید شدن در معامله پوزیشن‌های لوریج‌دار و اهرمی، باید استراتژی های معاملاتی ارز دیجیتال مناسب را به‌کار بگیرید. در این قسمت، به معرفی روش‌های مورد استفاده توسط صرافی برای جبران ضرردهی‌ها و همچنین سرمایه گذاران برای جلوگیری از لیکوئید شدن پوزیشن‌ها می‌پردازیم.

صندوق بیمه

صندوق بیمه (Insurance Fund) یک استخر ذخیره از سرمایه لیکوییدیشن کاربران است که برای پوشش ضررهای مضاعف در صرافی‌ها استفاده می‌شود. زمانی که پوزیشن شما در قیمتی بهتر از قیمت ورشکستگی (سطحی که ضرر و مارجین اولیه با یکدیگر برابرند) لیکوئید شود، هرگونه عایدی از آن وارد این صندوق خواهد شد.

در طرف مقابل، اگر به هر دلیلی سیستم لیکوییدیشن مورد استفاده در صرافی‌ها قادر به بستن به‌موقع سفارش نباشد و موجودی حساب به زیر صفر برسد، از سرمایه داخل این صندوق برای جبران ضرردهی‌های منفی استفاده می‌شود.

سفارش استاپ

برای جلوگیری از لیکوئید شدن حساب، استاپ لاس یا حد ضرر سفارشی است که بر اساس آن، صرافی دارایی شما را در صورت رسیدن قیمت ارز دیجیتال مربوطه به یک سطح مشخص، می‌بندد. سفارش حد ضرر یکی از مهمترین ابزارهای مدیریت ریسک برای معاملات اهرم‌دار محسوب می‌شود.

برای این کار باید قیمت استاپ، قیمت فروش و اندازه پوزیشن را مشخص کنید. با رسیدن دارایی به قیمت استاپ، صرافی به‌صورت خودکار سفارش را انجام داده و اندازه مشخص‌شده را در قیمت فروش می‌فروشد.

همانگونه که احتمالا تا اینجا حدس زدید، سفارشات حد ضرر با هدف محدود کردن زیان‌ها طراحی شده‌اند. هیچ قانون ثابتی برای سطح تعیین استاپ لاس وجود ندارد، اما در کل توصیه می‌شود آن را بین 2 تا 5 درصد از اندازه ترید قرار دهید. علاوه بر این، بهتر است ضرردهی هر سفارش را نیز به 1.5 درصد اندازه کل حساب محدود کنید.

مدیریت دستی نسبت مارجین

اگر مایل به تعیین حد ضرر نیستید، باید با استفاده از فرمول زیر به‌صورت دستی زیان‌دهی حساب را کنترل کنید:

لوریج / 100 = درصد لیکوییدیشن

در این حالت، باید درصد حرکت بازار ارز دیجیتال خلاف جهت پوزیشن جهت لیکوئید شدن آن را بدانید. اجازه دهید مثالی بزنیم.

فرض کنید با مارجین اولیه 100 دلاری و لوریج 4x، یک پوزیشن به ارزش 400 دلار باز کرده‌اید. با استفاده از این فرمول، در صورت حرکت 25 درصدی قیمت خلاف جهت سفارش فیوچرز یا مارجین، حساب شما لیکویید خواهد شد:

25 درصد = 4 / 100

به عبارت دیگر، با رسیدن ارزش حساب از 400 دلار به 300 دلار، لیکوئیدیشن اتفاق خواهد افتاد. بنابراین، با نظارت دائم بر نوسانات بازار باید پیش از رخداد لیکوییدیشن حساب را ببندید. با این وجود، از آنجایی که حرکت بازار کریپتو سریع است، استفاده از استاپ لاس ابزار بهتری محسوب می‌شود.

سخن پایانی

با موفقیت در یک معامله، استفاده از اهرم و لوریج بالاتر سود بیشتری را به‌همراه دارد. اما در طرف مقابل، نوسان بالای بازار ارز دیجیتال ریسک لیکویید شدن معاملاتی نظیر فیوچرز و مارجین را نیز افزایش می‌دهد. هنگام کار با پوزیشن‌های لوریج‌دار، درک نحوه کار و ابزارهای مدیریت ریسک و همچنین نقاط ضعف و قوت استراتژی انتخابی از اهمیت بالایی برخوردار است.

تهیه شده در بیت 24