توکنومیکس چیست؟ همه چیز درباره اقتصاد توکنی در ارزهای دیجیتال

توکنومیکس چیست سوالی است که کاربران تازه‌وارد به صنعت ارزهای دیجیتال می‌پرسند و سوالی است که کاملاً ارزش پرسیدن دارد. توکنومیکس (Tokenomics) مطالعه پارامترهایی است که مشخص می‌کنند یک ارز دیجیتال پتانسیل خلق چه مقدار ارزش اقتصادی در آینده را دارد. اقتصاد توکنی که زیرمجموعه تحلیل فاندامنتال است، مواردی مانند عرضه و تقاضای دارایی‌های دیجیتال، توزیع و تخصیص توکن و همچنین توکن سوزی را شامل می‌شود.

به دلیل نوسانات و ریسک بالای بازار ارزهای دیجیتال، تحقیق در مورد توکنومیک یک پروژه قبل از خرید آن حیاتی است. این مقاله به کاربرد و ویژگی‌های اصلی توکنومیکس می‌پردازد؛ با خواندن آن شما یاد می‌گیرید که توکنومیکس چیست، چرا مهم است و چگونه از آن برای ارزش‌گذاری یک دارایی دیجیتال استفاده کنید.

توکنامیکس چه مفهومی است و چگونه کار می‌کند؟

توکنومیکس (Tokenomics) از ترکیب دو واژه Token و Economics (اقتصاد) ساخته شده است و به رفتار اقتصادی یک کوین یا توکن ارز دیجیتال اشاره دارد. اقتصاد توکنی را می‌توان راهی برای اعمال سیاست‌های پولی و قوانین اقتصادی از طریق قراردادهای هوشمند دانست. به بیان دیگر، توکنومیکس چیزی را که بانک‌های مرکزی کشورها به عنوان سیاست پولی استفاده می‌کنند برمی‌دارد و در شبکه‌های بلاک چین اعمال می‌کند. تفاوت آنها در این است که وقتی توکنامیکس در یک قرارداد هوشمند کدنویسی شود، سیستم اتوماتیک خواهد شد.

برخلاف دولت‌ها که امکان خلق بی‌حساب و بدون پشتوانه پول را دارند، پروژه‌های کریپتو برنامه‌های صدور توکن از پیش تعیین شده‌ای دارند که توسط الگوریتم‌ها مدیریت می‌شوند. ما می‌توانیم تعداد دقیق توکن‌های در گردش در هر مقطع زمانی را با کمک توکنومیکس آن پیش‌بینی کنیم. در طراحی توکنومیک توزیع کوین و توکن بین ذی‌نفعان پروژه نیز از قبل مشخص شده است. اگرچه از نظر فنی امکان تغییر برنامه صدور و توزیع توکن وجود دارد، اما اجرای این فرایند دشوار است. در مجموع، اطلاعات ارائه شده در توکنامیکس یک پروژه شاخص بسیار خوبی از عملکرد آتی آن پروژه در بازار کریپتو ارائه می‌دهد. برای کمک به شما در تحلیل آینده پروژه‌ها تلاش می‌کنیم در این مقاله به طور دقیق توضیح دهیم که توکنومیکس چیست و به چه صورت عمل می‌کند.

تفاوت کوین و توکن

قبل از بررسی نحوه کار توکنومیکس مهم است که بدانید تفاوت دو واژه کوین و توکن کریپتوکارنسی در چیست. این دو واژه اگرچه به طور متناوب و گاهی به یک معنا استفاده می‌شوند اما با هم تفاوت دارند. کوین‌ها برای پرداخت کارمزد در بلاک چین بومی خود، انتقال ارزش و پاداش به ماینرها استفاده می‌شوند. اما توکن‌ها روی یک بلاک چین دیگر قرار دارند و حتی می‌توانند روی چند بلاک چین وجود داشته باشند. توکن‌ها به جای استفاده شدن برای کارکردهای شبکه، اغلب کاربردهایی دارند که مختص پروژه خودشان است. همچنین کوین‌ها را گاهی «توکن لایه 1» و توکن‌ها را «توکن لایه 2» می‌نامند.

اما تفاوت این دو نوع ارز دیجیتال از لحاظ توکنومیکس چیست؟ تفاوت در نحوه برخورد قانون‌گذاران با آنهاست. با کوین‌هایی مثل بیت کوین (BTC) و اتریوم (ETH) به عنوان ارز رفتار می‌شود، مثل دلار، یورو یا هر ارز دیگری. اما داستان توکن‌ها متفاوت است. بسیاری از آنها ویژگی‌هایی دارند که آنها را شبیه اوراق بهادار از جمله سهام شرکت‌ها می‌کند. نهادهایی مثل کمیسیون بورس و اوراق بهادار آمریکا (SEC) با این قضیه مشکل دارند. صدور و عرضه سهام توسط شرکت‌ها مراحل قانونی پیچیده‌ای دارد و نمی‌توان آن را دور زد. در نتیجه، بسیاری از پروژه‌های دارای توکن بازار به همین دلیل توسط SEC جریمه سنگینی شده یا حتی منحل شده‌اند.

اگر با رمز ارزی مواجه شدید که توکنامیکس خوبی دارد اما این ریسک را دارد که توسط نهادهای قانون‌گذار سهام تلقی شود، بهتر است دست نگه دارید. اگر مطمئن نیستید که آن پروژه با این مشکل روبرو خواهد شد یا نه سری به وب‌سایت صرافی کوین بیس بزنید. این سایت پروژه‌ای به نام The Crypto Ratings Council دارد که ریسک قانونی بیشتر کوین و توکن‌های بزرگ را بررسی کرده و می‌تواند کمک خوبی باشد. در مقاله مقایسه کوین و توکن در ارزهای دیجیتال، درباره تفاوت این دو مدل دارایی رمزنگاری‌شده بیشتر توضیح داده‌ایم.

هدف توکنومیک

هدف توکنومیکس مطالعه و پیش‌بینی رفتار اقتصادی یک توکن یا کوین است. توکنامیکس است که تا حد زیادی مشخص می‌کند یک کوین یا توکن چقدر ارزشمند خواهد بود و درک صحیح آن به شما یکی از مهارت‌های لازم برای ارزیابی پتانسیل یک پروژه رمز ارز را می‌دهد. توکنومیک کمک می‌کند به پاسخ چند سوال بسیار مهم در ارتباط با هر پروزه‌ای برسید:

• چه تعداد توکن خلق می‌شود؟
• این توکن‌ها به چه کسانی تعلق می‌گیرد؟
• برای توکن‌های آزاد نشده چه اتفاقی می‌افتد؟
• توکن‌ها چه استفاده‌ای خواهند داشت؟
• پاداش هولد کردن توکن‌ها چه خواهد بود؟
• ارزش توکن‌ها به مرور زمان چه تغییری خواهد کرد؟

علاوه بر این، با مطالعه رفتار توکن‌ها از سلامت کلی یک پروژه کریپتو آگاه می‌شوید زیرا تحلیل توکنومیکس به کشف مشکلات بالقوه یک پروژه، مثل تورم بیش از حد کمک می‌کند. در نهایت، اقتصاد توکنی را می‌توان با دیگر ابزارهای تحلیل فوندامنتال ترکیب کرد تا به قضاوت درستی از چشم‌انداز آینده یک پروژه ارز دیجیتال رسید.

دلیل اهمیت توکنومیکس ارزهای دیجیتال

فناوری بلاک چین پروژه‌ها را قادر می‌سازد تا اقتصاد خرد خود را ایجاد کنند. این شبکه‌ها برای اینکه بتوانند پایدار و خودبسنده باشند باید بفهمند که توکن‌ها باید چه نقشی در اکوسیستم آنها داشته باشند. بلاک چین طیف متنوعی از موارد استفاده و پیاده‌سازی را امکان‌پذیر کرده است که هر کدام توکنومیکس خود را می‌طلبد. اگر توکنامیکس درست انتخاب شود می‌تواند پلتفرمی با عملکرد بالا و پایدار ایجاد کند.

بهترین راه برای اینکه بدانیم اهمیت توکنومیکس در چیست استفاده از یک مثال است: بیایید بیت کوین و دوج کوین را با هم مقایسه کنیم. کد دوج کوین بر اساس BTC نوشته شده است. این میم کوین مشهور اخیراً به اندازه بیت کوین در تیتر خبرها حضور داشته است و هواداران بسیار پرشوری دارد. حتی ایلان ماسک نیز از آن حمایت کرده است. اما چرا برچسب قیمت این دو ارز دیجیتال آن‌قدر تفاوت دارد؟ قیمت بیت کوین چند هزار برابر بیشتر از دوج کوین است و پادشاه ارزهای دیجیتال خوانده می‌شود. پاسخ در توکنومیکس متفاوت آنهاست. در نتیجه، درک توکنومیک در هنگام تصمیم‌گیری در مورد خرید یا عدم خرید یک دارایی دیجیتال، اهمیت بسیار زیادی دارد و چیزی است که بسیاری از اوقات در هیاهوی تبلیغات در مورد یک توکن جدید نادیده گرفته می‌شود.

در بررسی توکنومیکس ارزهای دیجیتال به کدام معیارها توجه کنیم؟

علم اقتصاد توکنی یا توکنومیکس تمام جنبه‌های مربوط به ایجاد، مدیریت و گاهی اوقات حذف یک کوین از شبکه را پوشش می‌دهد. شرکت‌ها ممکن است توکن‌ها را به دلایل اقتصادی یا ساختاری خلق کنند. برای مثال، توکن‌ها برای تشویق هولدرها برای تعامل با شبکه و تقویت محصول از طریق توزیع پاداش بین هولدرها خلق می‌شوند. همچنین پروژه‌ها ممکن است از توکن برای تأمین سرمایه استفاده کنند.

اما بیایید ببینیم مولفه‌ها و اجزا توکنومیکسی که توسعه‌دهندگان برای تأثیرگذاری بر پروژه امتحان می‌کنند چیست. توکنامیکس شامل عرضه، تخصیص، نحوه و زمان‌بندی افزوده شدن توکن‌های جدید یا خارج شدن آنها از گردش، وستینگ (Vesting)، تورمی بودن یا نبودن، مشوق‌ها و کاربردهای در نظر گرفته شده برای کوین و توکن است. برای رسیدن به پاسخ دقیق توکنومیکس چیست، همه این موارد را به تفصیل و با مثال بررسی می‌کنیم.

میزان عرضه

یک معیار مهم در توکنومیکس پروژه‌های مختلف عرضه توکن‌هاست. برای بررسی جنبه عرضه، ما باید تعیین کنیم که وقتی تنها فاکتور عرضه را در نظر بگیریم، آیا ارزش یک توکن با لحاظ کردن تورم افزایش می‌یابد یا کاهش پیدا می‌کند. تئوری اقتصاد می‌گوید اگر توکن‌های کمتری وجود داشته باشد، ارزش توکن افزایش می‌یابد. از طرف دیگر زیاد بودن تعداد توکن‌ها، ارزش آنها را کاهش می‌دهد. هنگام بررسی توکنومیک، باید هم سقف عرضه و هم توکن‌های در گردش را لحاظ کرد. برای مثال، بیت کوین (BTC)، کل عرضه خود را به 21 میلیون کوین محدود کرده است. اما در اقتصاد توکنی ارزی مثل دوج کوین (Doge) سقفی برای عرضه تعیین نشده و هر روز بیش از 1 میلیون دوج جدید وارد چرخه می‌شود؛ و به همین دلیل است که دوج کوین با وجود ارزش دلاری پایین مارکت کپ (Market Cap) بالایی دارد.

از آن سو رمز ارزی مثل YFI عرضه پایینی دارد و به همین دلیل هر یک توکن آن بیش از اتریوم ارزش دارد، اما ارزش بازار آن یک‌ چهلم دوج کوین است. باور کنید یا نه، این یعنی قیمت YFI در مقایسه با قیمت دوج کوین پتانسیل بیشتری برای رشد دارد. علت این است که (اعداد مربوط به ژانویه 2023) دو برابر شدن مارکت کپ ارز یرن فایننس که 250 میلیون دلار است، بسیار محتمل‌تر است تا مارکت کپ کوینی مثل دوج کوین که اکنون ده میلیارد دلار است. در نتیجه، هنگام بررسی توکنامیکس پروژه شما باید بیشتر به ارزش بازار توجه کنید تا ارزش دلاری آن. کمی پایین‌تر به این مبحث توکنومیکس می‌پردازیم.

توجه به عرضه حتی در کلکسیون‌های NFT

بد نیست بدانیم توکنومیکس عرضه ان اف تی‌ها چیست. توکن های غیر قابل تعویض (NFT) نیز مثل سایر انواع دارایی‌های دیجیتال در تلاش برای اینکه توکنومیکس جذابی داشته باشند، تعداد NFTهای خود را محدود می‌کنند. برای مثال کریپتوپانکس (CryptoPunks) که یکی از مشهورترین پروژه‌های بازار است مجموعا 10,000 توکن دارد. کلکسیون ان اف تی بورد ایپ یات کلاب (Bored Ape Yacht Club) نیز عرضه خود را به 9,999 مورد محدود کرده است. نادر بودن و انحصاری بودن منجر به قیمت بالاتر NFTها می‌شود. گفتنی است که توکنیزه شدن دارایی‌های سنتی مثل املاک و آثار هنری می‌تواند نوآوری‌های تازه‌ای در توکنومیک در آینده به وجود آورد.

مارکت کپ و ارزش رقیق شده

در راستای بررسی توکنومیک مهم است که ارزش حال حاضر یک دارایی و پتانسیل موفقیت آن در آینده را قبل از سرمایه‌گذاری بررسی کنیم. معیارهای مارکت کپ (Market Cap) و مارکت کپ کاملاً رقیق شده (Fully Diluted Market Cap) دو معیار مهم در این زمینه هستند که اگرچه شبیه‌اند اما معناها و کاربردهای متفاوتی دارند. منظور از مارکت کپ، ارزش کل یک ارز دیجیتال در یک مقطع زمانی خاص است. برای محاسبه این معیار اقتصاد توکنی، تعداد کوین‌های در گردش در قیمت جاری آن ضرب می‌شود. طبق یک قانون سرانگشتی هرچه ارزش بازار یک توکن بازار بالاتر باشد، آن ارز دیجیتال پایدارتر تلقی می‌شود. برای مثال تعداد بیت کوین‌های در گردش 19,262,737 کوین و قیمت بیت کوین در حال حاضر (ژانویه 2023) حدود 16,897 دلار است. پس مارکت کپ بیت کوین:

325,482,467,089 = 19,262,737* 16,897

مارکت کپ رقیق شده که ارزش‌گذاری کاملاً رقیق شده (Fully Diluted Valuation) نیز نامیده می‌شود به سرمایه‌گذاران کمک می‌کند بفهمند که آیا قیمت یک ارز دیجیتال منطقی است یا بالاتر از ارزش خود معامله می‌شود. این معیار توکنومیکس به ارزش مارکت کپ در زمانی که تمام توکن‌ها استخراج یا آزاد شده‌اند اشاره دارد. برای محاسبه FDV باید حداکثر عرضه یک کوین یا توکن در قیمت حال حاضر آن ضرب کنید. برای مثال با در نظر گرفتن سقف عرضه بیت کوین 21 میلیون کوین مارکت کپ رقیق شده آن به این صورت محاسبه می‌شود:

354,837,000,000 = 21,000,000* 16,897

ارزش‌گذاری کاملاً رقیق شده و مارکت کپ ایده‌آل از جنبه توکنومیکس چیست؟ بهترین حالت این است که اختلاف مارکت کپ و FDV یک کوین یا توکن هر چه کمتر باشد؛ اگر FDV خیلی بالاتر باشد، می‌تواند حاکی از آن باشد که ارزش یک توکن بالاتر از ارزش واقعی آن است و توکنامیکس آن در مقابل فشار تورمی در آینده آسیب‌پذیر است.

دو نکته در ارتباط با معیارهای توکنومیکس بالا:

• دقت: مارکت کپ ایده نسبتاً دقیقی از ارزش حال حاضر یک کوین به دست می‌دهد اما ارزش رقیق‌شده تصویر واقعاً دقیقی از ارزش آینده یک کوین نمی‌دهد؛ زیرا تنها ارزش حال حاضر را در نظر می‌گیرد و نه رشد یا سقوط آتی آن.
• اثر تورمی: نقطه‌ضعف دیگر ارزش رقیق‌شده این است که اثر تورمی عرضه توکن در قیمت آن را لحاظ نمی‌کند. اگر عرضه آتی یک کوین از تقاضای بازار آن پیشی بگیرد، یعنی مقدار زیادی توکن در مدت کم آزاد شود، قیمت آن توکن سقوط می‌کند.

نحوه توزیع

شیوه توزیع یک توکن معیار دیگری است که برای درک توکنومیک یک پروژه لحاظ می‌کنیم. ارزهای دیجیتال به دو روش عرضه می‌شوند: توزیع عادلانه (Fair Linch) یا استخراج پیشاپیش (Pre-Mine). البته برخی توکن‌ها در مقابل یک سری فعالیت‌ها بین کاربران توزیع می‌شوند. برای فهم بهتر اینکه توکنومیکس چیست دو شیوه اصلی توزیع توکن را در زیر بررسی می‌کنیم.

توکنومیکس توزیع عادلانه و استخراج پیشاپیش

توزیع عادلانه زمانی است که گروه کوچکی از مردم شروع به استخراج یک کوین می‌کنند. همچنین هیچ کوینی به توسعه‌دهندگان یا سرمایه‌گذاران اختصاص داده نمی‌شود. توکنومیکس این نوع ارزها تضمین می‌کند که همه دسترسی برابری به کوین‌ها داشته باشند. بیت کوین، لایت کوین (Litecoin)، و دوج کوین همگی این سیاست توکنامیکس را انتخاب کرده‌اند.

در مقابل، ارزهایی که پیشاپیش استخراج شده باشند با یک برنامه خاص تخصیص (Allocation) توزیع می‌شوند. پری ماین یا استخراج پیشاپیش زمانی است که تیم پروژه همه یا تعدادی از توکن‌ها را قبل از باز کردن شبکه به روی عموم مینت (Mint) کرده‌ باشند. درصدی از این توکن‌ها معمولاً قبل از راه‌اندازی شبکه فروخته می‌شود تا سرمایه لازم برای ساخت پروژه تأمین شود. معمولاً مقداری توکن نیز به توسعه‌دهندگان و سرمایه‌گذاران اولیه مثل شرکت‌های سرمایه‌گذاری خطرپذیر (VC) داده می‌شود. کوین یا توکن‌های باقیمانده معمولاً از طریق عرضه اولیه کوین (ICO) به مردم ارائه می‌شود.

هنگام مواجهه با توکن‌هایی که از این طراحی توکنومیک استفاده می‌کنند در نظر داشته باشید که به طور کلی، درصد کمی از آنها در یک ICO به آدم‌های عادی مثل من و شما فروخته می‌شود. همچنین این نوع توزیع منجر به پایین بودن تعداد توکن‌های در گردش برای بسیاری پروژه‌ها شده است. این اقتصاد توکنی مشکل‌ساز است زیرا اگر به توسعه‌دهندگان یا سرمایه‌گذاران خصوصی توکن زیادی تخصیص داده شده باشد و آنها در طول بازار گاوی (Bull Run) شروع به فروش کنند، قیمت پایین آمده و رشد پروژه محدود خواهد شد.

وستینگ

معیار مهم بعدی در اقتصاد توکنی پروژه‌ها دوره وستینگ (Vesting) است. برای ایجاد اعتبار برای محصول و اطمینان دادن به کاربران در مورد توکنامیکس یک پروژه، در حال حاضر رویه این است که برای توکن‌هایی که به توسعه‌دهندگان یا سرمایه‌گذاران خطرپذیر تخصیص داده می‌شود، یک دوره وستینگ تعیین شود. دوره وستینگ توکن‌های توسعه‌دهندگان را قفل نگه می‌دارد و در نتیجه سرمایه‌گذاران را از کلاهبرداری پامپ و دامپ محفوظ نگه می‌دارد.

گفتنی است که وستینگ صرفاً مختص کوین و توکن‌های Pre-mine شده است. کوین‌هایی که استخراج می‌شوند دوره وستینگ ندارند و زمان‌بندی استخراج مشخص‌کننده تعداد کوین‌هایی است که وارد چرخه می‌شوند. زمان‌بندنی وستینگ به طور منطقی باید سال‌ها طول بکشد زیرا آزاد کردن تعداد زیادی توکن در بازه زمانی کوتاه باعث پایین آمدن قیمت در کوتاه‌مدت می‌شود.

تورمی یا ضد تورمی

فاکتور تورم معیار دیگری است که در راستای پاسخ به سؤال توکنومیکس یک ارز دیجیتال چیست، بررسی می‌کنیم. توکنامیکس یک کوین یا تورم مثبت (Inflationary) است یا تورم منفی (Deflationary) و حالت دیگری وجود ندارد. اگر توکنومیک تورم مثبت باشد ممکن است باعث پایین ماندن ارزش توکن‌ها شود. توکنومیکس تورم منفی می‌تواند در درازمدت باعث افزایش قیمت توکن شود.

توکنومیکس تورم مثبت

توکنامیکس تورم‌زا یا تورم مثبت زمانی است که کوین یا توکن سقف عرضه ندارد. ارزهای اثبات سهام (PoS) معمولاً مقداری تورم دارند تا اعتبارسنج‌ها را تشویق به تأیید بلوک‌ها کنند. این تورم معمولاً بین 5 تا 15 درصد است. برخی ارزها مثل پولکادات (Polkadot) تورم را متناسب با ارز استیک‌شده در شبکه تغییر می‌دهند. بسیاری از توکن‌های دیفای از توکنومیکس تورمی برای پاداش دادن به تأمین‌کنندگان نقدینگی و مشارکت‌کنندگان در ییلد فارمینگ استفاده می‌کنند. دیفای توکن‌ها اغلب یک تورم تهاجمی دارند تا سود سالانه (APY) پلتفرم خود را بالا نگه دارند.

سیاست توکنومیک آنها به حدی تورمی است که ویتالیک بوترین توکنومیکس آنها را به پرینتر پول دولت‌ها تشبیه کرده است. برای همین است که بسیاری مثل آندره کرونیه (Andre Cronje)، بنیان‌گذار یرن فایننس توصیه می‌کنند که «آنها را نخرید، به دست آورید». منظور او این است که به جای خریدن توکن‌هایی با این نوع اقتصاد توکنی از یک صرافی ارز دیجیتال، بهتر است آنها را به عنوان تأمین‌کننده نقدینگی یا ییلد فارمر به دست آورید.

توکنومیک تورم منفی

در سوی مقابل توکن‌های ضد تورمی یا تورم منفی قرار دارند که سقف عرضه دارند. بیایید ببینیم هدف از این سیاست توکنومیکس چیست. توکنامیکس تورم منفی با کاهش عرضه ارزش توکن را در درازمدت افزایش می‌دهد. این سیاست هم مثل توکنومیکس تورمی در کوتاه‌مدت تأثیر زیادی روی قیمت ندارد اما در درازمدت یکی از دلایل ارزشمند بودن کوینی مثل BTC است. ممکن است بگویید بیت کوین سقف عرضه دارد و این به معنای تورم منفی نیست بلکه به معنای تورم صفر است. پاسخ این است که بیت کوین اکنون توکنامیکس تورم‌زا دارد و در آینده تورم منفی می‌شود اما چگونه؟

قبل از اینکه آخرین توکن به بیت کوین اضافه شود اقتصاد توکنی این رمز ارز تورمی است زیرا ماینرها به استخراج بیت کوین ادامه می‌دهند و در نتیجه تعداد بیت کوین افزایش یافته و قدرت خرید بیت کوین کاهش می‌یابد. البته بیت کوین مکانیسم‌های توکنومیک متفاوتی برای پایین نگه داشتن نرخ تورم آن دارد. برای مثال، از طریق رویداد هاوینگ ماین بلوک‌های بیت کوین هر چهار سال یکبار دشوارتر می‌شود و ماینرهای کمتری می‌توانند این کوین مشهور را استخراج کنند.

دلیل تورم منفی بودن توکنامیکس بیت کوین گم شدن اتفاقی است. مثال خوبی از این مورد مدیر تکنولوژی ارشد ریپل است که بیش از 7,000 بیت کوین را در یک هارد درایو دارد، اما نمی‌تواند رمز آن را به یاد آورد! این موارد به دلیل خطای انسانی ادامه خواهد یافت و تعداد بیت کوین‌های موجود کاهش می‌یابد. به همین دلیل است که توکنومیکس کوین‌های دارای عرضه ثابت عملاً تورم منفی است.

توکن سوزی

در مقابل، برخی پروژه‌ها برای جذاب‌تر کردن اقتصاد توکنی پروژه خود عمداً مجموع عرضه را با سوزاندن کوین یا توکن کاهش می‌دهند. توکن سوزی زمانی اتفاق می‌افتد که آن ارز دیجیتال به کیف پولی ارسال می‌شود که هیچ‌کس کلید خصوصی آن را نمی‌داند. به این ترتیب، کوین‌ها یا توکن‌ها به طور دائمی از دسترس خارج می‌شوند.

مثالی از این سیاست توکنومیکس اتریوم است که با آپگرید EIP-1559 سیاست توکنامیکس سوزاندن مقداری از اتریوم استفاده شده برای کارمزد تراکنش را در پیش گرفت. اگرچه اتریوم یک ارز تورم مثبت است اما اگر تعداد کافی از مردم از شبکه استفاده کنند کارمزد سوزانده شده بیشتر از تورم خواهد بود که اتریوم را به یک کوین ضد تورمی تبدیل می‌کند. از آنجایی که با این کار تعداد توکن‌های در گردش کمتر می‌شود، و در نتیجه توکنومیک پروژه سودآورتر می‌شود، قیمت اتریوم احتمالاً افزایش می‌یابد.

قابلیت استیکینگ

نوع الگوریتم مورد استفاده برای تأیید تراکنش‌های بلاک چین‌ها از دیگر عوامل تعیین‌کننده در توکنومیک است. بلاک چین‌های اولیه مثل بیت کوین رمز ارزی را برای پاداش دادن به اعتبارسنج‌ها در مقابل تأیید تراکنش‌ها صادر می‌کنند. این فرایند را مکانیسم اثبات کار (PoW) می‌نامند. در الگوریتم اثبات سهام (PoS) که بلاک چین‌ها یک مدل استیک کردن را برای اعتبارسنج‌ها پیاده کرده‌اند، پاداش‌ها به کسانی تعلق می‌گیرد که تعداد مشخصی کوین را در یک قرارداد هوشمند قفل یا اصطلاحا استیک کرده‌اند. در کوینی که الگوریتم اثبات سهام را پیاده کرده مقداری از کوین‌های شبکه برای دوره‌هایی قفل می‌شوند. این سیاست توکنومیکس تعداد کوین‌های در گردش شبکه را کاهش می‌دهد.

کاهش ارز در گردش روی توکنامیکس اثر مثبتی دارد. برای مثال، بیش از 60 درصد کوین‌های دات شبکه پولکادات استیک شده‌اند. دوره قفل شدن شبکه پولکادات 28 روز است. با در نظر گرفتن اینکه دوره‌های افزایش قیمت تنها چند روز یا هفته طول می‌کشد و بعد قیمت اصلاح می‌شود، کسانی که استیک نکرده‌اند می‌توانند از این پرایس اکشن مثبت سود ببرند. البته برخی کوین‌های اثبات سهام مثل کاردانو (Cardano) برای استیک رمز ارز دوره قفل شدن ندارند. یعنی همه کوین‌های ADA می‌تواند در هر لحظه به صرافی بروند و باعث کاهش قیمت آن شوند. گفتنی است که سیاست توکنومیکس استیک علاوه بر اثر کاهشی روی کوین‌های در گردش، نوعی کاربرد (Utility) نیز هست که در بخش بعد به آن می‌پردازیم.

کاربرد

برای اینکه بفهمیم توکنومیکس چیست، باید از یک نکته مهم آگاه باشیم: بخش عرضه به تنهایی هیچ ارزشی ایجاد نمی‌کند و بلکه سمت تقاضا است که یک کوین یا توکن را ارزشمند می‌کند. مردم باید باور کنند این کالای مورد نظر دارای ارزش است و در آینده نیز ارزشمند خواهد بود وگرنه انگیزه‌ای برای هولد آن نخواهند داشت. فاکتورهای اقتصاد توکنی ذکر شده در بالا همه بر بخش عرضه تمرکز داشت. حال بیایید ببینیم سمت مقابل آنها، یعنی تقاضا برای یک توکن چه تأثیری در توکنومیکس آن دارد.

منظور از Utility کاربردی است که بازگشت سرمایه (ROI) و در نتیجه تقاضا برای توکن را افزایش می‌دهد. برای مثال، کاربرد اصلی بیت کوین به عنوان منبع ارزش است؛ یعنی چیزی مثل طلا. کاربرد اصلی اتریوم به عنوان روش پرداخت برای اپلیکیشن های غیر متمرکز (dApp) ساخته شده روی آن و جابه‌جا کردن توکن‌های ERC20 روی شبکه است. پس تقاضای بالا برای Ether به دلیل پرداخت کارمزد است. یا در پروتکل کرو فایننس شما باید توکن بومی یعنی CRV را قفل کنید تا سهمی از درآمد آن را به دست بیاورید. قفل کردن توکن برای دوره‌های طولانی‌تر باعث افزایش درآمد خواهد شد. با وجود مشوق‌های قوی برای استیک CRV برای دوره‌های طولانی‌تر، استیک کنندگان انگیزه کمی برای آزاد کردن توکن‌های خود یا فروش آنها دارند.

ییلد فارمینگ، استفاده به عنوان وثیقه، استیک در پلتفرم های وام دهی ارز دیجیتال، استفاده در گیم‌ها، دسترسی به خدمات یا محصولات خاص مثل استفاده برای خرید دارایی در متاورس و داشتن حق رأی در سیستم گاورننس پروژه از دیگر کاربردهایی است که در توکنامیکس پروژه‌ها گنجانده شده و درآمدها یا مزایایی را در اختیار هولدرهای توکن‌ها قرار می‌دهد.

اطلاعات مورد نیاز درباره توکنومیکس را چطور مشاهده کنیم؟

داده‌های مربوط به تخصیص توکن و تعداد توکن‌های در گردش که در وبسایت پروژه‌ها اعلام شده همیشه دقیق نیست. دو سایت icodrops و messari منبع خوبی برای این داده‌های توکنومیکس هستند. در وب سایت کوین مارکت کپ هم اطلاعاتی محدود کسب می‌کنید.

البته، اطلاعات توکنامیکس این سایت‌ها ممکن است کمی قدیمی باشد. برای همین می‌توانید در مرورگر (اکسپلورر) بلاک چین ببینید که این توکن‌ها در حال حاضر چگونه توزیع شده‌اند. برای بررسی توزیع یک توکن ERC20 از مرورگر Etherscan و برای یک توکن BEP20 از مرورگر Bscscan استفاده کنید. اگر در مورد توکنومیک کوینی تحقیق می‌کنید که بلاک چین بومی خود را دارد باید از اکسپلورر خود آنها استفاده کنید. شاید این سؤال پیش بیاید که چرا فهمیدن نحوه توزیع آن‌قدر دشوار است؟ عمدتاً به این دلیل که توزیع توکن منصفانه نبوده است و تلاش می‎‌شود شما از آن بی‌خبر بمانید.

با مراجعه به اکسپلورر بلاک چین‌ها کاری که انجام می‌دهید این است که چک کنید آیا تخصیص اعلام شده در مورد یک توکن Pre-Mine شده صحیح است یا نه؟ یا برای توکن‌های قدیمی‌تر صرف‌نظر از نوع عرضه، توکنومیکس توزیع آنها چیست و آیا عادلانه است یا نه؟ برای مثال، آیا تعداد زیادی اتریوم در چند والت محدود وجود دارد یا اینکه به شکل یکنواختی در میان کاربران توزیع شده است.

مدل توکنومیکس چه مزایا و معایبی دارد؟

مزیت اصلی توکنومیک این است که تجزیه و تحلیل کامل‌تری از نحوه عملکرد کوین‌ها در شبکه‌های آنها ارائه می‌دهد. بررسی توکنومیکس یک توکن یا کوین می‌تواند شما را تا حد زیادی از کلاهبرداری پامپ و دامپ یا راگ پول محفوظ کند. وقتی بدانید حجم بالایی از عرضه یک توکن در اختیار گروه محدودی است، می‌دانید که آنها می‌توانند با فروش ناگهانی باعث زیان دیدن هولدرهای خرد شوند. وقتی بررسی می‌کنید که توکنومیکس یک پروژه چیست از سقف عرضه و زمان‌بندی توزیع نیز مطلع می‌شوید. اینها باعث می‌شود در مقابل افت‌های قیمتی ناشی از عرضه بالا غافلگیر نشوید یا از پتانسیل سود درازمدت یک پروژه باخبر شوید. همچنین، با تحلیل کاربردهایی که در طراحی توکنامیکس برای یک توکن در نظر گرفته شده است، شما می‌توانید بفهمید که آیا تقاضا برای آن پایدار خواهد بود یا کوتاه‌مدت.

از آن سو، یکی از اشکالات اقتصاد توکنی این است که در مورد بازار مفروضاتی ایجاد می‌کند که به تنهایی قابل اتکا نیستند. به عبارت دیگر، نتایج استنتاج شده از یک مطالعه توکنومیک می‌تواند به دلیل اطلاعات ناکافی در مورد شبکه توکن و/یا بازار هدف آن نادرست باشد. برای مثال توکنومیکسی با سقف عرضه پایین و ثابت می‌تواند کاربران را در مورد ارزش یک توکن به خطا بیندازد. مثلاً اگر بازار آن توکن به اندازه کافی بزرگ نباشد، یا اگر کوین‌ها نقدینگی قوی نداشته باشند، ممکن است سودآوری کمتر از حد انتظار باشد.

نمونه‌ای از توکنومیکس یک ارز دیجیتال

برای فهم بهتر مفهوم توکنامیکس بیایید ببینم توکنومیکس در عمل چیست. ما دیسنترالند با ارز مانا (MANA) را برای توضیح بهتر توکنامیکس انتخاب کرده‌ایم. مانا به عنوان ارز اصلی متاورس دیسنترالند نقش مهمی در اقتصاد این گیم ایفا می‌کند. کاربردهای این توکن شامل استفاده برای خرید و فروش زمین و پوشیدنی‌ها (Wearables) در بازار ان اف تی دیسنترالند است.

تیم Decentraland در سال 2017 یک عرضه اولیه سکه برگزار کرد که در آن جمعاً 24 میلیون دلار سرمایه جمع‌آوری شد. این فروش توکن به دلیل وجود چند سرمایه‌گذار بزرگ، تنها 35 ثانیه طول کشید. مجموعاً، 40 درصد از عرضه اولیه توکن مانا در طول ICO فروخته شده است. در طراحی توکنومیک تخصیص مانا به شرح زیر بود:

• عرضه اولیه: 40%
• تیم دیسنترالند: 20٪
• خزانه مشوق‌های کامیونیتی: 20٪
• تیم توسعه‌دهنده و سرمایه‌گذاران اولیه: 20٪

مجموع عرضه رمز ارز دسنترالند در حال حاضر 2.19 میلیارد است که 1.8 میلیارد توکن از آن در گردش است. مانا در ابتدا با مجموع عرضه 2.8 میلیارد توکن راه­‌اندازی شد، اما بیش از 600 میلیون توکن آن از طریق سیاست توکنومیکس توکن­‌ سوزی در طول مزایده‌­های زمین (LAND) کاهش یافت. توکن MANA در ابتدا قرار بود یک ارز تورمی با سالانه 8 درصد تورم باشد، اما این سیاست در حال حاضر غیرفعال شده است. تیم پروژه اعام کرده است که این سیاست توکنامیکس تا وقتی ضروی نباشد از سر گرفته نخواهد شد. به علاوه، یک سری مکانیسم‌های توکن‌سوزی برای کاهش تعداد توکن‌های در گردش ایجاد شده است؛ مثلاً 2.5 درصد مانای استفاده شده در تراکنش‌های بازارچه مانا سوزانده می‌شوند.

سخن پایانی

از زمان استخراج شدن اولین بلوک اولین ارز دیجیتال دنیا در سال 2009، توکنومیکس به میزان قابل‌توجهی تکامل یافته است. اصول، فلسفه‌ها و مدل‌هایی که توکن‌ها و کوین‌ها را بر اساس آنها می‌سازند در ابتدای راه و هنوز در حال آزمایش سیاست‌های توکنامیکس مختلف هستند. مدل‌های توکنومیکس زیادی وجود دارد که جواب نمی‌دهند و انتظار می‌رود پروژه‌هایی که از این نوع توکنومیک استفاده می‌کنند، از بین بروند. اما پروژه‌هایی با اقتصاد توکنی موفق الهام‌بخش خواهند بود و چراغ راه پروژه‌های آینده خواهند شد. هرچه اتخاذ و پذیرش کریپتو کارنسی‌ها بیشتر شود، راه برای انواع پیشرفته‌تر و پیچیده‌تری از توکنومیکس هموارتر خواهد شد. در هر حال، مثل هر بازار دیگری توکنومیکس همیشه بخشی مهم و تعیین‌کننده از فوندامنتال یک پروژه رمزنگاری خواهد بود. به همین ترتیب، دانستن اینکه توکنومیکس چیست نیز برای همه کاربران صنعت رمز ارزها ضروری است.

توکنومیک (Tokenomics) یکی از مفاهیم تحلیل فاندامنتال است که این روزها بیشتر می‌شنوید. اگر می‌خواهید وارد بازار کریپتو شوید باید به خوبی بدانید توکنومیکس چیست. عبارت توکنومیکس بیش و پیش از هر چیز به ساختار اقتصادی اشاره دارد که سازندگان یک پروژه برای آن طراحی کرده‌اند. به طور کلی، اقتصاد به معنای فهم عرضه و تقاضای یک ارز است. این دو عامل بینشی در مورد میزان مطلوبیت یک ارز به ما می‌دهند. همین تئوری در مورد توکنومیکس نیز صدق می‌کند و به شما درک روشنی از عرضه یک توکن و تقاضای آن می‌دهد.

تیم پشت هر پروژه قوانینی را در مورد توکنومیکس پروژه، یعنی نحوه استخراج یا خلق توکن، و نحوه تزریق و خارج کردن آنها از شبکه تعیین می‌کند. آنها اقتصاد توکنی یک پروژه کریپتو را با ایجاد مشوق‌هایی برای هولدرها و با تعریف کاربرد توکن‌ها که عامل مهمی در تقاضا برای آنها است، طراحی می‌کنند. پروژه‌های مختلف رویکردهای متفاوتی نسبت به توکنومیکس دارند. مهم است که بدانید هیچ فاکتور توکنامیکسی به تنهایی یک کلید جادویی نیست. در ارزیابی خود باید بیشترین فاکتورهای ممکن را لحاظ کرده و آنها را به عنوان یک کل تحلیل کنید.

تهیه شده در بیت 24