بیت کوین چندهزار دلاری فعلی طی ماه‌های اولیه حیات خود ارزش چندانی نداشت. شبکه بیت کوین در ۳ ژانویه ۲۰۰۹ راه‌اندازی شد. در آن زمان، ماینرهایی که اغلب به‌عنوان تفریح با لپ‌تاپ‌های خانگی خود بیت کوین ایجاد می‌کردند، هر ده دقیقه ۵۰ واحد بیت کوین به دست می‌آوردند. بنابراین، بی‌شک ارزش چندهزار دلاری بیت کوین یک‌شبه به دست نیامده است و عوامل متعددی بر نوسانات این دارایی ذخیره‌ای و گران‌قیمت تأثیرگذار هستند. اما، نحوه محاسبه قیمت بیت کوین به چه صورت است؟
در ادامه این مقاله، بررسی می‌کنیم که قیمت بیت کوین چگونه محاسبه میشود. سپس، عوامل موثر در نحوه محاسبه قیمت بیت کوین را توضیح می‌دهیم. همچنین، به دلایل نوسانات بیت کوین هم نگاهی خواهیم داشت و علل بی‌ثباتی قیمت بیت کوین را مرور می‌کنیم. اگر برای شما هم جالب است بدانید چه عواملی بر ارزش بیت کوین تأثیر دارند، مطالعه ادامه این مقاله را از دست ندهید.
بیت کوین چگونه ارزش‌گذاری میشود؟
مانند هر بازار دیگری، ارزش در بازار بیت کوین هم به میزان عرضه و تقاضا بستگی دارد. هرچه تعداد خریداران بیشتر شود، قیمت بیت کوین هم بیشتر میشود. درمقابل، اگر تعداد فروشندگان نسبت به تعداد خریداران برتری داشته باشد، با افت قیمت این کوین روبه‌رو می‌شویم.
به‌عنوان مثال، بیت کوین در سال‌های اولیه فقط نصف یک سنت ارزش داشت. در ۲۲ مه ۲۰۱۰، فردی برای خرید دو پیتزا ۱۰,۰۰۰ واحد بیت کوین پرداخت کرد! برای اینکه بهتر درک کنیم ارزش بیت کوین در آن زمان چه تفاوتی با قیمت فعلی داشت، باید توضیح دهیم میزان بیت کوینی که در آن زمان برای خرید دو پیتزا پرداخت شد، هنگام اوج قیمت بازار معادل با ۶۰۰ میلیون دلار شد! بنابراین، بی‌شک آنچه ارزش بیت کوین را تعیین می‌کند، فقط افزایش تقاضا و توجه عمومی نسبت به این دارایی است.
بیت کوین برخلاف ارزهای فیات مثل دلار، پوند و یورو به‌واسطه هیچ دولت یا نهاد قانونی ارزش‌گذاری نمی‌شود. این دارایی دیجیتال در شبکه‌ای غیرمتمرکز از کاربران، معامله‌گران و سرمایه‌گذاران مبادله میشود و فقط پویایی این مبادلات همتابه‌همتا می‌تواند بر قیمت بیت کوین تأثیرگذار باشد. لازم است اشاره کنیم که این پویایی سبب شد قیمت بیت کوین پس از ژوئیه ۲۰۲۰ هرگز از مرز ۱۰,۰۰۰ دلار کمتر نشود.
نگاهی دقیق‌تر به عرضه و تقاضای بیت کوین
عرضه و تقاضا بی‌شک فرمول اصلی و موثر در کاهش و افزایش قیمت بیت کوین است. عرضه و تقاضای بیت کوین به‌علت ثابت‌بودن و محدودیت سقف عرضه کل بیت کوین نقش بسیار موثری در تعیین ارزش این دارایی ایفا می‌کند. براساس وایت پیپر بیت کوین، تعداد کل کوین‌های این شبکه فقط ۲۱ میلیون واحد است. این درحالی است که براساس گزارش پلتفرم تحلیل چینالیسیس، حدود ۱.۵ میلیون واحد بیت کوین هنوز عرضه نشده است و حدود ۳.۷ میلیون واحد (حدود ۲۰ درصد) آن نیز به‌شکلی غیرقابل‌بازیابی از بین رفته است.
علاوه‌براین، هر ماینر فقط تعداد محدودی کوین می‌تواند وارد عرضه در گردش کند و این تعداد محدود هم حدوداً هر چهار سال یک‌بار به نصف کاهش پیدا می‌کند. این مسئله در رویدادی به‌نام هاوینگ اتفاق می‌افتد که در کد منبع بیت کوین تعریف شده است. به‌این‌ترتیب، بیت کوین در گذر زمان کمیاب‌تر میشود و با افزایش تقاضا، ارزش بیشتری پیدا می‌کند.
هاوینگ یکی از مهم‌ترین عواملی است که بر قیمت بیت کوین تأثیر می‌گذارد.
همچنین، بسیاری از افرادی که به‌دنبال سرمایه‌گذاری روی بیت کوین هستند، آن را به‌عنوان یک دارایی ذخیره ارزش یا سیستم پرداخت جایگزین در نظر می‌گیرند. درواقع، کاربرانی که اعتمادشان را به سیستم بانکی یا پول ملی خود از دست داده‌اند، بیشتر به‌دنبال دارایی‌های غیرمتمرکز همچون بیت کوین هستند. این افراد تلاش دارند با خرید بیت کوین و سایر ارزهای دیجیتال از ارزش سرمایه خود در مقابل تورم ارزهای فیات محافظت کنند.
افزایش تقاضا برای پوشش ریسک به‌ویژه در وضعیت اقتصاد ناپایدار ارزهای فیات همچون دوران رکود بازارها در بحران همه‌گیری کووید۱۹ برجسته‌تر از پیش میشود. این افزایش تقاضا با کاهش نقدینگی و دسترس‌پذیری بیت کوین، بر قیمت آن به‌عنوان ذخیره ارزش می‌افزاید.
عوامل موثر بر عرضه و تقاضای بیت کوین
عوامل منحصربه‌فرد و متعددی بر میزان عرضه و تقاضای بیت کوین تأثیرگذار هستند. در این بخش، تلاش می‌کنیم برخی از مهم‌ترین عوامل موثر در محاسبه قیمت بیت کوین را بررسی کنیم.
هزینه تولید و استخراج کوین
در شبکه بیت کوین، هزینه تولید هر کوین به هزینه زیرساخت، تجهیزات گران‌قیمت ماینینگ، هزینه انرژی لازم برای تجهیزات و سختی استخراج بیت کوین بستگی دارد. با افزایش هزینه زیرساخت، تجهیزات و انرژی استخراج ماینرهای بیشتری از شبکه ماینینگ خارج میشوند و دشواری استخراج را کاهش می‌دهند. سطح دشواری استخراج می‌تواند سرعت تولید کوین به‌وسیله تجهیزات موجود را کاهش یا افزایش دهد و نقش مهمی در سودآوری ماینر ایفا کند.
پاداش استخراج بیت کوین هم مسئله حیاتی بعدی است که بر میزان سود و زیان استخراج بیت کوین تأثیر مستقیم دارد. با هر هاوینگ، از نرخ عرضه کوین‌های جدید کاسته میشود و ماینرها برای حفظ سودآوری استخراج باید کارمزد تراکنش بیشتری دریافت کنند. این مسئله هم می‌تواند نحوه محاسبه قیمت بیت کوین را دستخوش تغییر کند. براساس مطالعه‌ای که در سال ۲۰۱۷ منتشر شد، قیمت بیت کوین با هزینه نهایی تولید و استخراج آن رابطه‌ای مستقیم دارد.
مقررات و نظارت قانونی
صنعت بلاک چین و ارزهای دیجیتال نوپا است و از آنجا که عرضه‌کننده و کنترل‌کننده مرکزی ندارد، کار را برای قانونگذاری دشوار می‌کند. قوانینی که در حوزه ارزهای دیجیتال وضع میشوند، پیوسته در حال تغییر هستند و در هر منطقه جغرافیایی اصول متفاوتی دارند. مثلاً، در کشور السالوادور بیت کوین به‌عنوان پول قانونی پذیرفته میشود؛ اما کشورهایی همچون چین، الجزایر، بنگلادش، مصر، عراق، مراکش، نپال و قطر تراکنش‌های بیت کوین را به‌صورت رسمی ممنوع کرده‌اند.
به‌این‌ترتیب، گاهی تصمیم قانون‌گذاران یک دولت خاص بر افزایش یا کاهش قیمت بیت کوین تأثیر می‌گذارد. مثلاً، خبر ممنوعیت معامله‌گری و انجام تراکنش با بیت کوین در سپتامبر ۲۰۲۱ سبب شد مزارع استخراج چینی به کشورهایی مهاجرت کنند که قوانین مطلوب‌تری برای ارزهای دیجیتال وضع کرده بودند. این مسئله تعادل عرضه و تقاضای بیت کوین را برهم زد. ابتدا، قیمت برترین ارز دیجیتال طی کمتر از یک ماه از ۵۱,۰۰۰ دلار به ۴۱,۰۰۰ دلار رسید، اما خیلی زود با قدرت بیشتری بازگشت کرد و از سطوح قبلی پیشی گرفت.
ناگفته نماند که عدم قطعیت نظارتی و قانونی هم باعث ترس میان معامله‌گرها و سرمایه‌گذارها میشود و ارزش بیت کوین را کاهش می‌دهد. البته نباید فراموش کنیم که آن رویِ سکه، مسئله نبود قانونگذاری مشخص، بیت کوین را برای صاحبان مشاغل و افراد که پرداخت‌های بین‌المللی انجام می‌دهند، به واسطه پرداختی ایدئال تبدیل می‌کند. درواقع، نبود قوانین مشخص بین‌المللی هم می‌تواند به نفع بیت کوین تمام شود و هم به ضرر بیت کوین.
رقابت ارزهای رقیب
اگرچه بیت کوین شناخته‌شده‌ترین ارز دیجیتال بازار است، اما صدها توکن دیگر نیز در صف رقابت برای جذب سرمایه‌گذاری قرار گرفته‌اند. این ارز دیجیتال که زمانی برجسته‌ترین مفهوم دنیای بلاک چین بود، اکنون سلطه خود را بر بازار از دست داده است. جالب است بدانید سلطه بیت کوین بر بازار (دامیننس) در سال ۲۰۱۷ بیش از ۸۰ درصد بود. اما این میزان تا سال ۲۰۲۳، به کمتر از ۵۰ درصد کاهش یافته است.
رقابت آلت کوینها روی نوسانات قیمت بیت کوین تأثیر مستقیم دارد.
بیت کوین با رقبایی همچون اتریوم و سایر آلت کوینها روبه‌رو است که می‌تواند متنوع‌سازی سبد دارایی را برای سرمایه‌گذاران جذاب کند. هر به‌روزرسانی در ارزهای دیجیتال موجود یا داغ‌شدن تب حوزه‌های مختلفی مانند دیفای، توکن غیرمثلی و گیم فای می‌تواند توجه سرمایه‌گذاران را جلب کند و از تقاضا برای بیت کوین بکاهد.
نقش رسانه‌ها و اخبار
پوشش رسانه‌ای نقش موثری در جلب توجه معامله‌گرها و سرمایه‌گذارها ایفا می‌کند و بر میزان عرضه‌وتقاضای بیت کوین تأثیر می‌گذارد. اخبار می‌توانند هم در راستای صعودی‌شدن بازار پیش بروند و هم قیمت‌ها را قرمز کنند. خبرهای مهم مربوط به هریک از عوامل تأثیرگذار بر قیمت بیت کوین به‌سرعت در رسانه‌های جمعی گسترش پیدا می‌کنند و مسیر بازار را دستخوش تغییر می‌کنند.
نقش شبکههای اجتماعی از جمله توییتر در تغییرات قیمت را هم نباید نادیده بگیریم. به‌عنوان مثال، تنها یک توییت از سوی افراد مشهوری همچون ایلان ماسک، ویتالیک بوترین، چانگ پنگ ژائو (مدیرعامل بایننس) یا دوقلوهای وینکلواس (سرمایه‌گذاران برجسته بیت کوین) ممکن است قیمت بیت کوین را دچار تلاطم کند.
علت بی‌ثباتی قیمت بیت کوین چیست؟
- نقش معامله‌گرها و نوسان‌گیرها: عدم قطعیت در مورد ارزش ذاتی بیت کوین و ارزش آینده آن، برترین ارز دیجیتال بازار را به ارزی بسیار بی‌ثبات تبدیل کرده است. همچنین، سرمایه‌گذاران خُرد و سازمانی متخصص نیز طی سال‌های اخیر بیت کوین را در کنار سایر دارایی‌ها همچون سهام، اوراق قرضه، طلا و نفت در نظر گرفته‌اند و آن را در سبد دارایی خود جای داده‌اند.
- عدم تعادل نسبت تقاضا به عرضه: به‌واسطه رویداد هاوینگ، نرخ عرضه بیت کوین هم در گذر زمان کاهش پیدا می‌کند. برای حفظ ثبات قیمت برترین ارز دیجیتال، نسبت تقاضا به نرخ عرضه آن باید ثابت بماند. با توجه به احتمال افزایش تقاضا در زمان کمبود دارایی و عدم تأثیر سیاست‌گذاری‌های مالی شخص ثالث، این مسئله یکی از چالش‌ها بر سر حفظ ثبات ارزش بیت کوین محسوب میشود.
- بازار نوظهور: در مقایسه با بازار صنایع دیگر، بازار بیت کوین هنوز به‌اندازه‌ای کوچک است که پوشش رسانه‌ای می‌تواند به‌تنهایی روی نوسانات آن تأثیرگذار باشد. مثلاً، فقط یک خبر درخصوص تمایل شرکت تسلا به پذیرش بیت کوین یا حتی یک توییت فرد مشهوری مانند ایلان ماسک می‌تواند قیمت بیت کوین را چند هزار دلار جابه‌جا کند.
- عدم وابستگی به سایر دارایی‌ها: برخلاف بسیاری دارایی‌های دیگر همچون ارزهای فیات، قیمت بیت کوین به هیچ دارایی دیگر یا نهاد واسطه‌ای مرتبط و متصل نیست. به‌این‌ترتیب، بازار بیت کوین در صورت صعود یا نزول، بازدارنده مشخصی ندارد و ممکن است دچار تلاطم‌های افسارگسیخته شود. این مسئله حتی باعث شده برخی افراد منتقد و شکاک به بیت کوین، بارها احتمال رسیدن قیمت آن به صفر را در زمان نزول بازار مطرح کنند.
سخن پایانی
بیت کوین تحت نظر هیچ دولت، نهاد، شرکت یا سازمان مرکزی نیست و سیاست‌گذاری‌های بیرونی بر ارزش آن تأثیرگذار نیستند. آنچه ارزش بیت کوین را تعیین می‌کند، عرضه و تقاضای بازار است. عرضه و تقاضا نیز متأثر از عوامل مختلفی از جمله هزینه استخراج، قوانین مالی، رقابت با اتریوم و سایر آلت کوینها، اخبار و پوشش رسانه‌ای، استراتژی های ترید معامله‌گران و سرمایه‌گذارهای کلان و بسیاری موارد دیگر است.
چشم‌انداز بلندمدت قیمت بیت کوین و نقش آن در دنیای مالی آینده همچنان موضوع بحث محافل علمی و اقتصادی مختلف است. بااین‌همه در نمایی کلی، قیمت بیت کوین صرفاً توسط نیروهای عرضه و تقاضای بازار تعیین میشود. ازاین‌رو، نحوه محاسبه قیمت بیت کوین تحت‌تأثیر مجموعه‌ای از عوامل مختلف و اقدامات جمعی شبکه‌ای از ماینرها، معامله‌گران، سرمایه‌گذاران و صاحبان کسب‌وکارها قرار دارد.
تهیه شده در بیت 24
