هارد فورک کاردانو: بررسی جامع و تأثیرات آن بر آینده شبکه

کاردانو بلاک چینی است که با هاردفورک‌های متعدد همیشه تلاش داشته‌ است در طول زمان توسعه پیدا کند. این بلاک چین از ابتدا با رویکرد تحقیقاتی وارد میدان شبکه‌های بلاک چینی شد؛ یعنی توسعه‌دهنده‌های این شبکه ابتدا نظریات خود را تست و تحلیل می‌کنند و سپس، آنها را به‌صورت مرحله‌ای روی شبکه اصلی پیاده‌سازی می‌کنند.

هاردفورک‌ها نقش کلیدی در مسیر پیشرفت کاردانو دارند و با افزودن ویژگی‌های نوآورانه، زیرساخت‌های شبکه را بهبود می‌بخشند تا بستر بهتری برای توسعه‌دهندگان و کاربران ایجاد کنند. یکی از اهداف اصلی این به‌روزرسانی‌ها این است که بستر مناسبی برای جذب توسعه‌دهنده‌ها فراهم شود. 

توسعه‌دهنده‌های کاردانو با کاهش هزینه‌های تراکنش، بهبود سرعت پردازش و افزایش قابلیت همکاری با دیگر بلاک‌چین‌ها به‌دنبال جذب اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز به این شبکه هستند. در بلندمدت، هدف کاردانو از اعمال هاردفورک‌های متعدد تبدیل‌شدن به بستر اصلی برای امور مالی غیرمتمرکز (DeFi)، ایجاد زیرساخت‌های مالی جدید و تقویت خودمختاری دیجیتال است. این شبکه ایجاد هاردفورک را به کمک رویکرد خاصی انجام می‌دهد تا تغییرات جدید شبکه، بدون نیاز به ایجاد زنجیره‌های موازی و با حفظ یکپارچگی اعمال شوند. 

هارد فورک چیست و چگونه در بلاکچین کاردانو اعمال می‌شود؟ 

کاردانو توسط چارلز هاسکینسون، یکی از هم‌بنیان‌گذاران اتریوم، پایه‌گذاری شده است. بنیانگذار کاردانو از ابتدا تأکید زیادی بر رویکرد علمی و تحقیق‌محور در توسعه این شبکه داشته و همین موضوع، مسیر متفاوتی را برای آن رقم زده است. هاردفورک (Hard Fork) در بلاک چین به تغییرات اساسی در قوانین شبکه گفته می‌شود که می‌توانند شبکه را به دو زنجیره جداگانه تقسیم کنند. در این بین، بلاک چینی مثل کاردانو به کمک یک مدل خاص به‌ نام هاردفورک کامبینیتور (Hard Fork Combinator) یا همان ترکیب‌کننده هاردفورک به شکلی هاردفورک را در شبکه اعمال می‌کند که تغییرات اساسی در بلاک چین اتفاق بیفتد، اما شبکه به چند زنجیره مستقل تقسیم نشود. به این ترتیب، با وجود به‌روزرسانی‌های متعدد، یکپارچگی بلاک چین کاردانو حفظ می‌شود. برای درک کامل موضوع مقاله بهتر است ابتدا مقاله هارد فورک و سافت ورک چیست؟ را بخوانید.

همان‌طور که گفتیم، هاردفورک‌ها اغلب برای به‌روزرسانی پروتکل‌های شبکه انجام می‌شوند و تغییراتی که اعمال می‌کنند، به‌اندازه‌ای قابل‌توجه هستند که ممکن است منجر به تقسیم شبکه و ایجاد بلاک چین‌های موازی (دو شاخه) شوند. این تغییرات معمولاً اختلال و مشکلاتی در تجربه کاربران به وجود می‌آورند؛ کاردانو برای رفع این مشکلات از ترکیب‌کننده هاردفورک استفاده می‌کند.

ترکیب‌کننده هاردفورک یا به‌اختصار HFC ابزاری است که در بلاک چین کاردانو، برای ترکیب پروتکل‌ها بعد از ایجاد هاردفورک طراحی شده است. این ابزار به‌طور خاص تلاش دارد مشکلات احتمالی مربوط به هاردفورک‌ها را حل کند و از وقفه در عملکرد بلاک چین جلوگیری کند. ابزار HFC کمک می‌کند تا به‌جای اینکه تمام نودها به‌صورت هم‌زمان به‌روزرسانی شوند و شبکه دچار وقفه شود، پروتکل‌های جدید و قدیمی به‌صورت یکپارچه به عملکرد خود ادامه دهند و تغییرات به‌صورت تدریجی انجام شوند. این رویکرد باعث حفظ تاریخچه تراکنش‌ها و جلوگیری از ایجاد زنجیره‌های موازی می‌شود.

به این ترتیب، کاربران می‌توانند پس از هر هاردفورک کاردانو همچنان به فعالیت خود در شبکه ادامه دهند، بدون اینکه نگران قطعی یا افت عملکرد باشند. کاردانو اولین بار از این ابزار زمانی استفاده کرد که در ژوئیه 2020 قصد داشت پروتکل بایرن را به پروتکل شلی تغییر دهد. 

در کنار ترکیب‌کننده هاردفورک، کاردانو از اپراتورهای استخرهای سهام‌گذاری (SPO) و سایر اعضای جامعه خود هم در انجام هاردفورک‌هایش کمک می‌گیرد. برای اجرای موفقیت‌آمیز یک هاردفورک، درصد قابل‌توجهی از نودها باید به نسخه جدید به‌روزرسانی شوند. در این رویکرد مشارکتی اپراتورهای استخرهای سهام‌گذاری کاردانو هم سهیم هستند تا این شبکه بتواند به‌صورت تدریجی و با حفظ انسجام شبکه به سمت اهدافی مانند تمرکززدایی کامل و حاکمیت مبتنی بر جامعه حرکت کند.

بررسی مهمترین هارد فورک‌های کاردانو 

کاردانو هاردفورک‌های متعددی در پروتکل‌های شبکه خود ایجاد کرده است که در این بخش، مروری بر مهم‌ترین تغییرات این شبکه خواهیم داشت.

به‌روزرسانی شلی (Shelley)

تغییر از فاز بایرون (Byron) به فاز شلی در ژوئیه 2020 اتفاق افتاد و توجه خاصی به بهبود تمرکززدایی و شفافیت شبکه داشت. شلی هاردفورک کاردانو نبود، اما اولین موقعیتی بود که توسعه‌دهنده‌های کاردانو در آن از ترکیب‌کننده هاردفورک یا همان Hard Fork Combinator با موفقیت استفاده کردند.

تمرکز اصلی فاز بایرون روی ویژگی‌های اولیه بلاک چین، مثل ایجاد و راه‌اندازی کیف پول‌ها بود و فاز شلی، بیشتر اهدافی مثل افزایش امنیت و مقیاس‌پذیری و همچنین بهبود قابلیت‌های مشارکت در شبکه را پیگیری می‌کرد.  

در فاز جدید، کاردانو به‌طور کامل به یک سیستم اثبات سهام (POS) تبدیل شد. با سیستم جدید، کاردانو به کاربران خود اجازه داد تا با مشارکت و استیک کردن ADA خود در شبکه، پاداش بگیرند. راه‌اندازی گسترده استخرهای استیکینگ یکی دیگر از ویژگی‌های جدیدی بود که با هاردفورک شلی به شبکه اضافه شد. پیش از این مقاله استیکینگ ارزدیجیتال چیست؟ در بلاگ بیت ۲۴ منتشر شده است. برای آشنایی کامل با مفهوم استیکینگ،‌ مقاله مربوطه را بخوانید.

هاردفورک آلگرا (Allegra)

هاردفورک آلگرا (Allegra) در دسامبر 2020 پیاده‌سازی شد و تغییرات فنی کوچکی در پروتکل اجماع کاردانو ایجاد کرد. این هاردفورک همچنین امکان قفل‌کردن توکن‌ها را برای رأی‌دهی و ایجاد دارایی‌های غیرمتمرکز فراهم کرد که نقشی مهم در توسعه قراردادهای هوشمند داشت. همچنین، پلتفرم کاردانو با این آپدیت برای توسعه قراردادهای هوشمند و ایجاد دارایی‌های جدید (به غیر از کوین بومی ADA) آماده شد. آلگرا همچنین روی عملکرد حاکمیتی و رأی‌دهی شبکه هم تأثیر گسترده‌ای داشت؛ چون به کاربران اجازه می‌داد تا با قفل‌کردن توکن‌هایشان بتوانند در مکانیسم رأی‌گیری شبکه شرکت کنند.  

هاردفورک مری (Mary)

مری به‌روزرسانی دیگری برای پروتکل شلی بود که در مارس 2021 پیاده‌سازی شد. مری شبکه را برای پشتیبانی از توکن‌های بومی مختلف و دارایی‌های چندگانه در کاردانو مهیا کرد. همچنین، این آپدیت شبکه به کاربران اجازه داد توکن‌های سفارشی بسازند و با آنها مستقیماً در شبکه کاردانو تراکنش انجام دهند. این توکن‌ها می‌توانند قابل‌تعویض یا غیرقابل‌تعویض (NFT) باشند و برای اهداف تجاری یا کسب‌وکاری مختلف مورد استفاده قرار بگیرند. آپدیت مری را می‌توانیم گام بزرگی برای کاردانو در جهت رقابت جدی‌تر با اتریوم بدانیم، زیرا به کاربران اجازه داد از چند دارایی هم‌زمان روی این شبکه استفاده کنند.

پشتیبانی از توکن‌های مختلف در آپدیت مری باعث شد توسعه‌دهنده‌ها دیگر به ساخت قراردادهای هوشمند برای مدیریت توکن‌های سفارشی نیازی نداشته باشند. سیستم جدید پس از هاردفورک مری به‌صورت خودکار مالکیت و انتقال دارایی‌ها را ردیابی می‌کند. این به‌روزرسانی پیچیدگی‌ها، اشتباهات و هزینه‌های اضافی را کاهش داده است. 

هاردفورک آلونزو (Alonzo)

آلونزو در سپتامبر 2021 و در فاز توسعه گوگن (Goguen) پیاده‌سازی شد. این آپدیت براساس متادیتا (ابَرداده) تراکنش‌ها و عملکرد دارایی‌های بومی ایجاد شد تا امکان توسعه قراردادهای هوشمند فراهم شود. آپدیت آلونزو یک پلتفرم چندمنظوره به نفع کسب‌وکارها و توسعه‌دهنده‌ها ایجاد و امکان ایجاد قراردادهای هوشمند و اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز را هموارتر کرد. 

آلونزو از زبان برنامه‌نویسی چندامضایی استفاده کرد تا امکان نوشتن اسکریپت‌های قدرتمندتر و امن‌تر برای توسعه‌دهنده‌ها فراهم شود. هاردفورک آلونزو نقطه عطفی در تکامل کاردانو بود و نشان داد که این بلاک‌چین قادر است تا در فضای دیفای (امور مالی غیرمتمرکز) و سایر کاربردهای بلاک‌چینی نقش مهمی ایفا کند. برای این آپگرید مقاله‌ای تحت عنوان هاردفورک آلونزو کاردانو چیست؟ نوشته شده که در آن با جزئیات بیشتری ویژگی‌های این هاردفورک بررسی شده است.

هاردفورک واسیل (Vasil)

آپدیت مهم واسیل در ژوئن 2022 و به منظور بهبود عملکرد بلاک‌چین کاردانو انجام شد. این به‌روزرسانی 5 ویژگی کلیدی تحت نام‌های CIP-31، CIP-32، CIP-33، CIP-40 و Diffusion Pipelining (پایپلاین انتشار) به شبکه اضافه کرد. به‌طور کلی و به زبان ساده، این ویژگی‌ها به توسعه‌دهنده‌های شبکه کمک می‌کنند تا کارایی را افزایش و هزینه‌ها را کاهش دهند. به‌عنوان مثال، پس از این آپدیت، بلاک‌های شبکه کاردانو حتی قبل از اینکه کاملاً تأیید شوند، می‌توانند سریع‌تر در شبکه منتشر شوند. این کار زمان انتشار بلاک را کم می‌کند و به بلاک‌ها اجازه می‌دهد به سرعت به بقیه شرکت‌کننده‌ها در شبکه ارسال شوند. این کار ظرفیت شبکه را بیشتر می‌کند. 

در کنار این موارد، بهبود زبان اسکریپت‌نویسی پلوتوس (Plutus) هم در آپدیت واسیل لحاظ شده بود. باید اشاره کنیم که پلوتوس زبان برنامه‌نویسی قراردادهای هوشمند در شبکه کاردانو است. این آپدیت توانست به توسعه‌دهنده‌ها کمک کند قراردادهای هوشمند و اپلیکیشن‌های غیرمتمرکزی با عملکرد بهتر بنویسند. 

همچنین، در آپدیت واسیل ویژگی‌هایی مثل تابع جدید برای سریال‌سازی داده‌ها به نام serialiseData هم به شبکه اضافه شد. این ویژگی کمک می‌کند تا داده‌ها به فرمت‌های خاص تبدیل شوند و به این ترتیب، منابع محاسباتی حافظه‌ها و پردازنده‌ها به شکل بهینه‌تری مورد استفاده قرار بگیرند. به‌طور کلی، هاردفورک واسیل به کاردانو کمک کرد تا با شبکه‌های بلاک‌چین بزرگتر و پلتفرم‌های مختلف رقابت کند.

هاردفورک ولنتاین (Valentine)

آپدیت ولنتاین که به SECP هم معروف است، پس از به‌روزرسانی واسیل (Vasil) در شبکه کاردانو انجام شد. این آپدیت یک تغییر کوچک اما مهم در دفتر کل (Ledger) کاردانو بود که توابع رمزنگاری جدیدی با الگوریتم‌های رمزنگاری پیشرفته‌تر به Plutus اضافه کرد. کاردانو با آپدیت ولنتاین، پشتیبانی از الگوریتم‌های ECDSA و Schnorr را آغاز کرد که برای برنامه‌های مالی و تراکنش‌های پیچیده بسیار حیاتی هستند.

اگر بخواهیم به زبانی ساده این به‌روزرسانی را توضیح دهیم، می‌توانیم بگوییم هدف کلی این ارتقا، افزایش امنیت و تعامل‌پذیری شبکه بود؛ به این معنی که حالا توسعه‌دهندگان می‌توانند برنامه‌هایی بسازند که تراکنش‌های امضاشده از شبکه‌های دیگر مثل بیت‌کوین و اتریوم را راحت‌تر و با امنیت بیشتری تأیید کنند. این تغییر همچنین هزینه‌ها و پیچیدگی‌های فنی را کاهش می‌دهد و به توسعه‌دهنده‌ها اجازه می‌دهد بدون نگرانی از مسائل امنیتی یا صرف هزینه اضافی، از این توابع رمزنگاری استفاده کنند.

هاردفورک چانگ (Chang)

آپدیت چانگ در فاز نهایی پیشرفت کاردانو یعنی ولتر (Voltaire) انجام شد و تغییرات مهمی در سیستم حاکمیت شبکه کاردانو ایجاد کرد. چانگ به به تمام دارندگان ADA اجازه داد که در فرایند رأی‌گیری مشارکت کنند. به‌روزرسانی چانگ در دو مرحله اجرا شد؛ مرحله اول به معرفی ویژگی‌های پایه‌ای حاکمیت پرداخت و مرحله دوم، روی افزایش حاکمیت غیرمتمرکز و مشارکت بیشتر جامعه متمرکز بود. چانگ همچنین، اصول و قوانین حاکمیت آینده اکوسیستم کاردانو را هم تعیین کرد.

علاوه بر این، چانگ مدل دموکراسی سیال (liquid democracy) را وارد شبکه کاردانو کرد. در این مدل، افراد می‌توانند به‌طور مستقیم رأی دهند یا رأی خود را به نمایندگان مورد اعتماد خود واگذار (delegate) کنند. همچنین، این آپدیت روی زبان برنامه‌نویسی پلوتوس هم اعمال شد و ویژگی‌های جدیدی در جهت کارایی و امنیت قراردادهای هوشمند به سیستم کاردانو اضافه کرد. 

تأثیر هارد فورک‌ها بر قیمت و عملکرد شبکه کاردانو 

هاردفورک‌ها در شبکه کاردانو نقش مهمی در تکامل فناوری و عملکرد شبکه ایفا می‌کنند و تأثیر قابل‌توجهی روی قیمت ADA دارند. به‌عنوان مثال، هاردفورک آلونزو در سپتامبر 2021 که قابلیت‌های قراردادهای هوشمند را به کاردانو اضافه کرد، توانست قیمت را هم تحت تأثیر رشدی 130 درصدی قرار دهد. آدا در آن زمان طی فقط یک ماه، از 1.35 دلار به 3.10 دلار رسید. البته، این افزایش قیمت پایدار نماند و آدا در مدتی کوتاه، سقوط کرد.

هنگام ایجاد هاردفورک واسیل در سپتامبر 2022 که باعث بهبود در مقیاس‌پذیری و کارایی شبکه شده بود، انتظار می‌رفت تغییرهای جدید بتوانند قیمت آدا را افزایش دهند؛ با این حال، به دلیل جو نزولی بازار در آن زمان، تأثیر مثبت واسیل روی قیمت هم محدود بود. در این بین، هاردفورک چانگ که در سال 2024 با هدف افزایش تمرکززدایی و مقیاس‌پذیری شبکه اعمال شد، با تمام نوآوری‌هایش نتوانست تأثیر مستقیمی روی قیمت ADA داشته باشد. 

به‌طور کلی، اگرچه هاردفورک‌ها این قابلیت را دارند که با معرفی ویژگی‌های جدید و بهبود عملکرد شبکه، تأثیر مثبتی روی قیمت ADA داشته باشند، اما این تأثیرها به عوامل مختلفی مانند پذیرش کاربران، شرایط کلی بازار، رقابت با بلاک‌چین‌های دیگر، نرخ نوآوری در شبکه و همچنین احساسات بازار بستگی دارد. به همین دلیل، پیش‌بینی تأثیر اقتصادی هاردفورک‌ها بدون در نظر گرفتن این عوامل ممکن است به تحلیل‌های نادرست منجر شود. با توجه به نوسانات قیمت ADA و تغییرات گسترده در شبکه کاردانو، کاربران زیادی به دنبال زمان مناسب برای خرید کاردانو هستند. با تحلیل دقیق هاردفورک‌ها و روند بازار می‌توان تصمیمات آگاهانه‌تری در این زمینه گرفت.

چشم‌انداز آینده کاردانو پس از هارد فورک‌ها 

پس از اجرای هارد فورک‌های اخیر، کاردانو وارد مرحله جدیدی از توسعه‌ شده است که روی تمرکززدایی، حاکمیت جامعه‌محور و مقیاس‌پذیری تأکید دارد. طی آپدیت‌های اخیر، کاردانو به سمت حاکمیت غیرمتمرکز حرکت کرده است و به تمام دارنده‌های ADA اجازه می‌دهد تا در تصمیم‌گیری‌های مهم شبکه از جمله تغییرات پارامترها و تغییرات قوانین شرکت داشته باشند. همچنین، فاز فعلی کاردانو فاز ولتر است که روی حاکمیت و پایداری شبکه تمرکز دارد. به‌طور کلی، برآیند فعلی هاردفورک‌های کاردانو را می‌توانیم ایجاد یک اکوسیستم غیرمتمرکز و پایدار بدانیم که در آن، جامعه نقش اصلی را در تعیین جهت و مسیر آینده شبکه بازی می‌کند. برای درک بهتر اثرات بلندمدت هاردفورک‌ها و آپدیت‌های شبکه بر قیمت و مقیاس‌پذیری، بررسی روندهای قیمتی و تحلیل کاردانو می‌تواند راهنمای خوبی برای سرمایه‌گذاران و علاقه‌مندان باشد. 

تحولات کاردانو نه فقط در جهت افزایش مشارکت و شفافیت در تصمیم‌گیری‌ها انجام شده، بلکه با معرفی نسخه جدید زبان برنامه‌نویسی پلوتوس و اضافه‌شدن قابلیت‌ها و توابع هش جدید همراه بوده است. این آپدیت‌ها می‌توانند کاردانو را به بستری مناسب‌تر و مهیا‌تر برای توسعه برنامه‌های غیرمتمرکز پیچیده‌تر و تعامل با بلاک‌چین‌های دیگر تبدیل کنند. با توجه به سرعت بالای تحولات در این بلاک چین، دنبال‌کردن آخرین اخبار کاردانو می‌تواند به کاربران کمک کند تا از برنامه‌های توسعه‌ای، زمان‌بندی هاردفورک‌ها و تغییرات شبکه مطلع باشند و به‌روز بمانند.