ارز دیجیتال بانک مرکزی یا ملی CBDC چیست؟

CBDC نوعی ارز دیجیتال ملی و صادر شده توسط بانک مرکزی یک کشور است که وضعیت آن به‌عنوان یک واحد پولی قانونی، به قوانین یا مقررات آن کشور بستگی دارد. آنچه بانک‌های مرکزی را به توسعه ارز دیجیتال ملی سوق داده، رقابت با ارزهای دیجیتال رمزنگاری شده غیر متمرکز است. به عبارتی آن‌ها در تلاش هستند مزایای این سیستم‌های پولی نظیر بیت کوین و اتریوم را در چارچوبی تحت کنترل خود در اختیار مردم قرار بدهند. در این مطلب، درباره اینکه CBDC چیست صحبت کرده و مزایا و معایب آن را بررسی می‌کنیم.

فناوری موجود در جابجایی پول در امور مالی همگام با سرعت تغییرات بقیه ابعاد در جهان نبوده است. ارسال پول می‌تواند پرهزینه باشد و زمان بیشتری از آنچه در دنیای حاضر ایده آل به نظر می‌رسد، به طول انجامد. بسیاری از دولت‌ها در حال توسعه نوع جدیدی از ارز دیجیتال هستند. مزیت اصلی ارز دیجیتال ملی افزایش کارایی سیستم‌های پرداخت و هزینه‌های کمتر برای خدمت‌دهندگان و کاربران است. شما می‌توانید یک ارز دیجیتال بانک مرکزی را به عنوان ارز فیات دیجیتال تصور کنید که روی یک لایه فناوری جدید که از پیشرفت‌های ایجاد شده توسط بلاک چین الهام گرفته شده است، قرار دارد. به احتمال زیاد در دهه آینده بسیاری از کشورها از پول دیجیتال بانک مرکزی (CBDC) استفاده خواهند کرد.

ارز دیجیتال ملی چیست؟

CBDC مخفف Central Bank Digital Currency، پول فیات یک کشور به صورت دیجیتال است که توسط بانک مرکزی آن صادر می‌شود. CBDCها کاملا در مدار سیستم مالی سنتی و واسطه‌ای ارزهای فیاتی قرار می‌گیرند که پشتوانه یک صادرکننده معتمد ارز را دارند: یعنی یک بانک مرکزی و در نهایت، دولت حاکم یا مقام سیاسی پشت آن.

CBDCها یک مفهوم الهام گرفته شده، اما متفاوت، از رمز ارزهایی مانند بیت کوین یا اتریوم هستند. ارز دیجیتال ملی در واقع یک ارز فیات مانند دلار آمریکا، یورو یا ین ژاپن است که توسط بانک مرکزی ملت مربوط به آن به شکل دیجیتال صادر می‌شود.

پول دیجیتال بانک مرکزی چگونه کار می‌کند؟

CBDCها ممکن است یک پایگاه داده توزیع شده مانند بلاک چین داشته یا نداشته باشند. با این وجود، نمی‌توان آن‌ها را رمز ارز واقعی برشمرد. ارز دیجیتال بانک مرکزی به خاطر صدور توسط بانک مرکزی، ماهیت غیر متمرکز نداشته و این نهاد همانند کاری که با ارزهای فیات انجام می‌دهد، کنترل کامل تولید و توزیع CBDCها را نیز برعهده دارد. ارزش ارزهای دیجیتال ملی، پشتوانه هیچ چیزی به جز اعتماد عموم مردم به صادرکننده مربوطه را ندارند.

البته CBDCها مزایای بیشتری نسبت به شکل پول فیات خود همچون توانایی ارسال مستقیم بین دو طرف معامله بدون نیاز به تکیه به پردازنده پرداخت شخص ثالث، دارند. ارزهای دیجیتال بانک مرکزی همچنین به جهت داشتن کنترل بیشتر توسط دولت، منجر به پیاده‌سازی کاراتر سیاست پولی می‌شوند.

پول دیجیتال بانک مرکزی در واقع ارز دیجیتالی است که به عنوان پول قانونی توسط مقام پولی مرکزی یک کشور صادر می‌شود. CBDCها توسط قانون و مقررات دولتی یک کشور تنظیم و اداره می‌شوند. این شکل مجازی ارز فیات، توسط یک توکن دیجیتال یا سابقه الکترونیکی استفاده‌شده توسط بانک مرکزی یک کشور که در آن مورد استفاده قرار گرفته است، نشان داده می‌شود.

ویژگی های CBDC

CBDCها توسط مقام پولی صالح آن کشور صادر و به‌طور دقیق نظارت می‌شوند. بنابراین استفاده از عبارت ارز دیجیتال CBDC درست نیست. ویژگی CBDCها می‌تواند کاملا متضاد رمز ارزها باشد. مثلا، در جایی که اکثر استیبل کوین‌ها (دارایی‌های کریپتویی دارای ارزش ثابت که نماینده ارزهای فیات خاص هستند) در یک دفتر کل عمومی و بدون نیاز به کسب اجازه فعالیت می‌کنند، ارزهای دیجیتال بانک مرکزی توسط صادرکننده کنترل شده و به اجازه و یک شبکه بلاک چینی بسته وابسته هستند.

مسئولیت عملیات CBDCها بر عهده مقام پولی آن کشور یا بانک مرکزی است که سیستم بانکی سنتی را با عرضه پولی در گردش دارای پشتوانه و راحتی رمز ارزها و امنیت موجود در شکل دیجیتالی آن‌ها، گرد هم می‌آورد.

ارز دیجیتال ملی در ساده‌ترین تعریف خود، یک ارز دارای پشتوانه دولت است که در حال حاضر یک پروژه رمز ارزی رایج نیست، اما تحلیلی بر رویداد تبدیل بیت کوین به پول رسمی کشور السالوادور نشان می‌دهد که برخی از کشورها به دنبال ایجاد موج جدیدی در این زمینه هستند. برخلاف بیت کوین که یک ارز رمزنگاری‌شده غیر متمرکز است، یک ارز دیجیتال بانک مرکزی متمرکز و نظارت‌شده است. CBDCها نمایانگر ارز رسمی یک کشور از طریق استفاده از فناوری هستند. کشورهای زیادی نیز هم‌اکنون به دنبال صدور CBDC خود بوده و کشور چین، در صدر آن‌ها قرار دارد.

مزایای ارز دیجیتال ملی

ممکن است قبلا عبارت “banking the unbanked” را در رابطه با ارزهای رمزپایه شنیده باشید. این عبارت اشاره به افرادی در سراسر جهان دارد که هیچ حسابی در بانک‌ها نداشته و در واقع از خدمات بانکی بی‌بهره هستند. اگرچه این ایده جذابیت‌هایی دارد، اما ارزهای دیجیتال بانک‌های مرکزی می‌توانند بهتر از ارزهای رمزپایه غیر متمرکز مانند بیت کوین به این هدف دست یابند. هر شهروند قانونی که به راحتی به یک حساب بانکی معمول دسترسی داشته باشد، می‌تواند دامنه خدمات مالی دریافتی خود را افزایش دهد.

مزیت دیگر پیشرفت‌های فناوری که ارز دیجیتال بانک مرکزی (CBDC) می‌تواند به همراه داشته باشد، ترمیم اساسی سیستم پول است. در حالی که بخش عمده‌ای از پول فیات اساسا اعداد موجود در یک پایگاه داده است، اما بیشتر زیرساخت‌ها کاملا قدیمی هستند. ارسال ایمیل در بعد از ظهر روز تعطیل همان‌طور که باید، چند ثانیه طول می‌کشد. در حالی که به لطف سیستم مالی پیچیده و ناکارآمد فعلی، ارسال پول می‌تواند چندین روز زمان ببرد.

طی اقدامات اقتصادی در مواجه با بیماری همه‌گیر کووید-19، مشاهده شد که بانک‌های مرکزی باید سریع‌تر از هر زمان دیگری اقدام کنند. CBDC ممکن است بانک‌های مرکزی و موسسات مالی را قادر سازد تا تغییرات سیاست پولی را مستقیما و سریع‌تر از گذشته اعمال کنند. این امر می‌تواند امکان تغییر اساسی در نحوه عملکرد بانکداری مرکزی را به دنبال داشته باشد.

ارز دیجیتال ملی همچنین پیگیری فعالیت‌های غیرقانونی را برای دولت‌ها و بانک‌های مرکزی آسان‌تر می‌کند.

کشورهای دارای CBDC

تا امروز در مرداد ماه 1402، کشورهای چین، ایالات متحده، سوئد، بریتانیا، کانادا، هند، تایلند، استرالیا، برزیل، سوئد، فرانسه، نیجریه، سوئیس، باهاماس، اکراین، ژاپن، آلمان، اکوادور، غنا اتحادیه ارز کارائیب شرقی و مارشال آیلند، به پیشگامان فضای CBDC تبدیل شده و ارز دیجیتال بانک مرکزی خود را به صورت آزمایشی یا محدود راه‌اندازی کرده‌اند.

پروژه DCEP یا Digital Currency Electronic Payments، شبکه پردازش و پرداخت دیجیتال بانک خلق چین است که در نظر دارد با عرضه یوان دیجیتال، پول نقد را از گردش حذف کند.

تا چند وقت پیش نیز زمزمه‌های راه‌اندازی ارز دیجیتال بانک مرکزی ایران به گوش می‌رسید، اما دولت هنوز تصمیم جدی در این خصوص نگرفته و حتی علی خضریان، سخنگوی کمیسیون اصل نود مجلس، در اردیبهشت ماه 1402 با تاکید بر ممنوعیت استفاده بانک مرکزی از ابزارهای مالی غیر فیزیکی، گفته بود پروژه ریال دیجیتال وجاهت قانونی ندارد.

مقایسه ارز دیجیتال ملی و دیگر ارزهای دیجیتال

همان‌طور که قبلا اشاره شد، ارز دیجیتال بانک ملی با ارزهای رمزپایه متفاوت است. ارز های CBDC توسط بانک مرکزی صادر شده و از طرف دولت مجوز قانونی دارند. یک ارز دیجیتال ملی را می‌توان مانند یک اسکناس در نظر گرفت. آن‌ها واحد محاسبه، وسیله پرداخت و ذخیره ارزش هستند. بنابراین، قیمت ارز CBDC بر اساس واحد پولی کشور صادرکننده مشخص می‌شود.

ارزهای رمزپایه واقعی مانند بیت کوین کاملا متفاوت هستند. آن‌ها توسط یک دولت صادر نشده و واقعا خود را درگیر مرزهای ملی نمی‌کنند. آن‌ها بی‌نیاز به مجوز، عدم نیاز به اعتماد و مقاوم در برابر سانسور هستند. علاوه بر این، هیچ موجودیت متمرکز کنترل‌کننده شبکه وجود ندارد. به عنوان مثال، هیچ کس نمی‌تواند آدرس بیت کوین شما را به دلیل ارسال تراکنش به آدرس بیت کوین دیگر در لیست سیاه قرار دهد.

در اینجا سوالی که مطرح می‌شود این است که کدام نوع ارز دیجیتال بهتر است؟ جواب کوتاه این است که بستگی به مورد استفاده دارد. این واقعیت که آلیس می‌تواند بیت کوین را بدون هیچ واسطه یا کسی که توانایی سانسور معامله را داشته باشد برای باب ارسال کند، ایده‌ای بسیار عالی است. در عین حال، نقاط ضعفی هم دارد. اگر مقدار زیادی از پول به سرقت برود چطور؟ اگر آلیس به طور تصادفی پس‌انداز زندگی خود را به آدرس اشتباهی بفرستد چه می‌شود؟

گاهی اوقات، وجود یک نهاد کنترل‌کننده جهت برگرداندن تراکنش‌ها یا آدرس‌های لیست سیاه برای یک شبکه مفید است، اما در سایر مواقع، بهره‌مندی از مزایایی که یک شبکه غیر متمرکز مانند بیت کوین می‌تواند به جهانیان ارائه دهد، مفیدتر است.

تفاوت ارز دیجیتال بانک مرکزی (CBDC) با استیبل کوین‌ها

ارز دیجیتال ملی تا حد بسیار زیادی مانند یک استیبل کوین به نظر می‌رسد؟ درست است. از لحاظ عملکردی، این دو تا حدی شبیه به هم بوده و هر دو نمایانگر پول فیات به صورت یک ارز دیجیتال هستند. با این حال با کمی دقت در هر یک متوجه تفاوت‌های عمده آن‌ها خواهید شد.

صدور استیبل کوین‌ها به طور معمول توسط یک نهاد خصوصی انجام می‌شود و آن‌ها اساسا نمایندگی پول‌های فیات یا دیگر دارایی‌ها هستند. استیبل کوین‌ها را می‌توان با ارزشی که نماینده آن در شبکه هستند بازخرید کرد، اما در عین حال پول فیات نیستند. این در حالی است که ارز دیجیتال بانک مرکزی توسط دولت به عنوان پول فیات صادر می‌شود.

سخن پایانی

به طور خلاصه، می‌توان گفت که ارز CBDC نوعی دیجیتال از پول فیات است. بسیاری از پیاده‌سازی‌های پول دیجیتال بانک مرکزی به احتمال زیاد از فناوری بلاک چین استفاده کرده و راهی بدون اصطکاک برای هر فرد جهت پرداخت دیجیتال فراهم می‌کنند.

تهیه شده در بیت 24