فورک بیت کوین چیست؟ بررسی مهم‌ترین انشعاب های بلاک چین بیت کوین

فورک (Fork)، چنگال یا انشعاب عباراتی هستند که برای توصیف هرگونه تغییر در پروتکل بلاک چین یک ارز دیجیتال به‌کار می‌روند. تا کنون فورک های مختلفی در فضای رمز ارزها اتفاق افتاده است که در این مطلب، مهمترین و معروف‌ترین فورک های بیت کوین را بررسی می‌کنیم.

فورک چیست؟

در ابتدای رشد فناوری بلاک چین، تنها بیت کوین حضور داشت که به‌عنوان یک سیستم پولی دیجیتالی غیر متمرکز جایگزین پول نقد طراحی شده بود. با گذر زمان، ارزهای خاص‌تری نظیر ریپل (XRP) و مونرو (XMR) توسعه یافتند. اما نکته اینجاست که برخی از این ارزهای جدید از ناکجاآباد ظهور نکردند، بلکه بسیاری نتیجه یک فورک (Fork) بودند. فورک در فارسی «چنگال» ترجمه می‌شود، به همین خاطر اگر جایی عبارت «چنگال بیت کوین» به گوشتان خورد، تعجب نکنید! با این وجود، عبارت «انشعاب» ترجمه ملموس‌تری است که در این مطلب از آن استفاده می‌کنیم.

به زبان ساده و در مفهوم کلی، فورک تغییری در پروتکل یک بلاک چین است که نرم افزار مربوطه برای تعیین اعتبار یا عدم اعتبار تراکنش‌ها از آن استفاده می‌کند. بنابراین هر تغییری در بلاکچین را می‌توانید یک انشعاب در نظر بگیرید. در ادامه، بیشتر با دلایل ایجاد فورک، تاثیر آن بر شبکه و انواع آن آشنا می‌شویم.

فورک به چه دلایلی اتفاق می‌افتد؟

فورک‌ها ممکن است تصادفی و بدون برنامه‌ریزی قبلی اتفاق بیفتند. مثلا در صورت کشف همزمان یک بلاک معتبر توسط دو ماینر، برخی از نودها اطلاعات متفاوتی را ثبت می‌کنند که نتیجه آن ایجاد دو زنجیره مجزاست. از آنجایی هم که انشعاب در اجماع نودها باعث ایجاد چنین فورک‌هایی می‌شود، سریعا شناسایی و رفع شده تا تاثیر بی‌ثبات‌کننده‌ای بر شبکه نداشته باشد.

با این حال، اکثر انشعاب‌ها نظیر فورک بیت کوین، اتریوم و بسیاری دیگر از بلاک چین‌ها، هدفمند هستند و به‌خاطر تصمیم توسعه‌دهندگان برای اصلاح کدهای امنیتی جهت افزودن ویژگی‌های جدید، رفع آسیب‌پذیری‌ها یا تغییر قوانین بنیادین عملکرد شبکه اتفاق می‌افتند. عموما کدهای فورک‌شده مشابه نسخه اصلی اما دارای اصلاحات قابل توجه هستند که معمولا هم دائمی بوده و کاربران شبکه باید نرم افزار خود را به نسخه جدید آپگرید و به‌روزرسانی کنند. گاهی اوقات، فورک‌های عمدی و برنامه‌ریزی‌شده، یک پروتکل، دارایی دیجیتال یا حتی جامعه رمز ارزی جدیدی را می‌سازند.

فورک ارز دیجیتال به شکل‌های مختلفی رخ می‌دهد، اما همگی آن‌ها صرف‌نظر از ماهیتشان، دارای یک پروتکل مادر یکسان بوده و از نظر تاریخچه تراکنشی پیش از انشعاب با یکدیگر مشترک هستند. حال شدت تغییرات بلاک چین به سافت فورک یا هارد فورک بودن آن بستگی دارد که در ادامه بیشتر به این موضوع خواهیم پرداخت.

بنابراین به‌طور خلاصه، علت ایجاد فورک در یک شبکه بلاک چینی مانند بیت کوین شامل موارد زیر است:

• افزودن عملکردهای جدید: در صورت نیاز به افزودن عملکردهای بیشتر به زنجیره فعلی، انشعاب جدید در شبکه ایجاد می‌شود.
• رفع مشکلات امنیتی: گاهی اوقات بلاک چین‌ها نیازمند تغییرات خاصی در کدها و پروتکل‌های خود هستند تا امنیت شبکه بیشتر شود.
• بازگردانی تراکنش‌ها: از آنجایی که بلاک چین عمدتا مجموعه‌ای از کدهاست که در صورت وجود تراکنش‌های اشتباه یا رخنه‌های امنیتی امکان اصلاح آن وجود دارد، کل جامعه رمز ارز مربوطه می‌توانند روی بازگشت تراکنش‌های مربوط به یک بازه زمانی خاص با یکدیگر به توافق برسند. این امر نیز به ساخت یک زنجیره ثانویه منجر می‌شود.

انواع فورک های بیت کوین

دو نوع انشعاب کلی برای ارزهای دیجیتال وجود دارد: هارد فورک و سافت فورک. این انشعاب‌ها شباهت و تفاوت‌هایی دارند که در ادامه به بررسی آن‌ها خواهیم پرداخت.

هارد فورک

هاردفورک تغییری بزرگ و دائمی در پروتکل شبکه است که می‌تواند به تولد ارزهای دیجیتال جدید منجر شود. مثلا زمانی که بلاک چین بیت کوین هارد فورک شد، نتیجه آن تولد بیت کوین کش بود. این تغییر با پروتکل قدیمی سازگار نیست، یعنی تمام نودها یا کاربران باید نرم افزار خود را به نسخه جدید به‌روزرسانی کنند. به‌همین خاطر، این ورژن جدید باعث ایجاد بلاک‌ها و تراکنش‌های جدید می‌شود.

سافت فورک

سافت فورک هرگونه تغییر سازگار با پروتکل قدیمی و صرفا اضافه شدن قوانین جدید به آن است. این یعنی با اتفاق افتادن سافت فورک، نودهای جدید همچنان قادر به تعامل و برقرای ارتباط با نودهایی هستند که به آپگرید نرم افزار خود نپرداخته‌اند. البته با وجودی که نودهای قدیمی قادر به شناسایی و تایید بلاک‌های تولیدی توسط نودهای به‌روزرسانی‌شده هستند، اما بلاک‌های تولیدی توسط آن‌ها از سوی نودهای آپدیت‌شده معتبر تلقی نخواهد شد.

تاثیر فورک بر قیمت ارز دیجیتال چیست؟

انشعاب‌ها می‌توانند تجربه‌ای مختل‌کننده برای جامعه یک رمز ارز باشند. همانطور که گفتیم، هارد فورک تغییری بزرگ برای شبکه یک ارز دیجیتال است که تاثیرات آن بر قیمت غیر قابل پیش‌بینی خواهد بود. با هاردفورک شدن یک شبکه، نسخه اصلی همچنان در حال کار است، ولی احتمال ترک آن توسط کاربران و پیوستن به زنجیره جدید هم وجود دارد که در این صورت، قیمت ارز دیجیتال قدیمی شبکه کاهش خواهد یافت.

مثلا  زمانی که شبکه BTC در سال 2017 فورک و رمز ارز بیت کوین کش (BCH) متولد شد، قیمت بیت کوین از 2800 دلار به 2700 دلار ریزش کرد. این یعنی با انشعاب یک شبکه رمز ارزی نظیر بیت کوین، احتمال کاهش قیمت و ضرردهی کاربران قدیمی وجود دارد، اما به‌خاطر ایجاد یک ارز دیجیتال جدید (در این مثال BCH)، این افراد حتی سودآوری خواهند داشت.

سوای این موارد، فورک‌ها راه‌حلی برای رفع مشکلات کوین اصلی و حتی بهبود آن هستند. به همین خاطر، رمز ارز جدید شبکه به‌خاطر فراهم‌آوری فرصت‌های توسعه در آینده، باعث افزایش سودآوری کاربران می‌شود.

آیا فورک خطرناک است؟

هر دوی هاردفورک و سافت‌فورک بخش جدانشدنی دنیای رمز ارزها هستند که بر اساس قواعد کدهای متن باز و غیر متمرکز پروتکل مربوطه، فرصت توسعه را فراهم می‌کنند. با این وجود، سرمایه گذاران، ماینرها و تریدرهای حوزه ارزهای دیجیتال باید ریسک‌های همراه با این پدیده را درک کرده و پیش از تصمیم به سرمایه گذاری روی رمز ارز مورد نظر، آن‌ها را در نظر بگیرند.

پاسخ کلی به این سوال خیر است، اما زمانی که انشعاب در شبکه به ایجاد دو زنجیره مجزا با رمز ارزهای متفاوت منتهی شود، غالبا نوسان قیمت و اختلاف نظر بالایی صورت خواهد گرفت. مثلا ممکن است برخی از ماینرها برای پیوستن به زنجیره جدید ترغیب شده و با ترک زنجیره قدیمی، فرصت را برای حمله 51 درصدی مهیا کنند. نمونه این حمله را به کرات برای اتریوم کلاسیک شاهد بودیم.

با این وجود، اگر انشعاب در شبکه با دقت نظر ‌و به‌صورت حرفه‌ای انجام شود، راه‌حل نهایی به بهبود بیشتر بلاک چین مربوطه کمک خواهد شد.

معروف ترین فورک های بیت کوین کدامند؟

در حال حاضر 105 انشعاب در شبکه بیت کوین وجود دارد که از این تعداد، 74 تای آن‌ها از نظر هولدرهای رمز ارز مربوطه از پروژه‌های فعال محسوب می‌شوند و 31 پروژه باقی‌مانده، دیگر فعالیتی ندارند. علاوه بر این، 22 پروژه فورک آلت کوینی وجود دارد که بسیار به بیت کوین شبیه هستند، اما زنجیره آن‌ها از یک آلت کوین بزرگ نشات گرفته شده است.

از میان این پروژه‌ها، 45 زنجیره زیر در حال حاضر فعال هستند و تراکنش روی آن‌ها انجام می‌گیرد:

29 پروژه نیز هم‌اکنون بلاک چین فعال برای انجام تراکنش ندارند، اما در حال توسعه هستند:

از میان تمامی این زنجیره‌ها، بیت کوین کش، بیت کوین گلد، بیت کوین ایکس‌تی، بیت کوین دایموند و بیت کوین کلاسیک از جمله معروف‌ترین فورک‌های این بلاک چین محسوب می‌شوند:

اولین فورک بیت کوین و ظهور لایت کوین؛ اکتبر 2011 (مهر 90)

اولین انشعاب شبکه بیت کوین که در اکتبر 2011 اتفاق افتاد، لایت کوین (LTC) نام دارد. بزرگترین تفاوت این زنجیره جدید که توسط چارلی لی (Charlie Lee) معرفی شد، الگوریتم سبک‌تر (Scrypt به‌جای SHA-256)، زمان بلاک سریع‌تر (2.5 دقیقه به‌جای 10 دقیقه) و تعداد کوین‌های بیشتر (84 میلیون به‌جای 21 میلیون) بود.

لایت کوین همچنین اولین پیاده‌سازی موفق از تغییرات پروتکل بیت کوین بود که مقیاس پذیری بیشتر، فرمت سگویت (Segregated Witness یا SegWit) و شبکه لایتنینگ را به آن معرفی کرد. سگویت قابلیتی است که باعث بهینه‌سازی تراکنش‌ها و افزایش اندازه بلاک‌ها به 1.3 مگابایت شده است. لایتنینگ نتورک هم شبکه‌ای است که با استفاده از کانال‌های پرداخت، امکان انجام میکرو تراکنش‌ها زیر 1 ثانیه را در سراسر جهان امکان‌پذیر کرده است.

لایت کوین صرفا فورکی از پایگاه کد بیت کوین است نه یک شبکه به‌دنبال آن، به این معنا که هولدرهای رمز ارز BTC هنگام انشعاب این بلاک چین ارزهای دیجیتال LTC جدید را دریافت نکردند. چارلی لی صرفا با اصلاح کد بیس بیت کوین یک شبکه جدید را طراحی کرد.

بیت کوین ایکس تی (Bitcoin XT)؛ دسامبر 2014 (آذر 93)

بیت کوین ایکس تی یکی از قابل توجه‌ترین انشعاب های Bitocin بود که در اواخر سال 2014 توسط مایک هیرن (Mike Hearn) با هدف شمول چند ویژگی جدید ساخته شد. در این انشعاب، قرار بودن تعداد تراکنش‌ها از 7 به 24 TPS افزایش یابد که برای دستیابی به این هدف، افزایش اندازه بلاک از 1 مگابایت به 8 مگابایت در یک طرح پیشنهادی به‌نام BIP-101 مطرح شد.

در ابتدا، بیش از 1000 نود نرم افزار این انشعاب را در اوخر تابستان سال 2015 اجرا کردند. اما چند ماه بعد در ژانویه 2016 (دی 94)، این طرح پیشنهادی از بیت کوین ایکس تی حذف شد و کاربران به مرور این زنجیره را ترک کردند تا جایی که تعداد نودهای فعال آن در ژانویه 2017 (دی 96) به 30 نفر رسید. این شبکه اکنون غیر فعال است و هیچ نود فعالی ندارند.

بیت کوین کلاسیک (Bitcoin Classic)؛ فوریه 2016 (بهمن 94)

پس از شکست پروژه Bitcoin XT، برخی از اعضای جامعه همچنان خواهان افزایش اندازه بلاک بودند. در نتیجه، گروهی از توسعه‌دهندگان در اوایل سال 2016 بیت کوین کلاسیک را راه‌اندازی کردند. برخلاف زنجیره ایکس تی که افزایش سایز بلوک به 8 مگابایت را مطرح کرد، در پروژه کلاسیک این مقدار 3 مگابایت پیشنهاد شد.

در ابتدا بیت کوین کلاسیک نیز همانند ایکس‌تی علاقه کاربران را به خود جذب کرد، به‌طوریکه  2,000 نود چندین ماه از سال 2016 را به فعالیت در زنجیره آن سپری کردند. با وجود فعال بودن فعلی این پروژه و حمایت برخی از توسعه‌دهندگان از آن، بیت کوین کلاسیک نتوانسته نظر جامعه بزرگتر رمز ارزها را به خود جلب کرده و به تکامل نهایی مورد نظر برسد.

بیت کوین سگویت (SegWit)؛ دسامبر 2015 (آذر 94)

یکی از توسعه‌دهندگان Bitcoin Core به‌نام پیتر ویله (Pieter Wuille) ایده سگویت را در اواخر سال 2015 مطرح کرد. به زبان ساده، سگویت یک تغییر در نحوه ذخیره‌سازی تراکنش‌ها با هدف کاهش حجم و اندازه آن‌هاست که باعث انجام تراکنش‌های بیشتر در ثانیه می‌شود. این طرح که از نظر فنی یک سافت فورک محسوب می‌شود، نهایتا به هارد فورک شدن شبکه بیت کوین منجر شد.

سگویت در اوت 2017 (مرداد 96) به صورت رسمی آغاز به کار کرد و هدف آن، بهبود بیت کوین و رفع باگ‌های این بلاک چین بوده است.

بیت کوین کش (Bitcoin Cash)؛ اوت 2017 (مرداد 96)

در واکنش به سگویت، برخی از توسعه‌دهندگان برای جلوگیری از اعمال به‌روزرسانی‌های این طرح در نسخه بیت کوین مورد نظر خود، یک فورک برای آن ایجاد کردند که نتیجه آن، تولد بیت کوین کش بود.

هدف اصلی این زنجیره جدید، افزایش تعداد تراکنش‌های قابل پردازش توسط شبکه بوده است. برای دستیابی به این هدف، توسعه‌دهندگان به‌جای بهره‌گیری از پروتکل سگویت، اندازه بلاک را از 1 مگابایت به 8 مگابایت و نهایتا به 38 مگابایت افزایش دادند. با اینکه این روش یک راه‌حل معتبر در بیت کوین کش انگاشته شده، اما به باور برخی، امنیت این شبکه را نسبت به Bitcoin کاهش داده است. علت این امر، تعداد نودهای 10 برابری BTC نسبت به BCH است که توزیع‌شدگی بیشتری را برای این بلاک چین به ارمغان آورده است.

پس از مدتی، خود بیت کوین کش هم توسط کاربران فعال آن منشعب و در نوامبر 2018 (آبان 97) به دو زنجیره Bitcoin Cash ABC و Bitcoin SV تقسیم شد. نسخه ABC ادامه همان زنجیره BCH و ورژن SV، یک رمز ارز جدید با هدف تقلید از نسخه اولیه بیت کوین پیش از فورک‌ها و به‌روزرسانی‌هاست.

بیت کوین گلد (Bitcoin Gold)؛ اکتبر 2017 (مهر 96)

بیت کوین گلد یکی دیگر از انشعاب‌های Bitcoin است که مدت کوتاهی پس از بیت کوین کش در اکتبر 2017 ظهور کرد. هدف سازندگان این فورک بازیابی عملکرد ماینینگ از طریق واحدهای پردازش گرافیکی (GPU) بود. از نظر این افراد، استخراج از طریق سخت افزارهای مورد نیاز بسیار تخصصی است.

با اینکه در ابتدا امکان استخراج بیت کوین از طریق کامپیوتر و لپتاپ وجود داشت، اما افزایش سختی شبکه و همچنین اختراع اسیک ماینرها (ASIC) که مختص ماین کردن BTC طراحی شده بودند، استخراج سودآور این ارز دیجیتال را در خانه غیر ممکن کردند. برخی از انشعاب های بیت کوین از جمله ورژن گلد، با تغییر سخت افزارهای مورد نیاز برای ساخت یک شبکه ارتباطی، در تلاش برای افزایش دسترسی به این شبکه بلاک چینی بوده‌اند.

یکی از ویژگی‌های منحصربه‌فرد انشعاب بیت کوین گلد، پیش‌استخراج این ارز دیجیتال بود که طی آن، تیم توسعه 100,000 کوین را پس از این اتفاق ماین کردند. بسیاری از این رمز ارزها در یک مکان ویژه به‌نام «موقوفات» قرار گرفتند و به گفته توسعه‌دهندگان، از آن‌ها برای تامین مالی رشد اکوسیستم Bitcoin Gold استفاده می‌شود.

در حالت کلی، بیت کوین گلد به اصول و قواعد پایه‌ای بیت کوین متعهد است و تنها از نظر الگوریتم اجماع اثبات کار (PoW) با آن تفاوت دارد.

بیت کوین دایموند (Bitcoin Diamond)؛ نوامبر 2017 (آبان 96)

بیت کوین دایموند (BCD) با هدف پرداختن به کارمزد بالای تراکنش‌ها، سرعت پایین تاییدها، تمرکز ماینینگ و مشکلات مقیاس پذیری بیت کوین طراحی شد. به گفته تیم پشتیبان این انشعاب، «بیت کوین دایموند در پرداختن به چشم‌انداز ساتوشی در حفظ تمرکززدایی بیت کوین، عمکرد بهتری دارد». در شبکه Bitcoin، افراد با دستگاه‌های اسیک ماینر و مزارع استخراج خود مزیت بالاتری نسبت به تجهیزات CPU و GPU کامپیوتری دارند. به همین خاطر، بیت کوین دایموند برای کاهش شانس دارندگان دستگاه‌های اسیک ماینر در حکومت بر شبکه و جلوگیری از متمرکز شدن قدرت هش بین اقلیت‌ها، از یک الگوریتم اثبات کار بسیار سریع‌تر استفاده می‌کند.

به باور تیم پشتیبان این زنجیره، بیت کوین همچنین از نظر هزینه انجام تراکنش‌ها و مقیاس پذیری دارای ناکارآمدی‌هایی است. بنابراین بیت کوین دایموند اندازه بلاک‌های خود را به 8 مگابایت افزایش داده و ظرفیت پردازشی خود را به 100 TPS رسانده است. این فورک همچنان فعال است و هم‌اکنون با قیمت 0.16 دلار معامله می‌شود.

دیگر فورک های معروف در بازار ارز دیجیتال

علاوه بر انشعاب بیت کوین، شبکه‌های دیگری نظیر اتریوم، مونرو، لایت کوین و بسیاری دیگر در فضای آلت کوین‌ها فورک شده‌اند که در ادامه، به معرفی برخی از آن‌ها می‌پردازیم.

انشعاب اتریوم

یکی از معروف‌ترین فورک‌های آلت کوینی، به زمان ظهور سازمان مستقل و خودگردان غیر متمرکز (DAO) روی اتریوم برمی‌گردد. در سال 2016، این پروژه 150 میلیون دلار از سوی سرمایه گذاران کمک هزینه مالی جمع‌آوری کرد که به‌خاطر نقایص امنیتی و کاستی‌های توسعه، طی یک حمله 50 میلیون دلار از این پلتفرم به سرقت رفت.

جامعه این شبکه نیز نسبت به نحوه ادامه راه به دو دسته تقسیم شدند؛ برخی بازگردانی بلاک چین و بازپرداخت خسارت سرمایه گذاران را مسئولیت اتریوم خواندند و برخی دیگر، این امر را نقض قواعد بنیادین بلاک چین‌های متن باز و به‌خطر انداختن شبکه می‌دانستند. علی‌رغم وجود ریسک‌ها، این شبکه در 20 ژوئیه 2016 فورک شد و با بازگردانی تراکنش‌ها، دوباره برای جلوگیری از حملات DDoS و اسپم انشعاب یافت. این زنجیره جدید حمایت بنیاد اتریوم را کسب کرد و Ethereum نام گرفت. زنجیره قدیمی هم که در آن حمله دائو اتفاق افتاد همچنان با نام اتریوم کلاسیک (Ethereum Classic) به کار خود ادامه می‌دهد.

فورک‌های مونرو

شبکه مونرو برای تامین امنیت بهتر نظیر مقاومت در برابر دستگاه‌های اسیک، تا کنون 5 بار فورک شده که بهبود حریم شخصی و ناشناسی، حذف ظرفیت حداکثری بلاک‌ها و عرضه کل را به دنبال داشته است. این فورک‌ها مونرو 0، مونرو کش، مونرو کلاسیک، مونرو اورجینال و مونروو (Monerov) نام دارند.

سخن پایانی

کل دنیای فناوری با گذر زمان رو به تکامل است و بلاک چین‌ها نیز با قدرت در حال پیشرفت هستند. به همین خاطر، نیاز به بهبود و آپگرید بلاک چین‌ها حس می‌شود. این شبکه‌های توزیع‌شده با هارد فورک یا سافت فورک شدن به نسخه بهتر، امن‌تر و پیشرفته‌تری تبدیل می‌شوند که در برخی مواقع، تولد رمز ارزهای جدید را نیز به دنبال دارد. انشعاب شبکه‌های بلاک چینی نظیر بیت کوین، اتریوم و بسیاری دیگر از ارزهای دیجیتال، جزو جدانشدنی رشد کلی اکوسیستم کریپتو هستند.

تهیه شده در بیت 24