قرارداد فیوچرز دائمی چیست؟ آموزش معامله آتی پرپچوال در ارز دیجیتال

قراداد فیوچرز دائمی و همیشگی یا همان پرپچوال (Perpetual Futures) یک معامله آتی است که برخلاف نوع سنتی، تاریخ انقضاء و سررسید ندارد. در این نوع معاملات، علاوه بر لوریج، مارجین اولیه و نگهداری و قیمت لیکویید شدن، مفهومی به‌نام فاندینگ ریت نیز وجود دارد. در این مطلب ضمن معرفی بهترین استراتژی های معامله فیوچرز دائمی، به آموزش نحوه ترید و باز کردن پوزیشن لانگ و شورت قرارداد آتی پرپچوال در بازار ارز دیجیتال می‌پردازیم.

قرارداد فیوچرز چیست؟

در حالت کلی، قرارداد آتی توافقی برای خرید یا فروش یک کالا، ارز یا دیگر ابزارهای سرمایه گذاری روی یک قیمت از پیش‌تعیین‌شده و در تاریخی مشخص در آینده است.

بنابراین برخلاف بازار اسپات سنتی، معاملات در بازار فیوچرز به‌صورت «آنی» انجام نمی‌شوند و در عوض، دو طرف معامله به ترید قراردادی می‌پردازند که تسویه آن در تاریخی در آینده صورت خواهد گرفت. علاوه بر این، بازار اوراق آتی اجازه خرید و فروش مستقیم کالا یا دارایی دیجیتال را به کاربران نمی‌دهد و در واقع با معامله خود قرارداد، تحویل فیزیکی دارایی یا پول نقد با رسیدن تاریخ انقضای آن اتفاق خواهد افتاد.

برای درک بهتر، قرارداد فیوچرز یک کالای فیزیکی نظیر گندم یا طلا را در نظر بگیرید. در برخی از بازارهای آتی سنتی، این قراردادها برای تحویل برچسب خورده و اصطلاحا مارک‌دار می‌شوند، به این معنا که تحویل فیزیکی کالای مربوطه واقعا اتفاق می‌افتد. در نتیجه، ذخیره و انتقال فیزیکی طلا یا گندم باید انجام شود که هزینه‌های مضاعفی معروف به «هزینه حمل» را در بر می‌گیرد. با این وجود، بسیاری از بازارهای فیوچرز دارای تسویه نقدی هستند، به این معنا که به‌جای تحویل فیزیکی، معادل نقدی کالای تحت معامله را پرداخت می‌کنند.

علاوه بر این، قیمت طلا یا گندم در بازار آتی می‌تواند بسته به میزان دور بودن تاریخ تسویه قرارداد متفاوت باشد. هرچه این فاصله زمانی بلندتر باشد، هزینه حمل، عدم قطعیت قیمت بالقوه آتی و گپ قیمت بین بازار اسپات و فیوچرز نیز بیشتر خواهد شد. مثلا قیمت قرارداد فیوچرز گندم 3 ماهه با قرارداد آتی گندم 3 ساله متفاوت خواهد بود.

قرارداد فیوچرز پرپچوال چیست؟

در سال 1992، اقتصاددان رابرت شیلر (Robert Shiller) با هدف کاهش هزینه بار یا نگهداری مستقیم قرارداد، بازار آتی تسویه نقدی جدیدی به‌نام Perpetual Futures را معرفی کرد که در آن تحویل فیزیکی دارایی تحت معامله اتفاق نمی‌افتد.

بر این اساس، قرارداد فیوچرز دائمی یا همیشگی نوع خاصی از معاملات آتی سنتی است که برخلاف آن‌ها، تاریخ انقضاء و سررسید ندارد. علاوه بر مدت زمان نگهداری دلخواه، ترید قراردادهای فیوچرز پرپچوال بر اساس قیمت شاخص یا ایندکس پرایس (Index Price) صورت می‌گیرد. قیمت شاخص شامل متوسط قیمت دارایی مورد نظر در بازارهای اسپات و همچنین حجم معاملاتی مربوطه در هر صرافی ارز دیجیتال است.

به همین خاطر، برخلاف قرارداد آتی سنتی، معاملات پرپچوال عموما در قیمتی معادل یا نزدیک به بازار اسپات ترید می‌شوند. با این حال، طی دوران پرنوسان بازار، قیمت مارک (Mark Price) می‌تواند از قیمت بازار اسپات فاصله بگیرد، اما همچنان بزرگترین تفاوت بین اوراق آتی سنتی و دائمی همان «تاریخ تسویه» در نوع سنتی است.

چرا به قرارداد فیوچرز دائمی نیاز داریم؟

معاملات فیوچرز پرپچوال بدون نیاز به تعدیل‌مجدد دائم پوزیشن‌ها و ایجاد پوشش ریسک برای معامله مارجین و اسپات، مزایای زیادی برای تریدرها به‌همراه دارند. قرارداد فیوچرز دائمی و پرپچوال اجازه خرید یا فروش یک دارایی بدون نیاز به تعیین تاریخ تحویل از پیش‌تعیین‌شده را به سرمایه گذاران می‌دهد که باعث کاهش نیاز به باز کردن مکرر پوزیشن لانگ و شورت می‌شود.

علاوه بر این، از آنجایی که ارزش قرارداد آتی و قیمت اسپات دارایی تحت معامله با نزدیک شدن به تاریخ سررسید به یکدیگر نزدیک و همگرا می‌شود، در نوع سنتی نیازی به اعمال ابزارهای خاص برای حفظ این گره‌خوردگی قیمت نیست.

البته ریسک این حوزه را نیز باید در نظر گرفت. نظارت قانونی بر معاملات فیوچرز Perpetual در بازار ارز دیجیتال وجود ندارد و معامله‌گران کم‌تجربه حتی با یک اشتباه کوچک دچار ضرردهی‌های سنگین غیرقابل جبران می‌شوند.

نحوه کار قرارداد آتی دائمی در بازار ارز دیجیتال چگونه است؟

قرارداد فیوچرز در دسته معاملات لوریج‌دار و اهرمی قرار می‌گیرد که برای آغاز ترید آن‌ها باید مقداری سرمایه به‌عنوان مارجین اولیه تامین کرد که بسته به میزان لوریج استفاده‌شده، روی قیمت لیکوییدیشن شما تاثیر می‌گذارد. بنابراین همانطور که مشخص است، برای آشنایی با نحوه کار قراداد آتی پرپچوال در بازار رمز ارزها باید ابتدا با یک سری نکات و اصطلاحات مربوطه آشنا شوید.

اهرم و لوریج (Leverage)

اهرم یا لوریج ابزاری در معاملات است که سرمایه گذاران می‌توانند حتی با سرمایه اولیه کم، اندازه پوزیشن خود را افزایش داده و با وام‌گیری پول تامین‌شده توسط کارگزار در بازار سنتی و صرافی رمز ارزی در بازار کریپتو، به ترید بپردازند. در بازار رمز ارزها، عموما از عباراتی نظیر 10x و 50x و موارد مشابه برای نامیدن میزان اهرم به‌کارگرفته‌شده در معاملات استفاده می‌شود.

از آنجایی که در معاملات فیوچرز پرپچوال ارز دیجیتال تسویه قراردادها بدون تحویل دارایی تحت معامله و به صورت نقدی با استفاده از استیبل کوین‌هایی نظیر تتر (USDT) یا بایننس دلار (BUSD) صورت می‌گیرد، حتی اعمال لوریج‌های بالا نیز تاثیری بر قیمت ارز دیجیتال مربوطه در بازار اسپات نخواهد داشت.

مارجین اولیه (Initial Margin)

اگر با نحوه کار معاملات مارجین آشنا باشید، می‌دانید که در صورت اعمال لوریج بر یک معامله، باید مقداری پول اولیه برای باز کردن آن پرداخت کنید. در معاملات فیوچرز دائمی نیز نحوه کار به همین صورت است.

مارجین اولیه حداقل مقداری است که برای باز کردن یک پوزیشن لوریج‌دار نظیر قرارداد آتی و فیوچرز دائمی باید پرداخت کنید. مثلا، برای خرید 1000 واحد بایننس کوین با لوریج 10x یا 10:1 (بخوانید 10 به 1)، به 100 واحد BNB به‌عنوان مارجین اولیه نیاز دارید. بنابراین در این مثال، مارجین اولیه شما 10 درصد کل اندازه سفارش خواهد بود.

مارجین اولیه در واقع همان چیزی است که به‌عنوان پشتوانه و وثیقه برای پوزیشن اهرم‌دار شما عمل کرده و بسته به نسبت لوریج (Leverage Ratio)، شما باید مقدار سرمایه اولیه لازم را جهت باز کردن سفارش تامین کنید. این نسبت‌ها به‌صورت زیر است:

• لوریج 2:1 = 50 درصد مارجین
• لوریج 5:1 = 20 درصد مارجین
• لوریج 10:1 = 10 درصد مارجین
• لوریج 50:1 = 2 درصد مارجین
• لوریج 100:1 = 1 درصد مارجین

مارجین نگهداری (Maintenance Margin)

مارجین نگهداری که به آن وجه تضمین هم می‌گویند، حداقل مقداری است که برای باز نگه داشتن پوزیشن همیشه باید در حساب فیوچرز Perpetual خود داشته باشید. حال با رسیدن موجودی مارجین به زیر این سطح، یا یک مارجین کال (Margin Call) برای افزایش موجودی و واریز وجه به حساب دریافت می‌کنید، یا پوزیشن شما لیکویید می‌شود. در اکثر صرافی‌های رمز ارزی معمولا به‌دلیل سرعت بالای نوسانات قیمت مارجین کال ارسال نمی‌شود و فرآیند لیکویید شدن به‌صورت خودکار اتفاق می‌افتد.

به عبارت دیگر، مارجین اولیه مقدار پیش‌پرداخت برای باز کردن پوزیشن و مارجین نگهداری حداقل مقدار لازم برای باز نگه داشتن آن است. مارجین نگهداری یک مقدار پویا و دینامیک است که بسته به قیمت مارکت و موجودی حساب شما تغییر می‌کند.

لیکویید شدن (Liquidation)

همانطور که گفتیم، در صورت رسیدن موجودی یا همان وثیقه حساب به زیر مارجین نگهداری، قرارداد فیوچرز پرپچوال شما مشمول لیکوییدیشن خواهد شد. حال بسته به صرافی مورد استفاده، این لیکوئید شدن پوزیشن می‌تواند به روش‌های مختلفی اتفاق بیفتد.

در کل، قیمت لیکویید شدن به میزان لوریج مورد استفاده (بسته به وثیقه و سود و زیان حساب) بستگی دارد. حال هرچه اندازه کل پوزیشن بزرگتر باشد، مقدار مارجین مورد نیاز نیز بشتر خواهد بود.

نکته مهم در رابطه با قیمت لیکوییدیشن در قرارداد آتی پرپچوال این است که در صورت لیکوئید شدن پوزیشن، باید کارمزد اضافی پرداخت کنید. برای جلوگیری از لیکویید شدن معامله قرارداد آتی دائمی دو راه وجود دارد:

• واریز پول بیشتر به‌عنوان وثیقه به حساب
• بستن حساب پیش از رسیدن به قیمت لیکوییدیشن

هر دوی این روش‌ها باعث فاصله گرفتن قیمت لیکوئیدیشن از قیمت مارکت فعلی معامله می‌شود.

فاندینگ ریت (Funding Rate)

کارمزد فاندینگ مقدار پولی است که بسته به مثبت یا منفی بودن فاندینگ ریت یا همان نرخ تامین مالی، دارندگان معاملات لانگ و شورت باید مبلغی را به یکدیگر پرداخت کنند.

زمانی که فاندینگ ریت مثبت باشد، یعنی تعداد قراردادهای لانگ بیشتر است و دید تریدرها نسبت به بازار صعودی‌تر است، بنابراین لانگ‌ها باید کارمزدی را به شورت‌ها بپردازند. در حالت مخالف، در صورت منفی بودن این نرخ، شورت‌ها مبلغی را به لانگ‌ها می‌پردازند.

فاندینگ ریت بر دو عنصر پرمیوم و نرخ بهره مبتنی است. نرخ بهره به صرافی مورد استفاده بستگی دارد و پرمیوم نیز بسته به قیمت بازار اسپات و فیوچرز فرق می‌کند. بنابراین فرمول محاسبه فاندینگ ریت و کارمزد آن در هر صرافی متفاوت است که با مقایسه آن‌ها، می‌توانید برای داشتن معامله بهتر، پلتفرم دارای نرخ تامین مالی کمتر را انتخاب کنید.

در حالت کلی، زمانی که یک قرارداد فیوچرز و آتی پرپچوال با پرمیوم بالاتر (تفاوت قیمت نسبت به بازار اسپات) معامله می‌شود، دارندگان پوزیشن‌های لانگ مبلغی را به شورت‌ها می‌پردازند. بنابراین در چنین حالتی به‌خاطر بیشتر شدن تمایل افراد به بستن پوزیشن‌های لانگ و باز کردن معاملات شورت، شاهد افزایش انتظار کاهش قیمت رمز ارز مربوطه خواهیم بود.

مارک پرایس (Mark Price)

مارک پرایس یا قیمت مارک تخمینی از ارزش حقیقی یک قرارداد (قیمت عادلانه) در مقایسه با قیمت معاملاتی واقعی آن (آخرین قیمت در بازار اسپات) است و هدف نزدیک کردن قیمت بازار فیوچرز به بازار اسپات را دنبال می‌کند. محاسبه مارک پرایس از لیکویید شدن‌های ناعادلانه‌ای که ممکن است هنگام نوسان شدید بازار اتفاق بیفتد، جلوگیری می‌کند.

همانطو که گفتیم، ایندکس پرایس مربوط به متوسط قیمت یک رمز ارز در بازار اسپات آن است، اما مارک پرایس ارزش عادلانه یک قرارداد فیوچرز دائمی را نشان می‌دهد. عموما قیمت مارک مبتنی بر قیمت شاخص و فاندینگ ریت است و همچنین بخش مهمی از محاسبه «سود و زیان تحقق نیافته» محسوب می‌شود.

سود و زیان (PnL)

PnL مخفف Profit and Loss است که به دو صورت تحقق یافته (Realized) یا واقعی و تحقق نیافته (Unrealized) یا غیرواقعی وجود دارد. هنگام باز کردن یک پوزیشن در بازار قرارداد آتی دائمی، PnL شما به‌صوت تحقق نیافته است، یعنی با حرکت بازار همچنان امکان تغییر آن وجود دارد. بنابراین با بستن پوزیشن، این سود و زیان تحقق نیافته به تحقق یافته (حال کل یا بخشی از آن) تبدیل می‌شود.

دو نکته بسیار مهم در رابطه با PnLها وجود دارد:

• از آنجایی که PnL تحقق یافته مربوط به پوزیشن‌های بسته شده است، هیچ ارتباط مستقیمی با مارک پرایس ندارد و بر اساس قیمت واقعی و انجام‌شده خود قرارداد آتی پرپچوال محاسبه می‌شود.
• در طرف مقابل، PnL تحقق نیافته چون دائما در حال تغییر است، عامل اصلی لیکویید شدن پوزیشن محسوب می‌شود، بنابراین تحت تاثیر مستقیم مارک پرایس قرار دارد. به همین خاطر، از قیمت مارک برای محاسبه صحیح و عادلانه سود و زیان تحقق نیافته و غیرواقعی استفاده می‌شود.

صندوق بیمه (Insurance Fund)

به زبان ساده، صندوق بیمه ابزاری برای پرداخت سود و زیان کاربران است که سودآوری تریدرهای موفق را تضمین و از منفی شدن موجودی حساب تریدرهایی که در حال ضرردهی هستند، جلوگیری می‌کند. دقت داشته باشید که قراردادها فیوچرز به‌صورت P2P و بین تریدرها منعقد می‌شوند نه بین تریدر و صرافی.

برای درک بهتر این مثال را در نظر بگیرید. فرض کنید علی 2,000 دلار در حساب فیوچرز خود دارد و از آن برای باز کردن یک پویشن لانگ و خرید BNB با لوریج 10x به قیمت هر واحد 20 دلار استفاده می‌کند. از آنجایی که علی در حال خرید این قرارداد فیوچرز و آتی پرپچوال از یک تریدر دیگر است، بنابراین مثلا محمد در طرف دیگر قرارداد، باید یک پوزیشن شورت و فروش به همین اندازه باز کرده باشد.

چون لوریج 10x است، علی یک پوزیشن لانگ 100 بایننس کوینی (به ارزش 2,000 دلار) و 2,000 دلار وثیقه دارد. حالا اگر قیمت BNB از 20 دلار به 18 دلار برسد، پوزیشن علی به‌صورت خودکار لیکوئید می‌شود. این یعنی کل وثیقه لیکویید شده و 2,000 دلار وی از دست می‌رود.

حال اگر به هر دلیلی سیستم نتواند پوزیشن علی را به‌موقع ببندد و قیمت اسپات بایننس کوین ریزش بیشتری داشته باشد (یعنی عملا موجودی حساب وی به زیر صفر برسد)، صندوق بیمه فعال شده و این ضررها را تا زمان بسته شدن پوزیشن جبران می‌کند. البته این اتفاق چیزی را برای علی تغییر نمی‌دهد و پوزیشن وی همچنان لیکوئیدشده و موجودی‌اش صفر باقی می‌ماند، اما این ابزار سودآوری محمد در طرف دیگر معامله را تضمین می‌کند. بدون وجود Insurance Fund، موجودی علی نه تنها از 2,000 دلار به صفر می‌رسد، بلکه حتی منفی هم خواهد شد.

البته در عمل، از آنجایی که مارجین نگهداری علی زیر حداقل مقدار لازم است، پوزیشن لانگ قرارداد فیوچرز دائمی وی نیز پیش از این اتفاقات بسته خواهد شد. همانطور که گفتیم، در صورت لیکویید شدن پوزیشن باید کارمزد اضافی پرداخت شود. این کارمزد لیکویید شدن مستقیما وارد صندوق بیمه شده و وجوه باقی‌مانده به کاربران بازگردانی می‌شود.

بنابراین صندوق بیمه مکانیزمی است که وثیقه دریافتی از تریدرهای لیکوییدشده را گرفته و ضرردهی حساب‌های منفی را جبران می‌کند. در شرایط عادی بازار، موجودی این صندوق با لیکوئید شدن پیوسته کاربران بیشتر می‌شود.

لوریج‌زدایی خودکار (Auto-Deleveraging)

اوتو دی‌لوریجینگ یا کاهش اهرم خودکار ابزاری است که در صورت عملکرد نادرست صندوق بیمه هنگام لیکویید شدن پوزیشن‌ها فعال می‌شود. با اینکه این اتفاق نادر است، اما طی آن لازم است که تریدرهای در حال سودآوری بخشی از سود خود را برای جبران ضرر دیگر تریدرها خرج کنند. متاسفانه به‌دلیل نوسان بالای بازار ارز دیجیتال، جلوگیری کامل از این واقعه امکان‌پذیر نیست.

به عبارت دیگر، لیکوئید شدن متقابل آخرین گامی است که هنگام عدم توانایی جبران ضرر حساب‌های منفی برداشته می‌شود. معمولا پوزیشن‌های دارای بیشترین سود (و لوریج) مشارکت بیشتری دارند. با این حال، سیستم معاملاتی تمام تلاش خود را برای جلوگیری از دی‌لوریجینگ خودکار انجام می‌دهد، اما این امر نیز در هر صرافی متفاوت است.

آموزش معامله با قرارداد آتی دائمی و پرپچوال

اکنون که با مفاهیم و روش کار قرارداد فیوچرز پرپچوال آشنا شدید، نحوه انجام معامله آتی دائمی در صرافی ارز دیجیتال بایننس را به‌عنوان نمونه آموزش می‌دهیم. البته پیش از آن به معرفی بهترین استراتژی های معاملاتی ارز دیجیتال در بازار معاملات فیوچرز دائمی می‌پردازیم.

استراتژی های معامله قرارداد فیوچرز پرپچوال

استراتژی ترید فیوچرز بر حسب اهداف سرمایه گذاران، نوع ابزار و توصیه کارگزار یا صرافی رمز ارزی تعیین می‌شود. اما دو مورد از بهترین استراتژی‌ها شامل موارد زیر است:

• سوداگری: اولین استراتژی همان فعالیت‌های سوداگری عادی است که در همه بازارها انجام می‌شود. به دلیل قدرت نقدشوندگی بالای اوراق فیوچرز، این نوع معاملات بهترین ابزار برای استفاده با لوریج بالا هستند. با این وجود، به‌دلیل ریسک زیاد ضرردهی این روش، تنها تریدرهای باتجربه و حرفه‌ای باید از آن استفاده کنند.
• آربیتراژ: آربیتراژ می‌تواند به دو صورت زمانی (در یک بازار اما در بازه‌های زمانی مختلف) و بخشی (در بازارهای مختلف اما در زمان یکسان) انجام شود. در این حالت، شما با انجام دنباله‌ای از تراکنش‌ها از تفاوت قیمت‌ها در بازارها یا بازه‌های زمانی مختلف سود می‌کنید. این استراتژی به‌خاطر کاهش ریسک‌ها برای تازه‌واردان بهترین گزینه است.

همانطور که گفیتم، قیمت در بازار فیوچرز و اسپات به سمت یکدیگر حرکت می‌کند. حالا برای درک استراتژی آربیتراژ در معامله قرارداد آتی پرپچوال، مثال زیر (بدون محاسبه کارمزدها) را در نظر بگیرید:

• روز اول:
  • قیمت پرپچوال بیت کوین = 51,000 دلار
  • قیمت اسپات بیت کوین = 50,000 دلار
  • استراتژی آربیتراژ ما با باز کردن یک پوزیشن شورت برای 1 واحد بیت کوین در بازار فیوچرز و خرید بیت کوین به اندازه همان 1 واحد در بازار اسپات آغاز شود.
• روز دوم:
  • قیمت پرپچوال بیت کوین = 52,000 دلار
  • قیمت اسپات بیت کوین = 52,000 دلار
  • در این حالت، آربیتراژ را بسته و نتیجه را محاسبه می‌کنیم:
• نتیجه پرپچوال = 1,000- دلار
• نتیجه اسپات = 2,000+ دلار
• سود نهایی = 1,000+ دلار

این ساده‌ترین حالت عملکرد استراتژی آربیتراژ است، با این وجود کارمزد و ریسک لیکویید شدن را نیز باید در نظر گرفت.

باز کردن پوزیشن لانگ و شورت فیوچرز پرپچوال در بایننس

انجام معامله فیوچرز سنتی و پرپچوال در بایننس با یکدیگر هیچ فرقی ندارد و تنها تفاوت آن‌ها به انتخاب نوع قرارداد مربوط می‌شود. مراحل کلی کار به‌طور خلاصه به‌صورت زیر است:

1. افتتاح حساب در بایننس
2. ساخت حساب فیوچرز
3. انجام احراز هویت و تایید حساب
4. واریز وجه به حساب اسپات
5. انتقال رمز ارز از والت اسپات به والت فیوچرز
6. وام‌گیری رمز ارز و تعیین مارجین
7. انتخاب نوع قرارداد
8. انتخاب لوریج
9. سفارش‌گذاری لیمیت، مارکت یا استاپ و باز کردن پوزیشن لانگ یا شورت

برای آشنایی بیشتر با آموزش انجام معامله فیوچرز بایننس می‌توانید به مطلب مربوطه مراجعه کنید.

سخن پایانی

قرارداد فیوچرز پرپچوال و دائمی یکی از ابزارهای محبوب تریدرها و سرمایه گذاران در بازار معاملات آتی است. علی‌رغم بازده‌های بالای این معاملات نسبت به بازار اسپات، معامله فیوچرز پرپچوال پیچیده است و ریسک بالایی دارد. به همین خاطر، تنها معامله‌گران حرفه‌ای باید از آن استفاده کنند. همیشه استراتژی معاملاتی خود را به دقت بررسی کرده و در صورت امکان، از ابزارهای دمو و شبیه‌ساز برای تمرین استفاده کنید.

تهیه شده در بیت 24