بررسی پروژه سولانا ؛ شبکه بلاک چین سولانا چه ویژگی‌هایی دارد؟

اگر کوچک‌ترین فعالیتی در بازار کریپتو داشته باشید، قطعا حداقل نام سولانا (Solana) به گوشتان خورده است. گاهی این رمزارز را به عنوان «بزرگ‌ترین رقیب اتریوم» معرفی می‌کنند، گاهی نیز «محبوب‌ترین بستر میم‌کوین‌ها و NFTها». در اصل، سولانا یک بلاک‌چین پرسرعت لایه‌اول است در کنار اثبات اثبات سهام (PoS)، سازوکار منحصربه‌فرد اثبات تاریخ (PoH) را به کار می‌گیرد. اگر می‌خواهید بدانید که سولانا چیست، چه ریزه‌کاری‌هایی در ساختار خود پنهان کرده و چگونه دنیای رمزارزها را متحول کرده است، ادامه این مقاله را از دست ندهید.

سولانا چیست و چگونه کار می‌کند؟

هر چه به محبوبیت ارزهای دیجیتال افزوده می‌شود، مقیاس‌پذیری و سرعت اهمیت بیشتری پیدا می‌کند. به همین دلیل، طراحی شبکه بلاکچین لایه اول سولانا (Solana) اولویت را با سرعت بالا و کارمزد بسیار کم قرار داده است. روی این شبکه می‌توان انواع برنامه‌های غیرمتمرکز، از صرافی‌های دیفای و بازارهای NFT تا بازی‌ها و ابزارهای مالی نوین را اجرا کرد و توکن بومی آن، یعنی SOL، نقش «سوخت شبکه» را بر عهده دارد؛ یعنی برای پرداخت کارمزد، استیک کردن، شرکت در امنیت شبکه و استفاده از بسیاری از سرویس‌های سولانا از همین توکن استفاده می‌شود.

در پشت صحنه، سولانا از ترکیب اثبات سهام (Proof of Stake) و سازوکاری به نام اثبات تاریخچه (Proof of History) بهره می‌برد. اثبات تاریخچه در عمل مانند یک «ساعت دقیق درون شبکه‌ای» عمل می‌کند و ترتیب زمانی تراکنش‌ها را به‌طور رمزنگاری‌شده ثبت می‌کند؛ به این ترتیب، نودهای شبکه برای مرتب‌کردن تراکنش‌ها کمتر نیاز به هماهنگی مداوم با یکدیگر دارند و می‌توانند آن‌ها را هم‌زمان و با سرعت بسیار بالا پردازش کنند.

در کنار این سازوکار، اعتبارسنج‌ها با قفل‌کردن SOL و تأیید بلاک‌ها، امنیت شبکه را تأمین می‌کنند و در ازای آن پاداش می‌گیرند؛ ترکیبی که در مجموع باعث شده سولانا به یکی از سریع‌ترین و کم‌هزینه‌ترین بلاکچین‌های بازار تبدیل شود.

تاریخچه و بنیان‌گذاران سولانا (SOL)

شکل‌گیری سولانا به سال ۲۰۱۷ برمی‌گردد؛ زمانی که آناتولی یاکووننکو، مهندس سیستم‌های توزیع‌شده در شرکت‌هایی مانند دراپ‌باکس، ایده «اثبات تاریخچه» (Proof of History) را در قالب یک وایت‌پیپر منتشر کرد. این مدل زمان‌بندی، قرار بود مشکل اصلی بلاکچین‌های قدیمی‌تر یعنی کندی و مقیاس‌پذیری پایین را حل کند.

کمی بعد، یاکووننکو همراه با همکاران سابق خود، گرِگ فیتزجرالد و استیون اَک‌ریج، روی پیاده‌سازی این ایده در قالب یک بلاکچین واقعی کار کردند و در نهایت شرکت سولانا لبز (Solana Labs) را در سال ۲۰۱۸ در سان‌فرانسیسکو تأسیس کردند. در همین دوره، راج گوکال نیز به‌عنوان هم‌بنیان‌گذار به تیم اضافه شد و نقش مهمی در توسعه کسب‌وکار و اکوسیستم سولانا بر عهده گرفت.

پس از چندین مرحله تست‌نت، شبکه اصلی سولانا (mainnet beta) در مارس ۲۰۲۰ به‌صورت عمومی راه‌اندازی شد و امکان اجرای تراکنش‌ها و قراردادهای هوشمند بر بستر این بلاکچین فراهم گردید. برای حمایت بلندمدت از توسعه و غیرمتمرکزسازی شبکه، بنیاد سولانا (Solana Foundation) به‌عنوان یک نهاد غیرانتفاعی مستقر در سوئیس ایجاد شد تا مالکیت بخشی از دارایی‌های مربوط به پروتکل را در اختیار بگیرد، به تیم‌های توسعه‌دهنده گرنت اعطا کند و روی گسترش اکوسیستم نظارت داشته باشد.

فراز و نشیب های پروژه سولانا

سولانا مسیر طولانی‌ای را از روزهای اولیه با نام «Loom» تا تأسیس «Solana Labs» پشت سر گذاشته است. سیر تحول سولانا را می‌توان به‌صورت زیر خلاصه کرد:

• نوامبر ۲۰۱۷ – آناتولی یاکووننکو وایت‌پیپر «اثبات تاریخ» (Proof of History) را منتشر می‌کند و در آن روش نوآورانه خود را توضیح می‌دهد.
• فوریه ۲۰۱۸ – گرگ (Greg Fitzgerald) نسخه‌ی اولیه و متن‌باز وایت‌پیپر آناتولی را پیاده‌سازی کرده و در گیت‌هاب منتشر می‌کند. اواخر همین ماه، او نمونه‌ی اولیه‌ای ارائه می‌دهد که در آن، پردازش ۱۰ هزار تراکنش در کمتر از یک ثانیه تحقق می‌یابد.
• ژوئیه ۲۰۱۹ – تیم سولانا در چند دور جذب سرمایه خصوصی (فروش توکن) به رهبری Multicoin Capital حدود ۲۰ میلیون دلار سرمایه تأمین می‌کند.
• ۲۰۲۱ – قیمت سولانا به اوج تاریخی حدود ۲۶۰ دلار می‌رسد و موجی از پروژه‌های دیفای و NFT روی این شبکه شکل می‌گیرد و رشد می‌کند.
• ۲۰۲۲ – بنیاد سولانا (Solana Foundation) و Solana Ventures صندوقی ۱۰۰ میلیون دلاری برای سرمایه‌گذاری و اعطای گرنت به استارتاپ‌های وب۳ کره جنوبی راه‌اندازی می‌کنند و توسعه مداوم شبکه و گسترش اکوسیستم ادامه می‌یابد.
• نوامبر ۲۰۲۲ – نقطه عطف منفی بزرگ در تاریخ سولانا، سقوط صرافی FTX در نوامبر ۲۰۲۲ بود؛ زیرا بخشی از دارایی‌های آلامدا و خود بنیاد سولانا به توکن SOL و دارایی‌های مرتبط با اکوسیستم سولانا اختصاص داشت و افشای این موضوع فشار سنگینی بر قیمت و اعتبار شبکه وارد کرد.
• ۲۰۲۳ – سولانا با چند شرکت بزرگ فناوری، از جمله AWS، گوگل کلاد، سامسونگ، FTX و ویزا وارد همکاری می‌شود.
• دسامبر ۲۰۲۳ – سولانا رکوردهای جدیدی در تعداد آدرس‌های تازه‌وارد و آدرس‌های فعال ماهانه ثبت می‌کند؛ تعداد آدرس‌های فعال در این ماه حدود ۵۰ درصد بیشتر از نوامبر شده و در مجموع به بیش از ۱۵٫۶ میلیون آدرس فعال می‌رسد.

ویژگی‌ها و کاربردهای سولانا

در صنعتی که همه پروژه‌های آن ادعای نوآوری دارند، سولانا واقعا موفق شده است تا مفاهیم جدیدی را خلق و معرفی کند. همین امر باعث شده است که از رقبای جدی اتریوم به شمار برود و در صدر بازار بماند. در ادامه، ویژگی‌ها و کاربردهای سولانا را زیر ذره‌بین می‌بریم.

۱.  معماری پرسرعت و ترکیب اثبات سهام با اثبات تاریخچه

در بلاکچین‌های دیگر، وقتی هر نود، تراکنش‌ها را به‌صورت محلی زمان‌دار (Timestamp) می‌کند، سایر نودها باید این برچسب‌های زمانی را بررسی کنند تا تراکنش را تأیید کنند؛ هرچه تعداد نودهای درگیر در تأیید تراکنش و زمان بیشتر باشد، این فرایند زمان‌برتر می‌شود.

سولانا این مشکل را با این روش حل می‌کند که در هر لحظه، یک نود به‌عنوان «رهبر» (Leader) انتخاب می‌شود تا توالی پیام‌ها میان نودها را مرتب کند؛ این رهبر بر اساس سازوکار اثبات سهام (Proof of Stake) انتخاب می‌شود. حتی بدون داشتن یک منبع زمان مرکزی و کاملاً دقیق، نودها به‌دلیل کاهش حجم کار محاسباتی، بهره‌وری بیشتری پیدا می‌کنند و توان پردازش شبکه بالا می‌رود.

با هش‌کردن خروجی یک تراکنش و استفاده از آن به‌عنوان ورودی تراکنش بعدی، شبکه زنجیره‌ای از تراکنش‌ها می‌سازد؛ یعنی در عمل یک تاریخچه‌ی زمانی از رویدادها شکل می‌گیرد و به همین دلیل، این سازوکار «اثبات تاریخچه» (Proof of History) نام گرفته است.

۲. کارمزدهای بسیار پایین و تجربه کاربری ساده

یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های سولانا برای کاربر عادی، هزینه بسیار پایین تراکنش‌ها است. کارمزد معمول تراکنش‌ها در این شبکه بسیار کمتر از یک سنت برآورد می‌شود و حتی در زمان اوج شلوغی شبکه، میانگین کارمزد از چند هزارم دلار فراتر نمی‌رود.  این موضوع باعث می‌شود کاربر بتواند چندین بار انتقال انجام دهد، توکن جابه‌جا کند یا حتی سبد سرمایه‌گذاری خود را مرتباً بازتنظیم کند، بدون آنکه نگرانی جدی بابت «سوختن کارمزد» داشته باشد.

کارمزد پایین زمانی اهمیت بیشتری پیدا می‌کند که صحبت از پرداخت‌های خرد، بازی‌ها و میکروتراکنش‌ها باشد. در بسیاری از بازی‌های بلاکچینی یا اپلیکیشن‌های اجتماعی Web3، تعامل کاربر شامل ثبت مجموعه‌ای از تراکنش‌های کوچک است. روی شبکه‌هایی با کارمزد بالا، این مدل عملاً توجیه اقتصادی ندارد؛ اما سولانا این امکان را فراهم کرده که چنین سناریوهایی برای کاربر نهایی مقرون‌به‌صرفه باشد.

۳. قراردادهای هوشمند و اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز (dApp)

سولانا مانند اتریوم از قراردادهای هوشمند پشتیبانی می‌کند، با این تفاوت که برنامه‌ها عموماً با زبان‌هایی مانند Rust و در چارچوب‌هایی مثل Anchor نوشته می‌شوند. این برنامه‌ها روی شبکه مستقر می‌شوند و کاربران از طریق تراکنش‌ها با آن‌ها تعامل می‌کنند.

نتیجه این زیرساخت، اکوسیستم گسترده‌ای از dAppها است؛ از کیف‌پول‌ها و ابزارهای ترید گرفته تا پروتکل‌های دیفای، پلتفرم‌های NFT، بازی‌ها و اپلیکیشن‌های اجتماعی. برای کاربر نهایی، این به آن معناست که سولانا فقط یک «ارز» نیست؛ بلکه بستری است که روی آن می‌توان ده‌ها نوع سرویس مالی و غیرمالی متفاوت را تجربه کرد.

۴. دیفای روی سولانا: صرافی‌های غیرمتمرکز، وام‌دهی و ییلد فارمینگ

به‌دلیل سرعت بالا و کارمزد پایین، سولانا به یکی از میزبان‌های مهم برای برنامه‌های مالی غیرمتمرکز (DeFi) تبدیل شده است. روی این شبکه، صرافی‌های غیرمتمرکز (DEX) با دفتر سفارش آنچین، پلتفرم‌های وام‌دهی و وام‌گیری، استخرهای نقدینگی و پروتکل‌های ییلد فارمینگ فعالیت می‌کنند. تریدرها می‌توانند سفارش‌های متعدد ثبت و لغو کنند، بدون اینکه بخش عمده سود خود را به کارمزدها ببازند. از سوی دیگر، ترکیب ابزارهایی مانند استخرهای نقدینگی و وام‌دهی، امکان استراتژی‌های متنوع مدیریت سرمایه را برای کاربران حرفه‌ای‌تر فراهم می‌کند.

۵. NFT و اقتصاد خلاق روی سولانا

سولانا یکی از قطب‌های مهم بازار NFT به شمار می‌آید. پلتفرم‌هایی مانند Magic Eden، Tensor و سایر بازارهای NFT سولانا، امکان ساخت، خرید، فروش و حراج آثار دیجیتال، کلکسیون‌ها و توکن‌های عضویت را با سرعت بالا و کارمزد بسیار پایین فراهم کرده‌اند.

برای هنرمندان و سازندگان محتوا، این ویژگی‌ها به معنای کاهش موانع ورود است: هزینه ضرب هر NFT پایین است، معاملات سریع انجام می‌شود و بازار خریدوفروش فعال است. برای کلکسیونرها و کاربران عادی نیز کارمزدهای ناچیز، امکان خریدوفروش مکرر و تجربه ساده‌تر بازار NFT را فراهم می‌کند.

۶. بازی‌های بلاکچینی و متاورس

معماری سولانا به‌گونه‌ای طراحی شده که حجم بالای تراکنش‌های کوچک و پی‌درپی را تحمل کند؛ ویژگی‌ای که برای بازی‌های آنلاین، متاورس‌ها و برنامه‌های تعاملی آنی اهمیت زیادی دارد. بسیاری از پروژه‌های بازی Web3، از توکن‌ها و NFTهای سولانا برای ساخت اقتصاد درون‌بازی، آیتم‌های کمیاب و سیستم پاداش‌دهی استفاده می‌کنند.

۷. پرداخت‌ها، استیبل‌کوین‌ها و میکروتراکنش‌ها

سولانا میزبان چندین استیبل‌کوین مهم مانند USDC و USDT است که روی این شبکه برای پرداخت‌ها، تسویه حساب‌ها و انتقال بین‌المللی استفاده می‌شوند. سرعت نهایی بالا و کارمزدهای بسیار کم باعث شده انتقال استیبل‌کوین روی سولانا، برای کاربر عادی شبیه «انتقال تقریباً آنی با هزینه نزدیک به صفر» باشد؛ قابلیتی که در پرداخت‌های برون‌مرزی بسیار مهم است. علاوه بر انتقال‌های بزرگ، سولانا برای میکروتراکنش‌ها نیز مناسب است.

۸. کاربردهای سازمانی و Web3 (توکن‌سازی و زیرساخت)

فراتر از کاربران خرد، سولانا به‌عنوان زیرساختی برای کسب‌وکارها و پروژه‌های سازمانی Web3 نیز مورد توجه قرار گرفته است. برخی پروژه‌ها از این شبکه برای توکن‌سازی دارایی‌ها (مانند دارایی‌های مالی، آیتم‌های درون‌بازی، بلیت رویدادها و حتی دارایی‌های فیزیکی در قالب توکن) استفاده می‌کنند؛ زیرا سرعت بالای تسویه و کارمزد پایین، مدیریت این دارایی‌های توکن‌سازی‌شده را ساده‌تر می‌کند.

تفاوت سولانا با سایر بلاکچین‌ها

در ادامه سولانا را با سایر بلاکچین‌های محبوب مقایسه می‌کنیم تا به مزیت‌های رقابتی و نقاط ضعف آن پی ببریم:

در مقایسه با بیت کوین (BTC)

بیت کوین شبکه‌ای با تمرکز بر «ذخیره ارزش» و امنیت حداکثری است و از مکانیزم اثبات کار (Proof of Work) استفاده می‌کند؛ سرعت پردازش تراکنش‌ها پایین‌تر است و کارمزدها در دوره‌های شلوغی می‌تواند افزایش یابد. در مقابل، سولانا با ترکیب اثبات سهام (PoS) و اثبات تاریخ (Proof of History)، برای پردازش بسیار سریع و موازی تراکنش‌ها طراحی شده و در عمل به هزاران تراکنش در ثانیه و کارمزدهایی نزدیک به صفر می‌رسد؛ بنابراین برای استفاده روزمره، دیفای و پرداخت‌های خرد مناسب‌تر است، هرچند از نظر سادگی و پایداری تاریخی به اندازه بیت کوین مطمئن نیست.

در مقایسه با اتریوم (ETH)

اتریوم پس از مهاجرت به اثبات سهام، به‌عنوان مهم‌ترین بستر قراردادهای هوشمند و dAppها شناخته می‌شود، اما ظرفیت محدود لایه اصلی و تکیه بر راهکارهای لایه‌دوم (Rollups) باعث می‌شود مقیاس‌پذیری آن به‌صورت چندلایه حل شود. سولانا تلاش می‌کند مقیاس‌پذیری را در خود لایه‌اول تأمین کند؛ با زمان تولید بلاک بسیار کوتاه و توان پردازشی بالا، بدون نیاز جدی به لایه‌دوم. در مقابل، انتقادهایی درباره سطح تمرکززدایی، نیاز سخت‌افزاری بالاتر برای نودها و سابقه قطعی‌های شبکه مطرح است که آن را از نظر پایداری در موقعیتی متفاوت نسبت به اتریوم قرار می‌دهد.

در مقایسه با سایر بلاکچین‌های لایه‌اول (مانند آوالانچ، پولکادات و …)

سولانا در میان بلاکچین‌های لایه اول، بیشتر ارائه بیشترین کارایی و بهترین تجربه کاربری را اولویت قرار داده است؛ یعنی سرعت و کارمزد را تا حد امکان بهبود می‌دهد و در عوض، از منظر تمرکززدایی و نیازمندی‌های سخت‌افزاری در نقطه بحث‌برانگیزتری نسبت به برخی رقبا قرار می‌گیرد. برای کاربر نهایی، این به معنای تجربه‌ای سریع و روان‌تر است، اما در سطح تحلیل ریسک، بررسی دقیق سابقه فنی شبکه و میزان تمرکز اعتبارسنج‌ها اهمیت بیشتری پیدا می‌کند.

مزایا و معایب ارز دیجیتال سولانا در یک نگاه

حالا لازم است ویژگی‌های مثبت و منفی سولانا را کنار هم بگذاریم تا به قدرت شبکه سولانا و پتانسیل رمزارز SOL پی ببریم:

مزایا سولانا

• سرعت بسیار بالا و مقیاس‌پذیری مناسب: توان پردازش هزاران تراکنش در ثانیه روی لایه‌ اول، با زمان تأیید بسیار کوتاه، یکی از مهم‌ترین مزیت‌های سولانا نسبت به بسیاری از رقبا است.
• کارمزد تراکنش بسیار پایین: کارمزد معمول تراکنش‌ها در سولانا کسری از یک سنت است؛ این موضوع استفاده روزمره، میکروتراکنش‌ها، بازی‌ها و دیفای پرتراکنش را اقتصادی‌تر می‌کند.
• اکوسیستم فعال دیفای و NFT: حضور صرافی‌های غیرمتمرکز، پروتکل‌های وام‌دهی، ییلد فارمینگ و بازارهای بزرگ NFT روی سولانا، آن را به یکی از مهم‌ترین بسترهای Web3 تبدیل کرده است.
• پشتیبانی از استیبل‌کوین‌ها و کاربرد در پرداخت‌ها: میزبانی استیبل‌کوین‌هایی مانند USDC و USDT بر بستر سولانا، این شبکه را برای تسویه سریع و ارزان و پرداخت‌های برون‌مرزی جذاب کرده است.
• جامعه توسعه‌دهندگان قدرتمند و ابزارهای حرفه‌ای: استفاده از زبان‌هایی مانند Rust و وجود ابزارهایی مانند Anchor، Solana Cookbook و مستندات رسمی، محیط مناسبی برای توسعه‌دهندگان ایجاد کرده است.

معایب و ریسک‌های سولانا

• سابقه قطعی و اختلال در شبکه: سولانا در چند نوبت با قطعی‌های سراسری و توقف موقت تولید بلاک روبه‌رو شده است؛ موضوعی که نگرانی‌هایی درباره پایداری و تاب‌آوری شبکه ایجاد کرده است.
• نگرانی‌ها درباره سطح تمرکززدایی: نیاز سخت‌افزاری نسبتاً بالا برای اجرای نود و تمرکز نسبی اعتبارسنج‌ها، باعث شده برخی کارشناسان سطح تمرکززدایی سولانا را پایین‌تر از بیت کوین و برخی رقبای لایه‌اول ارزیابی کنند.
• وابستگی احساسی بازار به حاشیه‌ها و اخبار منفی: سقوط FTX و ارتباط آن با اکوسیستم سولانا از رویدادهاییست که باعث سقوط مقطعی قیمت سولانا شده است.
• رقابت شدید با سایر بلاکچین‌های لایه‌اول و لایه‌دوم: سولانا در بازاری فعالیت می‌کند که پروژه‌هایی مانند اتریوم (به‌همراه لایه‌دوم‌ها)، آوالانچ و دیگر شبکه‌ها نیز برای جذب توسعه‌دهندگان و سرمایه رقابت می‌کنند؛ موفقیت بلندمدت آن وابسته به حفظ مزیت فنی و جذب مداوم کاربر و توسعه‌دهنده است.

مشهورترین پروژه‌های بلاکچین سولانا

شبکه سولانا در چند سال اخیر به‌تدریج به یک «اکوسیستم» کامل تبدیل شده است؛ از صرافی غیرمتمرکز و پروتکل وام‌دهی گرفته تا بازار NFT، بازی و پروژه‌های زیرساختی. در ادامه، مهم‌ترین پروژه‌هایی که بلاکچین سولانا را به عنوان بستر خود انتخاب کرده‌اند معرفی می‌کنیم:

Jupiter

ژوپیتر در حال حاضر از مهم‌ترین صرافی‌ها و «تجمیع‌کننده‌های نقدینگی» روی سولانا است. این پلتفرم سفارش کاربر را بین چندین DEX مختلف روی سولانا مسیریابی می‌کند تا بهترین قیمت و کمترین لغزش (slippage) را پیدا کند.

Raydium و Orca

ریدیوم و اورکا دو صرافی غیرمتمرکز قدیمی و شناخته‌شده سولانا هستند که با مدل بازارساز خودکار (AMM) و استخرهای نقدینگی، امکان مبادله توکن‌ها و تأمین نقدینگی را فراهم می‌کنند. این دو پروتکل همواره از پروژه‌های برتر سولانا از نظر ارزش کل قفل‌شده (TVL) هستند و بخش قابل‌توجهی از معاملات شبکه سولانا را به خود اختصاص داده‌اند.

Magic Eden

مجیک‌اِیدن شناخته‌شده‌ترین بازار NFT روی سولانا است و در بسیاری از دوره‌ها سهم غالب معاملات NFT این شبکه را در اختیار داشته است. برای بسیاری از کاربران، نام مجیک‌اِیدن تقریباً مترادف با «بازار NFT سولانا» شده است.

STEPN و Genopets

استپن (STEPN) یکی از شناخته‌شده‌ترین پروژه‌های «Move-to-Earn» است که بخش مهمی از رشد اولیه خود را بر بستر سولانا تجربه کرد و به کاربران اجازه داد تا تنها با راه رفتن، توکن کسب کنید. همچنین بازی‌هایی مانند Genopets نیز از پروژه‌های مشهور گیم‌فای سولانا به‌شمار می‌روند و در فهرست «پروژه‌های برتر سولانا» دیده می‌شوند.

Helium Network

هلیوم، شبکه‌ای برای ایجاد زیرساخت بی‌سیم و اینترنت غیرمتمرکز است که در سال ۲۰۲۳ بلاکچین اختصاصی خود را رها کرد و به سولانا مهاجرت کرد. به‌گفته خود تیم و گزارش‌های مستقل، دلیل این تصمیم، نیاز به مقیاس‌پذیری بالاتر و کارمزد کمتر برای مدیریت صدها هزار هات‌اسپات در ده‌ها کشور بود. امروز هلیوم به‌عنوان یکی از مهم‌ترین پروژه‌های DePIN (زیرساخت فیزیکی غیرمتمرکز) روی سولانا شناخته می‌شود.

روش‌های مختلف استخراج رمزارز SOL

در شبکه سولانا چیزی به‌نام «استخراج با ماینر و دستگاه ASIC» وجود ندارد؛ سولانا بر پایه اثبات سهام (PoS) و اثبات تاریخچه (PoH) کار می‌کند و توکن‌های جدید SOL از طریق استیکینگ و مشارکت در شبکه توزیع می‌شوند، نه ماینینگ سنتی مثل بیت کوین. بنابراین هرجا از «استخراج سولانا» صحبت می‌شود، منظور یکی از روش‌های استیک‌کردن SOL است. مهم‌ترین روش‌های مشارکت و استخراج سولانا:

راه‌اندازی نود اعتبارسنج (Validator)

در این روش یک سرور قدرتمند راه‌اندازی می‌کنید، نرم‌افزار ولیدیتور سولانا را اجرا می‌کنید و با سرمایه قابل‌توجه SOL و واگذاری دیگران، امنیت شبکه را تأمین می‌کنید؛ پاداش‌ها مستقیم به نود شما می‌رسد، اما این راه حل کاملاً تخصصی و پرهزینه است و برای کاربر عادی مناسب نیست.

استیک مستقیم از طریق کیف‌پول‌های غیرحضانتی (Delegated Staking)

رایج‌ترین روش برای کاربران معمولی است؛ SOL در کیف‌پول شخصی (مثل Phantom یا Solflare) می‌ماند و شما فقط آن را به یک ولیدیتور منتخب واگذاری می‌کنید، بدون آن‌که کنترل دارایی را از دست بدهید. با این کار متناسب با مبلغ قفل‌شده، پاداش شبکه دریافت می‌کنید.

استیکینگ از طریق صرافی‌های متمرکز

در این حالت SOL را به حساب صرافی منتقل می‌کنید و صرافی به‌جای شما آن را استیک می‌کند. این روش ساده و مناسب تازه‌واردان است، اما ریسک حضانتی دارد چون کلید خصوصی و انتخاب ولیدیتور کاملاً در اختیار صرافی است.

لیکوئید استیکینگ (Liquid Staking)

با واریز SOL به پروتکل‌های مخصوص، یک توکن نماینده (LST) دریافت می‌کنید که نشان‌دهنده SOL استیک‌شده شما است و می‌توانید آن را برای معاملات دیفای استفاده کنید. این روش علاوه بر سود استیکینگ، آزادی عمل بیشتری در اختیار شما قرار می‌دهد، اما ریسک قرارداد هوشمند و ریسک خود پروتکل را اضافه می‌کند. اگر تازه‌وارد هستید، در استفاده از پلتفرم‌های لیکوئید استیکینگ احتیاط کنید و تحقیقات لازم را انجام دهید.

نکات مهم برای استیک کردن رمزارز سولانا

با استیکینگ سولانا، دیگر لازم نیست دارایی شما در کیف‌پولتان بیکار بماند، بلکه به راهی برای کسب سود تبدیل می‌شود. البته پیش از استیک کردن ارز دیجیتال سولانا، باید این نکات را به خاطر بسپارید:

استیکینگ در سولانا «واگذاری» است، نه قفل‌کردن کامل دارایی

در سولانا معمولاً خودتان نود راه‌اندازی نمی‌کنید؛ فقط SOL را از طریق کیف‌پول‌هایی مثل Phantom یا Solflare به یک ولیدیتورواگذار می‌کنید. توکن‌ها در کیف‌پول شما می‌مانند و ولیدیتور فقط از قدرت رأی شما استفاده می‌کند، نه این‌که بتواند دارایی را برداشت کند.

به زمان‌بندی Epoch توجه کنید

استیک و آن‌استیک در سولانا فوری نیست. پاداش‌ها معمولاً از Epoch بعدی شروع می‌شود و آزاد شدن کامل SOL بعد از Unstake هم یک یا چند Epoch زمان می‌برد. اگر ممکن است به دارایی خود نیاز داشته باشید، تمام موجودی را استیک نکنید.

ولیدیتور را با دقت انتخاب کنید

فقط به عدد APY (سود سالانه) نگاه نکنید؛ کارمزد ولیدیتور، سابقه آپ‌تایم و نقش او در تمرکززدایی شبکه مهم است. استفاده از داشبوردهای استیکینگ سولانا کمک می‌کند ولیدیتورهایی با کارمزد منطقی و عملکرد پایدار پیدا کنید.

ریسک‌ها را دست‌کم نگیرید

در طراحی سولانا امکان جریمه (Slashing) برای ولیدیتورهای متخلف وجود دارد؛ برای کاربری که دارایی‌های خود را در نودهای معتبر گذاشته، این ریسک کم است اما صفر نیست. استیکینگ از طریق صرافی‌های متمرکز هم ریسک حضانتی دارد؛ چون کلید خصوصی و انتخاب ولیدیتور عملاً در اختیار صرافی است.

سود استیکینگ ثابت و تضمینی نیست

نرخ پاداش SOL به ازدحام شبکه، میزان کل توکن‌های استیک‌شده و تنظیمات پروتکل بستگی دارد و عدد APY همیشه تقریبی و متغیر است. استیکینگ را بیشتر به‌عنوان راهی برای مشارکت در امنیت شبکه و جبران تورم ببینید، نه درآمد تضمینی.

پیش بینی آینده ارز دیجیتال سولانا (SOL)

آینده سولانا را نمی‌توان با قطعیت پیش‌بینی کرد، اما می‌توان بر اساس چند محور مهم آن را تحلیل کرد: وضعیت فعلی شبکه و اکوسیستم، برنامه‌های فنی، جایگاه در بازار و ریسک‌ها. از یک سو، سولانا در سال ۲۰۲۵ یکی از شلوغ‌ترین اکوسیستم‌ها از نظر توسعه‌دهنده و فعالیت آن‌چینی است؛ گزارش a16z رشد حدوداً ۷۰–۸۰ درصدی علاقه توسعه‌دهندگان به سولانا در دو سال اخیر را نشان می‌دهد و آمارهای تحلیلی از میلیون‌ها آدرس فعال و میلیاردها تراکنش هفتگی و همچنین DeFi TVL چندمیلیارد دلاری روی این شبکه حکایت دارد.

از سوی دیگر، قیمت SOL پس از ثبت اوج تاریخی جدید حوالی ۲۹۰ دلار در ابتدای ۲۰۲۵، دوره‌ای از نوسان و اصلاح را تجربه کرده و تحلیل‌گران برای بازه  ۲۰۲۵تا ۲۰۲۶ عموماً سناریوهای ۲۵۰ تا ۳۰۰ دلار را در صورت تداوم تقاضا و رشد اکوسیستم محتمل می‌دانند، هرچند بر ماهیت کاملاً حدسی این پیش‌بینی‌ها تأکید می‌کنند. برای یک تحلیل دقیق از چشم‌انداز این رمزارز، پیشنهاد می‌کنیم که مقاله آینده ارز دیجیتال سولانا را مطالعه کنید.

معرفی کیف پول‌های معتبر برای نگهداری سولانا

برای نگهداری سولانا، مهم‌ترین انتخاب شما نوع کیف پول است. آیا ترجیح می‌دهید کنترل کامل کلید خصوصی در اختیار خودتان باشد؟ پس کیف پول غیرحضانتی مناسب شماست. آیا تازه‌کار هستید و راحتی کار را اولویت قرار می‌دهید؟ پس می‌توانید سولانا را در کیف پول حضانتی صرافی‌های ارز دیجیتال نگه دارید. در اکوسیستم سولانا، بیشتر کیف پول‌های مطرح غیرامانی هستند و امکان نگهداری SOL، توکن‌های SPL و NFT، استیک کردن و اتصال مستقیم به dAppها را فراهم می‌کنند. در ادامه، چند گزینه شناخته‌شده و قابل‌اعتماد برای کاربران سولانا را مرور می‌کنیم و در انتها، جمع‌بندی آن‌ها را در قالب جدول قرار می‌دهیم.

۱. کیف پول Phantom

کیف پول فانتوم محبوب‌ترین کیف پول نرم‌افزاری برای تعامل با اکوسیستم سولانا است. این کیف پول غیرحضانتی و چندزنجیره‌ای به شما اجازه می‌دهد SOL، توکن‌ها و NFTها را نگهداری، ارسال، دریافت و مستقیماً در کیف پول سواپ و استیک کنید. Phantom به‌صورت افزونه مرورگر و اپ موبایل (iOS و اندروید) ارائه می‌شود و رابط کاربری ساده‌ای دارد که برای کاربران تازه‌وارد هم قابل فهم است.

۲. کیف پول Solflare

Solflare از اولین کیف پول‌های اختصاصی سولانا است و تمرکز آن، برخلاف بسیاری از رقبا، تقریباً کاملاً روی شبکه سولانا باقی مانده است. این کیف پول نیز غیرحضانتی است و در نسخه وب، افزونه مرورگر و اپ موبایل عرضه می‌شود و امکاناتی مانند نگهداری و انتقال SOL، شرکت در استیکینگ، سواپ توکن‌ها و اتصال به dAppهای سولانا را در اختیار کاربر قرار می‌دهد. یکی از نقاط قوت Solflare، ادغام عمیق با کیف پول سخت‌افزاری Ledger و قابلیت‌های پیشرفته استیکینگ است.

۳. کیف پول Backpack

Backpack یک کیف پول غیرحضانتی نسبتاً جدید است که در ابتدا تنها روی اکوسیستم سولانا تمرکز داشت، اما حالا در حال حرکت به سمت چندزنجیره‌ای شدن است. این کیف پول ضمن پشتیبانی از SOL، توکن‌های SPL و NFT، به‌طور ویژه برای کار با استاندارد xNFT طراحی شده است؛ یعنی می‌توانید نوعی «اپلیکیشن درون کیف پول» داشته باشید و بازی‌ها و برنامه‌های آن‌چینی را مستقیماً در خود Backpack اجرا کنید.

Backpack غیرامانی است، روی وب و موبایل در دسترس است و بر اساس مستندات رسمی و تحلیل‌های امنیتی، روی لایه‌های مختلف امنیت (رمزنگاری، قفل‌کردن مجموعه‌های NFT، ادغام با سخت‌افزار) تأکید دارد؛ به همین دلیل، در بین کاربران فعال NFT و دیفای سولانا جایگاه ویژه‌ای پیدا کرده است.

۴. کیف پول سخت‌افزاری لجر

اگر سرمایه زیادی به سولانا اختصاص داده‌اید، بهتر است از یک کیف پول سخت‌افزاری مانند Ledger برای تامین امنیت خود استفاده کنید. در این حالت، کلید خصوصی شما در یک دستگاه فیزیکی امن ذخیره می‌شود و برای امضای هر تراکنش باید آن را روی دستگاه تأیید کنید. شرکت Ledger به‌طور رسمی از SOL پشتیبانی می‌کند و از طریق اپ Ledger Live، امکان مشاهده موجودی و مدیریت بخشی از عملیات روی موبایل و دسکتاپ را فراهم کرده است.

البته امکان اتصال کیف پول لجر خود به کیف پول‌های فانتوم و سول‌فلیر را نیز خواهید داشت. در این صورت، تجربه کاربری کیف پول نرم‌افزاری را به دست می‌آورید، اما کلیدها همچنان روی دستگاه آفلاین لجر نگهداری می‌شود. این ترکیب، به‌ویژه برای سرمایه‌گذاران میان‌مدت و بلندمدت، توازن خوبی میان امنیت و راحتی ایجاد می‌کند.

جدول مقایسه کیف پول‌های مطرح برای سولانا

برای انتخاب بهترین کیف پول سولانا، می‌توانید از این جدول کمک بگیرید:

جمع‌بندی؛ چرا سولانا از پیشتازان بازار است؟

سولانا با سرعت بالا، کارمزد بسیار کم و اکوسیستم رو‌به‌رشد دیفای و NFT، جایگاهی ثابت بین ۱۰ رمزارز اول بازار به دست آورده است. اما در کنار این مزایا، با چالش‌هایی مانند سابقه‌ی قطعی شبکه، دغدغه‌های تمرکززدایی و نوسان بالای قیمت نیز وجود دارد. در نهایت می‌توان گفت که رمزارز SOL می‌تواند فرصتی جذاب در حوزه وب ۳ باشد، به‌شرط آن‌که تصمیم‌گیری، بر پایه تحقیق شخصی، مدیریت ریسک و نگاه میان‌مدت و بلندمدت باشد، نه صرفاً بر اساس هیجان و موج‌های کوتاه‌مدت بازار. در نهایت، اگر تصمیم به سرمایه‌گذاری در سولانا گرفته‌اید، کافیست برای خرید ارز دیجیتال سولانا، یک حساب کاربری در صرافی بیت ۲۴ بسازید. بازار معاملات آنی و معاملات اسپات این صرافی، با کمترین کارمزد و بهترین تجربه کاربری، خرید و فروش این رمزارز را از همه آسان‌تر کرده است.