پانیک سل در ارز دیجیتال چیست؟ چطور از پنیک سل جلوگیری کنیم؟

پانیک سل می‌تواند به بلای جان تریدرهای و هولدرهای ارزهای دیجیتال تبدیل شود و آن‌ها تا قعر ضرر ببرد. اما چطور می‌توان از پنیک سل جلوگیری کرد؟

اگرچه نوسان در بازارهای مالی مخصوصا بازار ارزهای دیجیتال طبیعی است، اما می‌تواند افراد را به تصمیم‌هایی وادارد که شاید بهترین تصمیم ممکن برای آنها نباشند. یکی از اشکال این نوع تصمیم‌گیری پانیک سل است. در این مقاله متوجه خواهیم شد پنیک سل یا همان پانیک سل چیست و چطور تریدرها و سرمایه گذاران بازار رمز ارزها را به اتخاذ تصمیم‌های نادرست وادار می‌کند؟

منطور از پانیک سل چیست؟

فروش وحشت زده یا پنیک سل زمانی اتفاق می‌افتد که یک سرمایه‌ گذار یا گروهی از سرمایه‌ گذاران تصمیم می‌گیرند کاملا نقد شوند و تمام دارایی‌های خود در مارکت را صرف نظر از کیفیت، بازدهی یا راندمان آنها، و اغلب بدون لحاظ کردن مالیات، به فروش برسانند. افراد با این کار در واقع دست خود را برای همه رو می‌کنند و همه چیز را از دست می‌دهند. پانیک سل زمانی است که تعداد کافی سرمایه‌ گذاران همزمان دارایی‌های خود را بفروشند و باعث کاهش شدید قیمت‌ها ‌شوند. این افت قیمت به نوبه‌ی خود سرمایه‌ گذاران دیگر را ترسانده و به فروش واداشته که باعث کاهش باز هم بیشتر قیمت‌ها می‌شود.

اینکه چرا این تصمیم تقریبا همیشه اشتباه است، دلایل زیادی دارد، و در طول شرایط بحرانی که بسیاری از مردم تسلیم پنیک سل می‌شوند، حتی از حالت معمول هم تصمیم بدتری است.

معنای پنیک سل برای سرمایه‌ گذاران چیست؟

فروش از روی وحشت زدگی، قیمت اوراق بهادار (Security) را به شکلی مصنوعی پایین می‌کشد، زیرا قیمت کاهش می‌یابد اما کیفیت آن اوراق کاهشی نداشته است. این بدان معناست که اگر هزار نفر دچار پانیک سل شده و سعی کنند تمام دارایی‌های خود را یکجا بفروشند، شخصی (معمولا یک موسسه، صندوق پوشش ریسک، یا فردی ثروتمند) وجود خواهد داشت که «اوراق بهادار ارزشمند» را روی قیمتی بسیار پایین‌تر بخرد.

وقتی قیمت‌ها سقوط می‌کند، پنیک سل بیشتری نیز ایجاد می‌شود و ما در یک دور باطل گیر می‌افتیم. پنیک سل می‌تواند ثروت زیادی را نابود کند و شاید هفته‌ها یا حتی سال‌ها طول بکشد تا بازارها پس از پانیک سل جدی، ریکاوری کنند.

نمونه‌ای مهم از پانیک سل در قرن بیست و یکم

آیا مبادرت دیگران به پانیک سل روی سرمایه‌ی شما اثر خواهد گذاشت؟ بله. بیایید به وقایع سال 2008 و رکود بزرگی که ایجاد شد نگاه کنیم. بازارهای سهام ایالات متحده ظرف شش هفته، 38% سقوط کردند و ترس عظیمی تمام کشور را فرا گرفت. افرادی که هرگز اعتنایی به بازارهای سهام نداشتند، شروع به تماشای شبکه‌های تلویزیونی اقتصادی، و مطالعه در مورد سهام دائو جونز، سی اند پی 500 (S&P 500) و غیره کرده بودند. و مردم به شدت می‌ترسیدند که کل سیستم اقتصادی دچار فروپاشی شود.

هر نوع بازاری گاهی دچار وحشت می‌شود. گاهی اوقات پنیک را یک رویداد بزرگ جهانی آغاز می‌کند، مثل آنچه در بازارهای سهام در مارس 2020 به خاطر همه‌گیری کووید-19 و اعلام قرنطینه در کشورها رخ داد. در مواقع دیگر، علت شروع پنیک این است که یک دارایی مشخص (مثلا مسکن در سال 2008) در سطحی غیر واقعی ارزشگذاری شود، و به دنبال آن اجماع عمومی در مورد ارزش این دارایی، به شکلی ظاهراً یک شبه تغییر کند.

بانک‌ها در حال ورشکستگی بودند. بانک آمریکا در حال تلاش برای نجات شرکت مدیریت سرمایه مریل لینچ بود و بسیاری از کمپانی‌های بزرگ در آستانه‌ی نابودی بودند. طبیعتا، این اتفاقات ترس عظیم و فراگیری ایجاد کردند که به جچم بالایی فروش وحشتزده منجر شد. این بزرگترین پنیک سلی بود که بسیاری از ما در سی سال اخیر دیده‌ایم.

مردم داشتند ‌اوراق سهام‌ خود را به قیمت کف بازار از دست می‌دادند. آنها هر چیزی را که داشنتد روی قیمت‌های بسیار پایین و با تحمل زیان‌ شدید فروختند.  علاوه بر این، فروشندگان مجبور به پرداخت کارمزد معاملات بودند و شاید حتی سودهای مشمول مالیاتی داشتند که اکنون دیگر از دست رفته بود (اما مالیات همچنان سر جایش بود). با این پنیک سل، گسست کاملی بین تصمیم‌گیری منطقی و واکنش عاطفی افراد به وجود آمده بود، و آنها در تلاش برای اینکه بفهمند چه موقع زمان امن و مناسب خرید دوباره است، تحت شکنجه‌ی روانی بودند.

قبل از اینکه بسیاری از این فروشندگان شروع به خرید مجدد کنند، بازاری که 40% سقوط کرده بود، ده، بیست، سی درصد یا بیشتر احیا شده بود. آنها اگر صرفاً هیچ کاری نکرده بودند، تضعیف نمی‌شدند؛ زمان از دست می‌دادند، اما متحمل زیان نمی‌شدند. در عوض، این افراد در بدترین زمان قابل تصور فروختند، در زمانی نسنجیده دوباره خریدند، و در حین تلاش برای تحلیل نموادرها از ریکاوری بازار نیز جا ماندند.

از آن سو، آنهایی که دست نگه داشتند و گفتند «من نمی‌خوام کاری بکنم، منتظر می‌مونم تا بازار برگرده»، شاید دو، سه، چهار یا حتی پنج سال را در برخی موارد از دست دادند، اما اکنون که بیش از یک دهه بعد است، دارایی خود و چیزی علاوه بر آن را باز یافته‌اند. افرادی که برای بازنشستگی برنامه‌ریزی کرده بودند یا به استقلال مالی نزدیک شده بودند، مجبور شدند برای رسیدن به آن نقطه عطف چند سال بیشتر منتظر بمانند، اما به هر حال به آن دست یافتند.

افرادی که در اواخر سال 2008، به پانیک سل رو آوردند، ممکن است هرگز به استقلال مالی دست نیابند. آنها هرگز دارایی خود را به طور کامل ریکاوری نخواهند کرد. برخی از مردم به جای درس گرفتن از بحران سال 2008، همین کار را هنگام سقوط بازار در ابتدای همه‌گیری‌ کووید، تکرار کردند. افت ناگهانی بازارها می­‌تواند برای سرمایه‌­گذاران ترسناک باشد. و شاید یکی از بزرگترین خطرات، تسلیم شدن به این ترس و پیوستن به جمع فروشندگان باشد.

چیزی که باید به خاطر داشته باشید این است که بازارها بالا و پایین دارند، اما سرمایه‌ گذار تنها زمانی زیان می‌کند که دارایی‌های خود را به فروش برساند. او با بیرون کشیدن پول خود از بازار سهام، نه تنها قیمت پایین­‌تری را می‌­پذیرد، بلکه شانس مشارکت در بازگشت بازار را نیز از خود می­‌گیرد.

عواقب مالی پنیک سل برخی مواقع جبران‌نشدنی است

پانیک سل، ریسک بالایی برای ضرر و زیان در بر دارد. افرادی که برای اهدافی در سال­‌ها یا دهه‌­های بعد سرمایه­‌گذاری می‌­کنند، احتمالاً می‌توانند در برابر پنیک دوام بیاورند. اما اگر فردی برای بازنشستگی سرمایه‌ گذاری می‌کند، بروز پنیک ناگهانی درست قبل از زمان بازنشستگی می‌تواند مشکل بزرگی ایجاد کند، به خصوص اگر قصد داشته باشد با تکیه بر این سرمایه‌ گذاری‌ها زندگی کند.

خطر افت ناگهانی و وحشت‌محور در بازار دلیلی منطقی است تا سرمایه‌ گذاران با نزدیک شدن به بازنشستگی، دارایی‌های خود را به طور منظم بازبینی کنند و از دارایی‌های پرریسک‌تر مانند سهام، به سمت دارایی‌های باثبات­تری مانند اوراق قرضه حرکت کنند.

همچنین به دلیل همین خطر است که اغلب کارشناسان به مردم توصیه می­‌کنند که محض احتیاط، به اندازه­‌ی 6 تا 12 ماه از مخارج زندگی خود را به صورت نقد نگه دارند. به این ترتیب، حتی اگر بحران مالی باعث از دست دادن شغل افراد شود، آنها می‌­توانند در بازار باقی بمانند. این راهی برای جلوگیری از به خطر افتادن برنامه­‌ریزی­‌های بلندمدت به خاطر مخارج روزمره است.

افت بازارهای سهام  و هر بازار دیگری، از مسکن گرفته تا کالاهای اساسی، زمانی اتفاق می‌افتد که تعداد فروشندگان بیشتر از خریداران باشد. و گاهی اوقات، تعداد فروشندگان به حدی از خریداران بیشتر است که فروشندگان مایلند تقریباً هر قیمتی را در مقابل سرمایه­‌ی خود بپذیرند. وقتی هراس و وحشت تعداد کافی از سرمایه­‌گذاران را فرا بگیرد، بازارها می‌­توانند سقوط کنند.

چه چیزی باعث پانیک سل می‌شود؟

وحشت یک واکنش انسانی به احتمال زیان مالی بزرگ است، اما عوامل دیگری می‌تواند سرمایه‌ گذاران را به Panic Sell وادارد.

پنیک سل و سفارش‌های استاپ-لاس

برخی برنامه‌های مورد استفاده در معاملات می‌تواند شدت پتیک سل را بیشتر کند. این برنامه‌ها می‌توانند صرفا یک سفارش استاپ-لاس (Stop-Loss Order) باشند. سفارش استاپ-لاس، نوعی استندینگ اردر/سفارش جاری  (Standing Order) برای خرید یا فروش اوراق بهادار خاصی در صورت رسیدن به قیمتی از پیش تعیین شده است.

این نوع سفارش می‌تواند راهی عالی برای سود بردن از فرصت افت قیمت جهت خرید سهام با قیمت تخفیف خورده باشد. اما طی افت ناگهانی بازار، این سفارشات اغلب منجر به فروش خودکار می‌شود و این فروش‌های خودکار اگر به تعداد کافی برسند، می‌توانند افت بازار را تسریع کرده و در پانیک سل نقش داشته باشند.

پنیک سل و الگوریتم‌­ها

برخی از الگوریتم‌هایی که توسط مؤسسات مالی بزرگ و سرمایه‌ گذاران حرفه‌ای استفاده می‌شوند در صورت کاهش قیمت یک سهم و رسیدن آن تا سطحی مشخص، به‌طور خودکار آن را به فروش خواهند رساند. سقوط سهام سال 1987 تا حدی توسط تعدادی از اولین برنامه‌­های ترید کامپیوتری ایجاد شد. و در سال 2010، یکی از معامله‌گران که کنترل نرم‌افزار معاملاتی بسیار پیچیده‌اش را از دست داد، باعث وقوع «سقوط سریع» (Flash Crash یا «سقوط 2:45») شد که تقریباً یک تریلیون دلار از سرمایه‌­ی بازار را در کمتر از یک ساعت ناپدید کرد.

ریسکی که این ابزارها برای کل سیستم ایجاد می‌­کردند یکی از دلایلی است که اکثر بورس‌های بزرگ مجموعه‌ای از محدودیت‌های معاملاتی و «مدارشکن­‌ها» (Circuit Breakers) را نصب کرده‌اند تا پانیک سل را کاهش داده و به معامله‌گران کاربر این برنامه‌ها، فرصت کالیبره کردن مجدد آنها قبل از بروز پنیک را بدهند.

درس گرفتن از اشتباهات دیگران

تا سال‌ها، برای اجتناب از پنیک سل صرفا به سرمایه‌ گذاران توصیه می‌شد که وحشت نکنید. ما می‌دانیم که همیشه و حتی پس از بحران‌های مالی بزرگ و پانیک سل، بازارهای سهام بازگشت کرده‌اند.

اما حتی اگر سرمایه‌ گذاری در برابر وسوسه‌ی فروش مقاومت کند، دوره‌های پنیک سل روی ثروت و برنامه‌های او تاثیر می‌گذارد. چگونگی این تاثیر به شیوه‌ی سرمایه‌ گذاری فرد، سبد سرمایه‌ گذاری و احساس او در مورد ریسک بستگی دارد.

ما در آینده‌ی نزدیک و دور، شاهد نوسانات زیادی در بازار خواهیم بود. از حضور در اردوی افرادی که دارایی‌های خود را صرفا به خاطر ترسیدن به فروش می‌رسانند، اجتناب کنید. اگر سبد خود را درست چیده باشید، قادرید یک مورد افت بازار را تحمل کنید.

در صورتی که از گروه سنی مسن‌ و بازنشسته هستید، احتمالا سرمایه کافی برای درامد مورد نیازتان دارید. و اگر جوان هستید، سقوط بازار، فرصتی عالی برای خرید اوراق بهادار ارزشمند در قیمتی شبیه حراج کامل است.

تاثیری که پانیک سل روی پس‌اندازهای درازمدت دارد، نابود کردن آن است. این کار یکی از بزرگترین اشتباهاتی است که در بازار مرتکب می‌شویم.

کشف فرصت­‌ها در هجمه پنیک سل

در طول پنیک، معمولاً تعداد کافی از افراد وحشتزده به سمت تصمیمات غیرمنطقی کشیده می‌شوند و به این ترتیب فرصت‌های خرید ارزشمندی برای شما فراهم می‌کنند. به عنوان مثال، به دنبال سقوط بازار سهام در سال 1987 و در سال 2008، شرکت اس اند پی 500 به مدت یک دهه با بازده سالانه‌ی دو رقمی به سرمایه‌ گذاران خود پاداش داد. (اما همیشه به یاد داشته باشید که عملکرد گذشته تضمینی برای موفقیت آینده نیست.)

اما مشکل این است که هیچ راهی برای فهمیدن اینکه چه موقع اپیزود پنیک به پایان رسیده و چه موقع بازار به کف خود رسیده، وجود ندارد. تریدرهای حرفه‌ای که با مدل‌های پیچیده ریاضی کار می­‌کنند، نتایج متناقضی در مورد کشف زمان بازگشت بازار به دست آورده‌اند. اما برای اکثر سرمایه­‌گذاران، و حتی برای سرمایه‌­گذاران باهوش نیز این کار در بهترین حالت یک بازی حدسی و شانس‌محور است.

سرمایه‌­گذاران با دو راهکار می‌توانند از دوره­‌ی پانیک سل لذت ببرند:

1. راه اول این است که وحشت نکنید.
2. راه دیگر اینکه در زمان افت بازار، که سهام به قیمت‌های بسیار پایین تری فروخته می‌شود، به سرمایه‌­گذاری ادامه دهید،.

میانگین‌­گیری از هزینه­‌ی دلاری (Dollar Cost Averaging)

یکی از راه‌های استفاده از پانیک سل، میانگین‌گیری از هزینه­‌ی دلاری یا همان کم کردن میانگین است. در این استراتژی بلندمدت، سرمایه‌ گذار مبلغ ثابتی از یک دارایی را به طور منظم (مثلاً هر ماه) خریداری می‌کند. این کار به او اجازه می‌دهد که در قیمت‌های پایین‌تری خرید کرده و، هنگامی که قیمت بالاتر است سرمایه‌ گذاری را محدود ‌کند. به این ترتیب، این استراتژی نه تنها در دوره‌های پنیک جواب می‌دهد، بلکه راهکاری برای تمام فصول است.

خلاصه

دلایل پنیک همیشه روشن یا قابل درک نیستند و در طول دوره‌های پنیک، سخت می‌توان حدس زد که با فرو نشستن گرد و غبار، اوضاع بازار چگونه خواهد بود. افت ناگهانی بازارها می‌تواند حتی سرمایه‌ گذاران باتجربه را نیز دچار اشتباه کند. در نتیجه، پنیک سل خطری واقعی است. اما می‌تواند فرصت‌هایی نیز ایجاد کند.

به همین دلیل ضروری است که سرمایه‌ گذاران برنامه‌ی مالی خود را به طور منظم بازبینی کنند تا مطمئن شوند که می‌توانند طوفان را پشت سر بگذارند و حتی اگر افت بازار به معنای چند قدم عقبگرد باشد، همچنان در مسیر رسیدن به اهداف خود باشند.

پیش از این در دو مقاله، به طور مفصل توضیح دادیم بهترین زمان خرید و فروش ارزهای دیجیتال را چطور تشخیص بدهیم. پیشنهاد می‌کنیم دو مقاله زیر را از دست ندهید.

تهیه شده در بیت 24