شبکه لایتنینگ (Lightning Network) یک راهحل بهبود مقیاس پذیری بیت کوین است که علاوه بر فعالسازی قابلیت انتقال کوچکترین مقادیر BTC به اندازه 1 ساتوشی، باعث افزایش حریم خصوصی تراکنشها میشود. در ان مطلب ضمن بررسی نحوه کار، ویژگیها و محدودیتهای شبکه لایتنینگ بیت کوین، به معرفی کیف پولهای مناسب جهت ساخت کانال و انجام تراکنش در این نتورک میپردازیم.
رمز ارزها ویژگیهای بسیار منحصربهفردی دارند. نمیتوان آنها را به راحتی هک کرد یا شبکهشان را از کار انداخت و هر کسی میتواند از ارزهای دیجیتال برای انتقال ارزش در سراسر دنیا بدون نیاز به دخالت یک شخص ثالت استفاده کند. برای پایدار باقی ماندن این ویژگیها، باید بین آنها سبک سنگین کرد. از آنجایی که نودهای زیادی مسئول اداره شبکه یک رمز ارز هستند (شبکه غیر متمرکز است)، توان عملیاتی محدود است. در نتیجه، تعداد تراکنشهای پردازششده در ثانیه (TPS) برای بلاک چینی مانند بیت کوین که هدف آن پذیرش توسط اکثریت است، پایین خواهد بود. برای غلبه بر محدودیت ذاتی فناوری بلاک چین، چندین راهحل مقیاس پذیری از جمله لایتنینگ نتورک جهت افزایش تعداد تراکنشهای قابل پردازش در شبکه معرفی شده است. در این مطلب، نگاه عمیقی به شبکه لایتنینگ (Lightning Network) در بیت کوین خواهیم انداخت.
شبکه لایتنینگ بیت کوین چیست؟
لایتنینگ نتورک (Lightning Network) که بهطور خلاصه به LN نیز میگویند، شبکهای است که با هدف تسهیل تراکنشهای همتابههمتا (P2P) روی یک بلاک چین قرار گرفته است. شبکه Lightning مختص بیت کوین نیست و دیگر ارزهای دیجیتالی نظیر لایت کوین، اتریوم، ریپل، زدکش و استلار نیز از آن استفاده میکنند.
شاید برایتان سوال شده باشد که «روی یک بلاک چین قرار گرفته است» یعنی چه؟ به LN راهحل برون زنجیرهای (Off-Chain) یا لایه دو (Layer Two) نیز میگویند. این شبکه به افراد اجازه میدهد تا بدون نیاز به ثبت تمام تراکنشها در بلاک چین، نقل و انتقالات را انجام دهند. شبکه لایتنینگ از شبکه بیت کوین جدا است و نودها و نرمافزار مخصوص خودش را دارد، اما در هر حال با زنجیره اصلی این ارز دیجیتال در ارتباط است. برای ورود یا خروج از شبکه Lightning، نیازمند ایجاد تراکنشهای خاصی در بلاک چین هستید.
کاری که در حقیقت با تراکنش اولیهتان انجام میدهید، ساخت نوعی قرارداد هوشمند (Smart Contract) با دیگر کاربران است. در ادامه، با جزئیات بیشتری به این موضوع خواهیم پرداخت، اما در این قسمت، اسمارت کانترکت را شبیه به نگهداری یک دفتر کل (Ledger) خصوصی با دیگر کاربران در نظر بگیرید. شما قادر به نوشتن تعداد بالایی تراکنش در این دفتر کل هستید. این تراکنشها تنها برای شما و همتایتان قابل مشاهده است، اما هیچکدام از شما بهجهت ویژگیهای خاصی که در این ساختار وجود دارد، قابلیت تقلب ندارید.
این دفتر کل کوچک، «کانال (Channel)» نام دارد. فرض کنید باب و آلیس هر کدام 5 بیت کوین را وارد این قرارداد هوشمند کردهاند. در کانال آنها، دارایی هر کدام 5 واحد رمز ارز BTC است. سپس آلیس میتواند در این دفتر کل پیام «1 بیت کوین به باب بفرست» را بنویسد. اکنون باب 6 بیت کوین و آلیس 4 بیت کوین دارد. سپس، باب میخواهد 2 واحد BTC را چندی بعد برای آلیس بفرستد و موجود آلیس را به 6 و موجودی خود را به 4 واحد رمز ارز BTC تغییر دهد. امکان ادامه این روند همچنان وجود دارد.
حال در هر زمانی، باب و آلیس میتوانند وضعیت فعلی کانال خود را در بلاک چین منتشر کنند. در آن مرحله، موجودی هر طرف کانال به طرفین مربوط به خود در زنجیره تخصیص داده میشود.
ایده پشت توسعه این راهکار ساده است: ما مجبور به ثبت تک تک معاملات در بلاک چین بیت کوین نیستیم. همین موضوع سبب شده تراکنشهای لایتنینگ همانند نامشان به صورت برقآسایی سریع باشند. در این شبکه نیازمند انتظار برای تایید بلاک نیستید و پرداختها متناسب با سرعت اینترنت شما انجام میشوند.
چرا و چه زمانی از شبکه لایتنینگ استفاده میشود؟
تا به امروز، لایتنینگ نتورک یا به طور خلاصه LN، یکی از معقولترین رویکردهای مقیاس پذیری شبکه بیت کوین بوده است. انجام تغییرات هماهنگشده در چنین اکوسیستم گستردهای دشوار است و ریسک بالقوه هارد فورک (Hard Fork) و باگهای فاجعهآمیز را بههمراه دارد. پس بهخاطر وجود ارزش بالا، تجربه و آزمایش شدیدا خطرناک است.
حال زمانی که این آزمایش را از بلاک چین دور کنید، انعطافپذیری بیشتر میشود. بنابراین اگر اتفاق ناگواری رخ دهد، هیچ تاثیری بر شبکه اصلی بیت کوین نخواهد گذاشت. راهحلهای لایه دو، هیچ کدام از فرضیات امنیتی که باعث فعالیت این شبکه به مدت بیش از 10 سال شده است را تعضیف نمیکنند.
هیچ اجباری هم برای استفاده از این راهحل جدید وجود ندارد. تراکنشهای درون زنجیرهای همچنان به کار عادی خود ادامه خواهند داد، اما اکنون گزینه برون زنجیرهای نیز برای نقل و انتقالات ایجاد شده است. استفاده از شبکه لایتنینگ مزایای متعددی برای بیت کوین دارد. در ادامه به بررسی برخی از مزیتهای اصلی LN میپردازیم.
مقیاس پذیری (Scalability)
مقیاس پذیری یکی از مهمترین مشکلات بلاک چینهای نسل اول و دوم نظیر بیت کوین و اتریوم محسوب میشود. بلاکهای بیت کوین تقریبا هر 10 دقیقه یکبار تولید شده و قادر به نگهداری تعداد زیادی تراکنش در خود هستند. فضای بلوک یک منبع کمیاب است، بنابراین برای سریعتر انجام شدن تراکنشتان، باید کارمزد بیشتری نسبت به دیگر کاربران بپردازید. ماینرها نیز بیش از هر چیزی به درآمد اهمیت میدهند، بنابراین ابتدا تراکنشهای دارای کارمزد بالاتر را انتخاب میکنند.
زمانی که کاربران زیادی برای ارسال همزمان تراکنش وجود نداشته باشد، مشکل خاصی پیش نخواهد آمد. شما نیز میتوانید با تعیین کارمزد پایین، نفر بعدی برای تایید تراکنشتان در بلاک باشید. اما زمانی که تعداد افراد خواهان ارسال ارز دیجیتال بهطور همزمان در شبکه بیشتر میشود، متوسط کارمزد نیز شدیدا افزایش مییابد. در برخی موارد، این کارمزد حتی به بالای 5 دلار رسیده است. در جریان بازار گاوی سال 2017 کارمزد حتی به رقم باورنکردنی 50 دلار رسید!
این مقدار شاید برای تراکنشهای هزاران دلاری مقدار ناچیزی باشد، اما در پرداختهای کوچکتر مبلغ بالایی است. چه کسی حاضر به پرداخت 5 دلار کارمزد برای یک قهوه 3 دلاری است؟
در شبکه لایتنینگ شما باید دو کارمزد، یکی برای باز کردن کانال و دیگری برای بستن آن، پرداخت کنید. اما دقت داشته باشید که پس از باز شدن کانال، شما و همتایتان قادر به ارسال هزاران تراکنش بدون پرداخت کارمزد هستید. پس از اتمام معامله، تنها باید وضعیت نهایی را در بلاک چین منتشر کنید.
در چشمانداز بزرگتر، اگر کاربران بیشتری از راهحلهای برون شبکهای مانند لایتنینگ نتورک استفاده کنند، فضای بلاک کارآمدتر خواهد شد. نقل و انتقالات کم ارزش و مکرر را میتوان در کانالهای پرداخت انجام داد و در کنار آن، فضای بلوک را برای تراکنشهای بزرگتر و باز و بسته کردن کانال بهکار برد. این امر بلاک چین را در دسترس کاربران بیشتری قرار داده و افزایش مقیاس در بلند مدت را بههمراه خواهد داشت.
میکروپیمنتها یا پرداختهای خرد (Micropayments)
در هر تراکنش، مقدار حداقلی BTC برای ارسال تقریبا 0.00000546 واحد است که با توجه به قیمت 25,759 دلاری بیت کوین در خرداد 1402، این تعداد تقریبا 14 سنت ارزش دارد. این مقدار بیت کوین بسیار کوچک است، اما شبکه لایتنینگ به شما اجازه میدهد تا این محدودیت را شکسته و کوچکترین واحد موجود یعنی 0.00000001 واحد BTC برابر با یک ساتوشی را انتقال دهید.
شبکه Lightning برای پرداختهای خرد کارآمدتر است. کارمزد معمول تراکنشها، ارسال مقادیر ناچیز روی شبکه اصلی را عملا غیر ممکن میکند. اما با استفاده از یک کانال، برای ارسال کسری از یک کسر بیت کوین بدون پرداخت کارمزد آزادید.
میکروپیمنتها کاربردهای زیادی دارند. به عنوان مثال آنها جایگزین مناسبی برای مدلهای پرداخت اشتراکی هستند، به طوری که کاربران قادر خواهند بود در هر مرتبه استفاده از یک سرویس، مبلغی اندک پرداخت کنند.
حریم خصوصی (Privacy)
دیگر مزیت شبکه لایتنینگ، حریم خصوصی است که به کاربر ارائه میدهد؛ طرفین معامله نیازی به معرفی کانال خود به کل شبکه ندارند. با اینکه امکان بررسی باز و بسته شدن کانال توسط تراکنشها در بلاک چین وجود دارد، اما نمیتوان گفت که دقیقا چه اتفاقی درون کانال در حال رخ دادن است. اگر طرفین معامله کانالشان را خصوصی کنند، تنها خودشان از تراکنشهای صورت گرفته خبر خواهند داشت.
اگر آلیس کانالی با باب و باب نیز کانالی با کارول داشته باشد، آلیس و کارول میتوانند از طریق باب پرداختهایشان را به یکدیگر ارسال کنند. حال اگر دن با کارول در ارتباط باشد، آلیس میتواند برای دن هم تراکنش ارسال کند. این حالت را برای شبکه رو به گسترشی از کانالهای پرداخت تصور کنید. در این صورت، به محض بسته شدن کانال، امکان فهمیدن اینکه آلیس برای چه کسی تراکنش ارسال کرده است وجود نخواهد داشت.
شبکه لایتنینگ بیت کوین چگونه کار میکند؟
تا اینجا نحوه وابستگی لایتنینگ نتورک به کانالهای میان نودهای بلاک چین را توضیح دادیم. حال اجازه دهید نگاه جزئیتری به نحوه کار LN بیت کوین داشته باشیم.
آدرسهای چند امضایی (Multisignature Addresses)
یک آدرس چند امضایی یا به طور خلاصه مالتیسیگ (multisig)، شامل چندین کلید خصوصی (Private Key) است. در زمان ساخت این نوع آدرس، تعداد کلیدهای خصوصی نیازمند امضای تراکنش و همچنین تعداد کلیدهایی که امکان خرج کردن رمز ارز از آنها وجود دارد را تعیین میکنید. بهعنوان مثال، یک طرح 1 از 5 یعنی 5 آدرس قادر به تولید یک امضای معتبر هستند، اما فقط به یکی از آنها نیاز است. یک طرح 2 از 3 یعنی از بین 3 کلید، تنها 2 کلید برای خرج کردن ارز دیجیتال لازم است.
برای ایجاد یک کانال، طرفین معامله باید ارزهای خود را در یک طرح 2 از 2 قفل کنند. بنابراین 2 کلید خصوصی قادر به امضای تراکنشها هستند و به هر دوی آنها هم برای انتقال ارزها نیاز است. دوباره باب و آلیس را در نظر بگیرید. قرار است این دو نفر طی ماههای آینده پرداختهای زیادی بین یکدیگر رد و بدل کنند، بنابراین یک کانال شبکه لایتنینگ باز میکنند.
این فرآیند با واریز 3 واحد بیت کوین از سوی هر کدام به آدرس چند امضایی مشترک میان آنها آغاز میشود. شایان ذکر است که باب بدون موافقت آلیس، قادر به انتقال وجوه نیست (و بالعکس).
حالا فرض کنید امکان نگهداری یک برگه کاغذ که تطبیقدهنده موجودی هر طرف کانال (یعنی موجودی باب و آلیس) است، وجود دارد. هر دوی آنها در ابتدا 3 واحد بیت کوین دارند. اگر آلیس بخواهد یک واحد رمز ارز BTC برای باب بفرستد، میتواند صرفا در یادداشتی بنویسد که اکنون آلیس 2 واحد و باب 4 واحد بیت کوین دارد. موجودیهای هر طرف را میتوان تا زمان ارسال ارز به خارج از کانال، با همین روش پیگیری کرد.
با اینکه این روش امکانپذیر است، اما هیجانانگیز نیست. مهمتر اینکه در این روش، احتمال عدم همکاری افراد وجود دارد؛ فرض کنید در نهایت آلیس 6 واحد و باب 0 واحد بیت کوین داشته باشد. اگر باب نخواهد موجودی خودش را به خارج از کانال منتشر کند، در واقع چیزی هم از دست نداده است. فراموش نکنید آدرس دو امضایی است.
قراردادهای هش با محدودیت زمانی (Hash Timelock Contracts)
سیستم بالا کسلکننده است و نسبت به ساختارهای معتمد امروزی هم ویژگی بهتری ارائه نمیدهد. حالا زمانی که مکانیزمی حاصل از «قرارداد» میان باب و آلیس را معرفی کنیم، قضیه کمی جالبتر میشود. اگر هر کدام از طرفین معامله نخواهد بر اساس قوانین عمل کند، طرف دیگر همچنان راهی برای خارج کردن ارزهای خود از کانال دارد.
این مکانیسم در کانال شبکه لایتنینگ بیت کوین قرارداد هش با محدودیت زمانی یا بهطور خلاصه HTCL نامیده میشود. این روش دو فناوری قفل هش یا هش لاک (HashLock) و قفل زمان یا تایم لاک (Timelock) را با یکدیگر ترکیب میکند، تا هرگونه رفتار مخرب ناشی از عدم همکاری طرفین در کانالهای پرداخت اصلاح شود.
هش لاک شرطی است که روی تراکنش اعمال شده و به آن دستور میدهد «تنها در صورت اثبات دانستن رمز میتوانی فلان ارز را خرج کنی». فرد فرستنده تکهای داده را هش میکند و آن را در تراکنش ارسالی قرار میدهد. گیرنده تنها زمانی قادر به خرج کردن ارز دریافتی است که داده اصلی (یعنی رمز) را ارائه کند و این رمز با هش مربوط به آن مطابق باشد. تنها حالتی هم که گیرنده میتواند این داده را فراهم کند، دریافت از طریق فرستنده است.
تایم لاک شرطی است که از خرج کردن ارزها پیش از موعد مقرر در شبکه لایتنینگ جلوگیری میکند. این موعد مقرر بر اساس زمان واقعی یا ارتفاع بلاک (Block Height) مشخص میشود. HTCLها از ترکیب هش لاکها و تایم لاکها ساخته میشوند. در عمل، از HTCL میتوان برای ساخت پرداختهای شرطی استفاده کرد. مثلا گیرنده باید پیش از موعدد مقرر رمزی ارائه کند، در غیر این صورت فرستنده ارزها را پس خواهد گرفت. در بخش بعدی، با مثال باب و آلیس این روش را بیشتر توضیح میدهیم.
باز و بسته کردن کانالها
گفتیم که باب و آلیس تراکنشهایی را برای واریز وجه به آدرس چند امضایی مشترک خود در لایتنینگ نتورک ایجاد کردهاند. اما این تراکنشها هنوز در بلاک چین منتشر نشدهاند. قبل از این، باید یک کار دیگر هم انجام شود.
به یاد داشته باشید که تنها راه خارج کردن این بیت کوینها از آدرس چند امضایی، امضا کردن تراکنش خروجی توسط باب و آلیس است. اگر آلیس بخواهد تمام 6 بیت کوین مجموع را به یک آدرس خارجی بفرستد، به تایید باب نیاز دارد. پس اول باید یک تراکنش (شامل ارسال 6 بیت کوین به آدرس مورد نظر) را با امضای خود ایجاد کند.
حالا آلیس سعی میکند این تراکنش را همان لحظه در بلاک چین منتشر کند، اما بدون امضای باب این تراکنش نامعتبر است. پس آلیس اول باید تراکنش تکمیلنشده داخل LN را برای باب بفرستد. پس از امضا توسط باب، حالا این تراکنش معتبر میشود.
تا اینجا، هنوز هیچ مکانیزمی برای وادار کردن افراد به رفتار درست، ایجاد نکردهایم. همانطور که پیشتر گفتیم، اگر طرف مقابل شما همکاری نکند، ارزهای شما در یک کانال شبکه لایتنینگ به دام میافتد. حالا برای جلوگیری از این اتفاق، به یک مکانیسم نیاز داریم.
هر یک از طرفین معامله باید رمزی ارائه کند. این رمزها را As و Bs فرض کنید. اگر این رمزها لو بروند، دیگر کارایی قبل را نخواهند داشت، بنابراین آلیس و باب فعلا آنها را مخفی نگه میدارند. این دو جفت رمز، هشهای مخصوص به خود را دارند: یعنی h(As) و h(Bs). حالا بهجای بهاشتراکگذاری این رمزها، آلیس و باب هش مربوط به آنها را با یکدیگر بهاشتراک میگذارند.
آلیس و باب همچنین پیش از انتشار اولین تراکنشهای خود به آدرس چند امضایی، به یک مجموعه تراکنش تعهد (Commitment Transaction) نیاز دارند. در صورتی که یکی از طرفین درصدد گروکشی وجوه باشد، این کار یک راه چاره محسوب میشود.
اگر یک کانال را مشابه آن چیزی که دفتر کل کوچک نامیدیم در نظر بگیرید، تراکنشهای تعهد در واقع بهروزرسانیهایی هستند که شما در این دفتر کل انجام میدهید. هر زمان که یک جفت تراکنش تعهد جدید بسازید، گویی در حال متعادلسازی ارزها بین طرفین معامله هستید.
تراکنش تعهد آلیس دو خروجی دارد: یک خروجی که در آدرس متعلق به خودش قرار میگیرد، و دیگری در یک آدرس چند امضایی جدید قفل میشود. سپس آلیس آن را امضا کرده و برای باب میفرستد.
باب هم همین کار را انجام میدهد: یک خروجی برای خودش، و دیگری درون آدرس مالتی سیگ قرار میگیرد. سپس آن را امضا کرده و برای آلیس میفرستد.
در حالت معمول، آلیس میتواند با امضای تراکنش باب آن را معتبر کند. اما به خاطر داشته باشید این وجوه یک از آدرس 2 از 2 چند امضایی خرج میشوند که هنوز ارزی به آن ارسال نشده است. این حالت شبیه زمانی است که یک چک را از حسابی با موجودی صفر خرج کردهاید. بنابراین، این تراکنشها که در واقع امضای نیمه دارند، پس از راهاندازی آدرس کیف پول مالتی سیگ قابل استفاده خواهند بود.
آدرسهای چند امضایی جدید (که 3 خروجی بیت کوین قرار است وارد آنها شود)، یک سری ویژگی خاص دارند. اجازه دهید نگاهی به تراکنش تکمیلنشدهای که آلیس امضا کرد و برای باب فرستاد، بیندازیم. خروجی چند امضایی را میتوان در شرایط زیر خرج کرد:
- هر دوی طرفین بتوانند آن را امضا کنند.
- باب بتواند پس از مدت مشخصی (به خاطر تایم لاک) خودش آن را خرج کند.
- آلیس در صورت دانستن رمز Bs باب میتواند آن را خرج کند.
در تراکنش اولی که باب برای آلیس فرستاد:
- هر دوی طرفین معامله میتوانند آن را امضا کنند.
- آلیس میتواند پس از مدت مشخصی خودش آن را خرج کند.
- باب در صورت دانستن رمز As آلیس قادر به خرج کردن آن است.
دقت داشته باشید که هیچ کدام از طرفین، رمز دیگری را نمیداند، بنابراین گزینه 3 هنوز امکانپذیر نیست. نکته مهم دیگر این است که اگر یک تراکنش را امضا کنید، چون شرط خاص دیگری برای خروجیهای طرف مقابل شما وجود ندارد، وی قادر به خرج کردن آن است. حال یا باید منتظر اتمام زمان تایم لاک باشید تا امکان خرج کردن وجوه برای شما مهیا شود، یا باید با همکاری طرف مقابل این کار را انجام دهید.
حالا میتوانید تراکنشها را در آدرس 2 از 2 چند امضایی اصلی منتشر کنید. انجام این کار بیخطر است، چون در صورت ترک کانال توسط طرف مقابل، امکان بازیابی ارزها وجود دارد. پس از تایید تراکنشها، کانال فعالیت خودش را آغاز میکند. اولین جفت تراکنشها وضعیت فعلی دفتر کل کوچک را نشان میدهند. در حال حاضر، این دفتر کل 3 بیت کوین به باب و 3 بیت کوین به آلیس میدهد.
زمانی که آلیس بخواهد پرداخت جدیدی به باب داشته باشد، هر دوی آنها تراکنشهای جدیدی را ساخته تا جایگزین مجموعه تراکنشهای اولیه شوند. روند کار به صورت قبل است و این تراکنشها امضای نیمه دارند، با این تفاوت که آلیس و باب برای دور بعدی تراکنشها، بهجای رمزهای قدیمی، از هشهای جدید استفاده میکنند.
هر طرف معامله میتواند آخرین تراکنشهای بیت کوین صورت گرفته در کانال شبکه لایتنینگ را امضا و برای ثبت در بلاک چین منتشر کند. اما هر کسی که بخواهد این کار انجام دهد، باید منتظر پایان زمان تایم لاک بماند، در حالی که نفر دیگر میتواند آن را فورا خرج کند. به یاد داشته باشید وقتی باب تراکنش آلیس را امضا و منتشر میکند، روی خروجی در دست آلیس هیچ شرطی وجود ندارد.
هر دوی طرفین معامله میتوانند روی بستن کانال با یکدیگر به توافق برسند، که به آن Cooperative Close میگویند. شاید این کار راحتترین راه بازگردانی وجوه به زنجیره اصلی باشد. با این حال، اگر یکی از طرفین همکاری نکند، طرف مقابل پس از اتمام زمان تایم لاک، قادر به بازگرداندن ارزهای خود است.
شبکه لایتنینگ بیت کوین چگونه از تقلب جلوگیری میکند؟
شاید توانسته باشید در اینجا یک بردار حمله (Attack Vector) بیابید. بردار حمله روشی است که یک مجرم سایبری، برای دسترسی یا نفوذ به حسابهای کاربر یا سیستم یک سازمان استفاده میکند.
اگر باب در حال حاضر یک بیت کوین داشته باشد، چه تضمینی وجود دارد که وی تراکنش قدیمیتری که در آن موجودی بیشتری داشته است را در شبکه منتشر نکند؟ باب هماکنون یک تراکنش نیمه امضا شده از آلیس دارد و کافی است امضای خود را به آن اضافه و در شبکه منتشر کند، درست است؟
هیچ چیزی جلودار باب نیست، جز این حقیقت که امکان از دست دادن تمامی موجودیش وجود دارد. فرض کنید باب یک تراکنش قدیمی دارد که در آن 1 بیت کوین به آلیس و 5 بیت کوین به آدرس چند امضایی ذکرشده ارسال کرده است.
آلیس فورا ارزهایش را دریافت میکند. در طرف مقابل، باب برای خرج کردن رمز ارزها از آدرس مالتی سیگ، باید منتظر اتمام زمان تایم لاک بماند. حتما شرط دیگری که گفتیم به آلیس اجازه خرج کردن سریع و فوری ارزها را میدهد به خاطر دارید. آلیس به رمزی نیاز دارد که آن موقع آن را نداشته است. اما الان آن را دارد؛ به محض ایجاد دور دوم تراکنشها، باب آن رمز را به آلیس داده است.
بنابراین با اینکه باب باید منتظر اتمام زمان Timelock بماند، آلیس قادر به جابهجایی ارزهاست. این مکانیزم مبتنی بر تنبیه نشان میدهد که به جهت دسترسی طرف مقابل به ارزها، هیچ کسی برای تقلب حتی تلاش هم نمیکند.
مسیریابی پرداختها (Routing Payments)
در بخشهای قبل کمی به این موضوع پرداختیم؛ کانالها قابلیت اتصال به یکدیگر را دارند. بدون این ویژگی، شبکه لایتنینگ برای پرداختهای ارز دیجیتال منجمله بیت کوین کارساز نیست. آیا حاضرید 500 دلار را در کانالی با یک کافیشاپ قفل کنید تا برای چند ماه آینده روزانه قهوه دریافت کنید؟
انجام این کار اجباری نیست. اگر آلیس کانالی را با باب باز کند و باب هم در حال حاضر کانالی با کارول داشته باشد، باب میتواند پراختهای بین این دو را تسهیل کند. این کار از طریق چندین به اصطلاح «Hop» انجام میشود، به این معنا که آلیس قادر به ایجاد تراکنش با هر کسی است که مسیری به سمت وی وجود داشته باشد.
واسطها در نقش خودشان طی مسیریابی، ممکن است کارمزد کمی هم دریافت کنند (که البته اجباری نیست). شبکه لایتنینگ بسیار نوپا است، بنابراین بازار کارمزد هنوز جامعه عمل به خود نپوشانده است. اما اتفاق مورد انتظار، رابطه کارمزدها با تامینکنندگان لیکوییدیتی است.
در زنجیره اصلی، کارمزد معاملات صرفا به فضایی که تراکنش در یک بلاک اشغال میکند بستگی دارد. بنابراین ارزش تحت انتقال در پرداختهای 1 دلار یا 10 میلیون دلار، اهمیتی نداشته و کارمزد آنها یکسان است. در مقابل، چیزی بهعنوان فضای بلاک در لایتنینگ نتورک وجود ندارد. در عوض، مفهومی تحت عنوان موجودیهای ریموت و لوکال (Local and Remote Balances) وجود دارد. موجودی لوکال یا محلی مقدار ارزی است که میتوانید به طرف دیگر کانال بفرستید. موجودی ریموت یا از راه دور نیز مقدار ارزی است که همتایتان قادر به ارسال به شماست.
در مثال قبل، مسیر آلیس <> کارول <> فرانک را در نظر بگیرید.
مسیر آلیس <> کارول و کارول <> فرانک، هر کدام اندازه یک واحد بیت کوین ظرفیت دارند. موجودی لوکال آلیس 0.7 واحد BTC است. اگر همین الان اطلاعات را در بلاک چین پخش کنند، آلیس 0.7 بیت کوین میگیرد و موجودی ریموت کارول 0.3 خواهد بود.
حالا اگر آلیس بخواهد 0.3 بیت کوین به فرانک بفرستد، اصطلاحا این 0.3 را به طرف کارول در کانال «هُل» میدهد. سپس کارول این 0.3 ارز BTC را از موجودی لوکال خود برای فرانک میفرستد. در نتیجه، موجودی کارول همان چیزی که در ابتدا بود باقی میماند؛ 0.3+ از آلیس و 0.3- به فرانک، طرف معامله را خنثی میکند.
کارول در نقش خود بهعنوان پل ارتباطی میان آلیس و فرانک ارزشی را از دست نداده، اما انعطافپذیری خود را کاهش داده است. توجه کنید که کارول الان میتواند 0.6 بیت کوین در کانال خود با آلیس خرج کند، اما در کانال خود با فرانک این مقدار 0.1 بیت کوین است.
حالتی را تصور کنید که در آن آلیس تنها با کارول ارتباط داشته، اما فرانک دارای روابط گستردهتری است. کارول در حالت قبل میتوانست در کل 0.4 بیت کوین را از طریق فرانک به دیگران بفرستد، اما الان قادر به ارسال تنها 0.1 رمز ارز BTC است، چراکه تنها همین مقدار را در طرف خودش در اختیار دارد.
در این سناریو، آلیس شدیدا لیکوئیدیتی کارول را مصرف میکند. بدون هیچگونه مشوقی، کارول نیز قصد تضعیف پوزیشن خود را ندارد. بنابراین بهجای آن، ممکن است مثلا بگوید «هر 0.01 بیت کوین را با کارمزد 10 ساتوشی میفرستم». در این صورت، کارول هرچه موجودی لوکال بیشتری را فدای مسیرهای «قویتر» کند، سود بیشتری کسب خواهد کرد.
همانطور که پیشتر گفتیم، هیچ الزامی برای کسب کارمزد وجود ندارد. برخی نیز ممکن است نگران کاهش لیکوییدیتی خود نباشند و برخی دیگر، کانالهای مستقیمی را به سوی گیرنده باز کنند.
حمله مسیریابی به شبکه لایتنینگ بیت کوین چیست؟
در قسمت قبل درباره مسیریابی پرداختها صحبت کردیم. حال مسئله دیگر این است که چگونه یک فرد میتواند حمله مسیریابی با Routing Attack به شبکه لایتننیگ بیتکوین انجام دهد؟
حمله مسیریابی در Lightning Network، به اقدامات عامدانه کاربران جهت سوءاستفاده از ضعفها در سیستم مسیریابی به نفع خودشان اطلاق میشود. در یک روتینگ اتک عادی، یک فرد واسط (مثلا باب در مثال قبل) با تحمیل هدفمند کارمزدهای مسیریابی بالا، باعث گران شدن مسیریابی پرداختها برای دیگر کاربران از طریق کانالهای خود میشود. نتیجه این کار، دشوارتر شدن مسیریابی موثر و مقروبهصرفه پرداختها برای لایتنینگ نتورک است.
حملات مسیریابی چگونه کار میکنند؟
کاربران متخاصم از تاکتیکهای مختلفی برای هدف قرار دادن ضعفها یا مختل کردن سیستم مسیریابی پرداخت در شبکه لایتنینگ استفاده میکنند. همانطور که گفتیم، اعمال کارمزدهای بالای مسیریابی یکی از روشهای مرسوم برای دلسرد کردن کاربران جهت انتقال وجوه خود از یک سری از مسیرهای خاص است.
استراتژی دیگر، فریب الگوریتم مسیریابی از طریق انتشار اشتباهات یا اطلاعات غلط در داخل شبکه است. مثلا، نودهای مخرب میتوانند اطلاعت نادرستی از وضعیت کانالها منتشر کرده و باعث بروز تراکنشهای ناموفق و آزار کاربران شوند. چنین حملاتی میتوانند قابلیت اطمینان و ظرفیت استفاده شبکه لایتنینگ را بهخطر بیندازد.
علاوه بر این، مهاجمان برای آگاهی از معماری شبکه و رفتار کاربران، قادر به اجرای حملات پویش (Probing Attack) و در نتیجه، بهخطر انداختن حریم خصوصی کاربران هستند. این افراد میتوانند پرداختهای ارسالی به گیرندههای مجاز را به سوی کانالهای خود هدایت کرده و تغییر مسیر دهند.
برای کاهش ریسکهای حاصل از حملات روتینگ، هر دوی توسعهدهندگان و کاربران باید همیشه مراقب بوده و به آپدیتهای امنیتی شبکه، توسعه الگوریتمهای مسیریابی و تشویق عملیات نودهای مسئول توجه داشته باشند.
انواع حملات مسیریابی رایج در شبکه لایتنینگ بیتکوین
- اسناپ کردن کارمزد مسیریابی (Routing Fee Sniping): در این حمله، یک نود مخرب کارمزدهای مسیریابی بسیار بالایی را بهصورت هدفمند برای کانال پرداخت تحت کنترل خود وضع میکند. در این حالت، هر بار که فردی بخواهد پرداختی را از این کانال عبور دهد، با هزینههای بسیار هنگفتی مواجه خواهد شد. بهخاطر کارمزدهای بالا و همچنین مسیریابی ضعیف، افراد به مرور از استفاده از شبکه لایتنینگ منصرف خواهند شد.
- تقلب پرداخت احتمالی (Probabilistic payment fraud): در این مدل حمله، یک گره مخرب وانمود میکند که یک پرداخت ناموفق بوده، اما در حقیقت، پرداخت مورد نظر با موفقیت انجام شده است. این افراد میتوانند با امتناع از ارسال رسید پرداخت یا نشان دادن خطا، این کار را انجام دهند. با دلسرد شدن کاربران از استفاده از مسیرها یا کانالها، ثمربخشی شبکه نیز کاهش خواهد یافت.
- حمله بستن کانال (Channel jamming attack): چنل جمینگ نوعی حمله محرومسازی از سرویس DoS است که در آن، یک فرد متخاصم نقدینگی یک کانال پرداخت را میبندد و دسترسی کاربران مجاز به آن کانال و انجام تراکنش از طریق آن را غیر ممکن میکند. در بدترین حالت، اگر چندین کانال به یکباره بسته شوند، شبکه لایتنینگ با ازدحام روبرو میشود و پیدا کردن راههای مطمئن جهت انجام پرداختها چالشبرانگیرز خواهد شد.
- دستکاری موجودی (Balance Manipulation): نودهای لایتنینگ نتورک برای فعالسازی پرداختها باید مقداری موجودی در کانالشان داشته باشند. حالا یک نود مخرب میتواند عمدا یک کانال بدون موجودی ساخته و با بلااستفاده کردن آن برای مسیریابی، باعث اخلال در عملیات شبکه شود.
- بیثباتی مسیر (Route Flapping): در این نوع اتک، یک گره مخرب دائما محدودیتها و ساختار کارمزد کانال خود را تغییر میدهد و شناسایی کانالهای پرداخت ثابت و قابل استفاده را برای دیگر نودها دشوار میکند. تاخیر و مسیریابی ناکارآمد از جمله نتایج این نوع حمله هستند.
- حمله سیبل (Sybil Attack): در حمله سیبل به شبکه لایتنینگ بیت کوین، یک کاربر متخاصم با ایجاد چندین نود ساختگی و جعلی، حجم قابل توجهی از ظرفیت مسیریابی شبکه را در اختیار میگیرد. این اتفاق میتواند باعث فریب الگوریتمهای مسیریابی، اخاذی پول یا کمک به اجرای حملات دیگر شود.
- حمله مسیریابی پیازی (Onion Routing Attack): لایتنینگ نتورک برای مبهمسازی مشارکت گرههای واسط در یک شبکه، از مسیریابی پیازی استفاده میکند. با این وجود، یک نود مخرب نیز میتواند با بررسی دادههای مسیریابی که بخشی از مسیر مربوط به وی هستند، تراکنش مورد را نظر را از حالت ناشناس خارج کند. این اتفاق باعث عمومی شدن اطلاعات فرستنده، گیرنده و مقدار تحت انتقال میشود.
چگونه حملات مسیریابی به شبکه لایتنینگ را تشخیص دهیم؟
از آنجایی که نودها قادر به تغییر مداوم مسیریابی پرداختها به نفع خودشان هستند، شناسایی یک حمله مسیریابی در Lightning Network دشوار است. حملات روتینگ میتوانند به طرق مختلفی انجام شوند، اما هدف اصلیشان، جلوگیری از کارکرد درست شبکه یا دریافت سود ناعادلانه از کارمزدهای مسیریابی است. گاهی اوقات این حملات شکل پرداختهای غیرعادی ناموفق، کارمزدهای مسیریابی بیسابقه و تغییرات ناگهانی نقدینگی کانالها را به خودشان میگیرند.
این رفتارهای مخرب را میتوان با استفاده از ابزارهای نظارت بر شبکه (Surveillance)، برجهای مراقبت (WatchTowers)، انتخاب مسیر (Route Selection) و تحلیل رفتار نودها (Node Behavior Analysis) شناسایی کرد. مثلا، یافتن گرههای متخاصم از طریق تحلیل رفتار نودها توسط سیستمهای شهرت و شناسایی رفتار سوالبرانگیر امکانپذیر است.
در حالت مشابه، اگر یکی از اعضای کانال درصدد سرقت وجوه باشد، برجهای مراقبتِ مخصوصِ پیدا کردن رفتار مشکوک قادر به اعمال جریمه و نظارت بر بلاک چین جهت تشخیص رفتارهای بالقوه برای بستن کانالها هستند.
علاوه بر این، با مشارکت فعالانه در انجمن لایتنینگ نتورک و مطالعه در خصوص حملات پیشین، میتوان ظرفیت تشخیص تهدیدات روتینگ را بهبود داد. با این حال، امنیت یک شبکه در درجه اول از طریق همکاری با همتایان جهت حفظ درستی شبکه در طول زمان تقویت میشود.
آیا روتینگ اتک و چنل جمینگ یکسان هستند؟
چنل جمینگ و روتینگ اتک با اینکه در مبحث Lightning Network با یکدیگر مرتبطاند، اما مترادف نیستند. حمله روتینگ اصطلاحی گستردهتر است که به تعدادی از استراتژیهای مخرب استفادهشده برای دستکاری مسیریابی پرداختها برای منفعت شخصی یا متخل کردن شبکه اطلاق میشود. این استراتژیها میتوانند عدم تایید عامدانه پرداختها، دریافت کارمزد بالای مسیریابی یا طراحی مسیریابی ناکارآمد را شامل شوند.
اما در طرف مقابل، چنل جمینگ یا بستن کانال نوع خاصی از حمله مسیریابی است که در آن، نودهای مخرب یک کانال خاص را با چندین پرداخت ناموفق و کوچک پر کرده و نقدینگی کانال را از بین میبرند. نتیجه این امر، عدم امکان استفاده از کانال مذکور برای مسیریابی پرداختها توسط کاربران است.
با اینک حمله بستن کانال یکی از راههای مختل کردن مسیریابی است، اما حملات روتینگ از این هم فراتر رفته و تاکتیکهای متنوعی جهت بهخطر انداختن امنیت شبکه لایتنینگ بیت کوین را شامل میشوند. به همین خاطر، آگاهی از این تفاوتها برای افزایش امنیت بسیار ضروری است.
در جدول زیر، خلاصهای از تفاوتهای انواع حملات مختلف روتینگ را مشاهده میکنید:
حمله مسیریابی | حمله بستن کانال | حمله سیبل | حمله مسیریابی پیازی | |
هدف | تصمیمات مسیریابی و کارمزدها | نقدینگی کانال و قابلیت استفاده | کنترل و توپولوژی شبکه | مکانیزم حریم خصوصی مسیریابی پیازی |
روش | دستکاری کارمزد و تغیر مسیرها | مصرف نقدینگی کانال از طریق کانالهای ناهماهنگ | ساخت چندین نود جعلی برای کنترل ظرفیت شبکه | سوءاستفاده از ضعفها در پروتکل مسیریابی پیازی |
اثر | ضررهای مالی و ناکارآمدی شبکه | اخلال در شبکههای خاص | تمرکزگرایی شبکه و سوءاستفاده بالقوه | بهخطر افتادن حریم خصوصی و قابلیت ریدابی تراکنشها |
چگونه از حملات مسیریابی در لایتنینگ نتورک جلوگیری کنیم؟
محافظت در برابر حملات روتینگ برای تامین امنیت و درستی شبکه لایتنینگ حیاتی است. استراتژیهای زیر برای این کار موثرند:
- انتخاب نودهای معتمد: در درجه اول، گرههای شناختهشده و مطمئن را بهعنوان واسط مسیریابی انتخاب کنید. برای این کار، بهدنبال نودهایی باشید که سابقه قابل ردیابی خوبی دارند و نظرات کاربران نسبت به آنها مثبت است. علاوه بر این، با اضافه کردن درجهای از امنیت از طریق استفاده از خدمات برجهای مراقبت، کانالها را میتوان حتی در صورت آنلاین نبودن کاربران امن نگه داشت.
- متنوعسازی کانالها: متنوعسازی مسیرها برای جلوگیری از وابستگی بیمورد پرداختها به یک کانال یا گره مفید است. پخش تراکنشها در چندین کانال و گره، شبکه را کمتر در معرض دستکاری مهاجمانی قرار میدهد که بهدنبال سد کردن جریان پول یا اخاذی پولهای هنگفت از کاربران هستند.
- نظارت بر فعالیت کانال: نظارت منظم بر فعالیت کانال یکی دیگر از عناصر ضروری جهت شناسایی و جلوگیری از حملات بالقوه است که در شناسایی سریعتر ناهنجاریها یا رفتارهای مشکوک به کاربران کمک میکند.
- بهروزرسانی نرم افزار: همیشه آخرین نسخه نرم افزار شبکه لایتنینگ را داشته باشید. توسعهدهندگان اغلب پَچها و آپگریدهای مناسب برای رفع نقصهای امنیتی و بهبود انعطافپذیری شبکه را منتشر میکنند.
شما میتوانید با استفاده از این روشها، دفاع خود در برابر حملات روتینگ را تقویت کرده و محیطی امنتر برای تراکنشهای لایتنینگ نتورک بیتکوین فراهم کنید.
مزایای شبکه لایتنینگ بیت کوین
لایتنینگ نتورک با وجود گذشت سالها از زمان راهاندازی هنوز در حال توسعه است. توسعهدهندگانش، تحت تیمهای مختلف، دیدگاههای بلندپروازانهای درباره آن دارند، به طوری که معتقدند نحوه تفکر ما درباره بیت کوین، اولین رمز ارز دنیا، به لطف این شبکه تغییر خواهد کرد. در ادامه، به چند ویژگی اصلی که سبب چنین تغییر بزرگی خواهند شد اشاره میکنیم.
سرعت بالای انجام تراکنش
برای انتقال پول، دیگر مجبور به انتظار تا زمان دریافت چند تاییدیه نیستید. بدون توجه به میزان ترافیک در بلاک چین بیت کوین، تراکنشها در اینجا تقریبا آنی انجام میشوند. تا امروز، سرعت پایین ایجاد تراکنش از جمله دلایل جلوگیری از تبدیل BTC به ابزاری برای پرداختهای روزمره بوده است. اما به لطف لایتنینگ نتورک، شبکه اولین رمز ارز دنیا میتواند با سیستمهای پرداخت متداول نظیر ویزا، مسترکارت و پی پال رقابت کند.
به همین خاطر، خرید ارز دیجیتال با پی پال یکی از اقدامات این شرکت برای بقا در دنیای رمز ارزها بود که در سال 2020 معرفی شد. در حال حاضر امکان خرید و فروش 4 ارز دیجیتال بیت کوین، اتریوم، لایت کوین و بیت کوین کش توسط پلتفرم پیپال وجود دارد.
کارمزد پایین ایجاد تراکنش
یکی دیگر از علتهای نامناسب بودن BTC برای پرداختهای عادی و روزمره، کارمزد بالا است. مثال ابتدای مطلب را مجددا به خاطر آورید. آیا شما حاضرید در کافی شاپ، برای انتقال 3 دلار به صندوقدار، 5 دلار کارمزد پرداخت کنید؟ حتی 1 دلار نیز زیاد به نظر میرسد! از آن جایی که تراکنشها خارج از بلاک چین اصلی بیت کوین و در شبکه لایتنینگ رخ میدهند، کارمزدهایی پایین پرداخت میکنید. در برخی مواقع هیچ کارمزدی دریافت نخواهد شد!
بهبود مقیاس پذیری BTC
به طور متوسط، بیت کوین در هر ثانیه قادر به پردازش 4 الی 7 تراکنش در هر ثانیه است! این مقدار را با نرخ TPS (تراکنش بر ثانیه) چند ده هزار عددی سیستمهای بانکی متمرکز نمیتوان مقایسه کرد. در چنین شرایطی، شبکه لایتنینگ قادر به پردازش حدود 60 هزار معامله در هر ثانیه است! استارتاپهای مسئول توسعه نتورک وعده دادهاند ظرفیت آن، برای پردازش معاملات بیت کوین، لایت کوین و دیگر تراکنشها، در آیندهای نزدیک به 1 میلیون عدد در ثانیه خواهد رسید!
مبادلات سریع بین زنجیرهای در شبکه لایتنینگ
نخستین آزمایشها از انجام تراکنشهای بین بلاک چینی به واسطه LN موفقیتآمیز بود. این اتفاق واقعا شگفتانگیز است، چرا که دو مشکل اساسی سیستمهای بلاک چینی، مقیاسپذیری پایینی و ایزوله بودن (دشواری در برقراری ارتباط با سایر شبکهها) محسوب میشوند. به شرطی که دو بلاک چین از تابع هش یکسانی استفاده کنند، کاربران بدون نیاز به واسطهها نظیر صرافیهای رمز ارزی، قادر به ارسال پول از یک زنجیره به دیگری خواهند بود. چنین اتفاقی، زمینه را برای رشد انفجاری میزان استفاده از رمز ارزها مهیا میکند.
امنیت شبکه لایتنینگ و گمنامی فعالیتهای روی آن
برخلاف تصور، تبادل مالی در بسیاری از شبکههای رمز ارزی، حتی خود بیت کوین، به طور کامل گمنام و ناشناس نیست و امکان ردیابی وجود دارد؛ هر فردی با دسترسی به اینترنت عملا قادر به ردیابی تراکنشها از یک کیف پول ارز دیجیتال به دیگری است. اما در شبکه لایتنینگ بیشتر تراکنشها خارج از بلاک چین اصلی انجام میشوند، در نتیجه تمام میکروپیمنتهای انجام شده از طریق کانالهای Lightning کاملا غیر قابل ردیابی هستند.
مشکلات و محدودیتهای شبکه لایتنینگ بیت کوین
خیلی عالی میشود اگر LN بتواند خودش را بهعنوان راهحلی جهت بهبود مقیاس پذیری بیت کوین ثابت کند. متاسفانه، برخی معایب مانع این اتفاق شدهاند.
قابلیت استفاده (Usability)
بیت کوین شهودیترین سیستم برای تازهواردان نیست؛ شاید درک آدرسها، کارمزدها و موارد دیگر دشوار باشد. والتها قادر به حذف مسائل پیچیده هستند تا سیستم پرداخت فعلی را تا حدودی برای کاربران قابل استفاده کنند. حتی میتوانید از فردی بخواهید برنامه کیف پول رمز ارز را برای تلفن هوشمند شما دانلود کرده و به راحتی برایشان ارز دیجیتال ارسال کنید.
اما چنین کاری در لایتنینگ نتورک مقدور نیست. گزینههای این شبکه محدودتر بوده و در کل، نودهای شبکه لایتنینگ برای کاربرد تمام و کمال نیازمند دسترسی به یک گره بیت کوین هستند.
پس از نصب یک کلاینت، کاربران نیز پیش از انجام تراکنشها باید کانالهایی را باز کنند. این فرایند نسبتا زمانبر بوده و هنگامی که فرد تازهواردی با مفهوم ظرفیت inbound/outbound که در واقع همان موجودی ریموت و لوکال است آشنا میشود، کار با آن دشوراتر خواهد شد. با همه این اوصاف، LN برای کاهش موانع ورود، دائما در حال بهبود است تا کاربران تجربه روانتری از آن داشته باشند.
نقدشوندگی (Liquidity) در شبکه لایتنینگ بیت کوین
یکی از بزرگترین انتقادات به لایتنینگ نتورک، محدود بودن توانایی کاربر در نقل و انتقالات است. در این شبکه، نمیتوانید بیشتر از مقدار قفل شده در کانال خرج کنید. در صورت خرج کردن کامل ارزها به طوری که موجودی ریموت تمام وجوه کانال را در اختیار داشته باشد، مجبور به بستن کانال خواهید بود. راه دیگر، انتظار تا زمانی است که فردی برای شما ارز بفرستد، که البته این گزینه هم ایدهآل نیست.
مسیرهای شما نیز بسته به ظرفیت کل کانال محدود است. مثال آلیس <> کارول <> فرانک را در نظر بگیرید. اگر ظرفیت کانال آلیس و کارول 5 واحد بیت کوین باشد، اما کارول و فرانک ظرفیت 1 واحد بیت کوینی داشته باشند، آلیس هیچ گاه نمیتواند بیشتر از 1 واحد رمز ارز BTC در کانال ارسال کند. حتی در آن زمان نیز برای عملی شدن این اتفاق، کل موجودی در کانال کارول <> فرانک باید در طرف کارول باشد. این امر میزان وجوه قابل انتقال در کانالهای شبکه لایتنینگ را شدیدا محدود کرده و تاثیر بهسزایی بر قابلیت استفاده شبکه Lightning خواهد داشت.
مراکز متمرکز (Centralized Hubs)
به دلیل مشکلی که در بخش قبل ذکر کردیم، نگرانیهای خاصی در رابطه با تسهیل ساخت «مراکز» بزرگ در این شبکه وجود دارد. این مراکز، موجودیتهای فوقالعاده متمرکز با قدرت نقدشوندگی بسیار بالا هستند. هر پرداخت قابل توجهی نیز باید از مسیر این موجودیتها عبور کند.
مشخصا، این شرایط حالت ایدهآلی نیست. در صورت آفلاین شدن این موجودیتها، رابطه میان همتایان در شبکه نیز مختل خواهد شد که تضعیف این سیستم را به دنبال دارد. بنابراین از آنجایی که تنها از چند نقطه تراکنشها عبور میکنند، ریسک سانسور نیز وجود دارد. این اتفاقات، کاملا مخالف اصول اساسی سیستمهای غیر متمرکز است.
چه کسی لایتنینگ نتورک را ساخت؟
جوزف پون (Joseph Poon) و تادئوس دریکا (Thaddeus Dryja) نخستین بار در سال 2015 وایت پیپر شبکه لایتنینگ را ارائه کردند. ورژن جدید مقاله سفید Lightning Network را میتوانید در آدرس lightning.network/lightning-network-paper.pdf مطالعه کنید.
در حال حاضر، بیشتر کارهای مربوط به توسعه نتورک بر عهده سه تیم Blockstream ،Lightning Labs و ACINQ قرار دارد. آنها از صحبتها و درخواستهای انجمن بیت کوین برای بهبود بیشتر لایتنینگ نتورک استفاده میکنند. هر یک از سه استارتاپ نام برده در بالا، از پروتکل شبکه لایتنینگ متفاوت خود استفاده میکند. هر کدام با استفاده از یک زبان برنامهنویسی متفاوت ایجاد شده است؛ تیم Blockstream روی ورژنی از LN با زبان برنامهنویسی C کار میکند. تیم Lightning Labs مشغول توسعه یک Lightning Network Daemon با زبان گولنگ (GoLang) است. ACINQ از زبان اسکالا (Scala) استفاده میکند.
تعدادی ورژن دیگر از شبکه لایتنینگ نیز اکنون در دست توسعه هستند. فهرست تمام آنها را میتوانید در آدرس github.com/bcongdon/awesome-lightning-network مشاهده کنید. در نهایت باید گفت طبق بررسیهای اخیر، قابلیت همکاری بالایی بین سه پیادهسازی اصلی LN وجود دارد، به این معنی که آنها به طور یکپارچه با یکدیگر کار و دیتا تبادل میکنند.
آموزش نحوه استفاده از لایتنینگ نتورک
برای استفاده از شبکه لایتنینگ و انتقال BTC در آن، به طی کردن یک سری مراحل نیاز داریم از جمله:
- دانلود و نصب کلاینت (کیف پول)
- دریافت کوینهای شبکه آزمایشی
- واریز وجه به کیف پول
- باز کردن کانال لایتنینگ
- انتقال و دریافت وجه
از آنجایی که پرداختن به جزئیات تمامی این مراحل از حوصله این بحث خارج است، در مطلب آموزش استفاده از شبکه لایتنینگ بیت کوین بهطور مفصل و گامبهگام به تشریح این موضوع پرداختهایم.
کیف پولهای لایتنینگ بیت کوین
در حال حاضر چند کیف پول ارز دیجیتال مختلف دارای قابلیت پشتیبانی از لایتنینگ نتورک بیت کوین هستند که در ادامه، برخی از آنها را معرفی میکنیم.
والت آو ساتوشی (Wallet of Satoshi)
والت آو ساتوشی یک اپلیکیشن موبایل حضانتی برای اندروید و iOS مختص LN است. از جمله مهمترین ویژگیهای این ولت میتوان به عدم نیاز به پیکربندی و عدم وجود گزینههای سردرگمکننده اشاره کرد. بهخاطر ویژگی حضانتی بودن، هنگام نصب و راهاندازی این کیف پول هیچ عبارت بازیابی در اختیار شما قرار نمیگیرد که باعث سادگی مراحل نصب میشود، اما تا حدودی خطر از دست رفتن داراییها در صورت گم شدن یا سرقت و خرابی موبایل را بههمراه دارد.
در نوامبر 2023 (آبان 1402)، والت آف ساتوشی اعلام کرد که اپلیکیشن خود را از اپل استور و گوگل پلی استور آمریکا حذف کرده است و شهروندان این کشور دیگر قادر به استفاده از خدمات این کیف پول نیستند. بسیاری از افراد، علت چنین تصمیمی را رفتارهای خصمانه قانونگذاران آمریکایی در قبال صنعت رمز ارزها میدانستند. این شرکت در توییتی نوشت:
ما با والت آو ساتوشی و حضور در خط مقدم پذیرش و کابردپذیری لایتنینگ، خودمان را وقف ارائه بهترین تجربه بیت کوین کردهایم. با این وجود، تصمیم سختی را برای حذف برنامه خود از اپ استورهای گوگل و اپل ایالات متحده گرفتهایم و از هماکنون دیگر به مشتریان آمریکایی خود خدمترسانی نخواهیم کرد.
البته گفتی است که شهروندان کشورهای دیگر همچنان قادر به دانلود و استفاده از این والت هستند.
بریز والت (Breez Wallet)
برخلاف والت آو ساتوشی، بریز والت از نوع کیف پول غیر حضانتی برای دستگاههای اندروید و iOS موبایل است که عملکردی شبیه به دستگاههای پوز (POS) دارد. یعنی شما با استفاده از آن میتوانید بهصورت خرد و آنی به خرید و فروش بیت کوین از طریق کارت اعتباری Breez بپردازید.
هنگام نصب، یک عبارت بازیابی 24 کلمهای در اختیار شما قرار میگیرد و با اینکه در این مرحله تهیه پشتیبان از این کلمات الزامی نیست، اما توصیه ما به شما این است که همیشه آنها را بهترتیب و املای درست روی کاغذ یادداشت کرده و در جای امنی نگهداری کنید. این کلمات تنها راه دسترسی شما به داراییهای رمز ارزیتان روی بلاک چین هستند.
بلو والت (BlueWallet)
بلو والت نیز یک کیف پول غیرحضانتی برای اندروید، iOS و دسکتاپ است که رابط کاربری سادهای دارد. این والت برای هر دوی تازهواردان و حرفهایهای صنعت کریپتو که خواهان استفاده از لایتنینگ نتورک هستند، مناسب است.
یکی از مزایای این کیف پول نرم افزاری، یکپارچگی با سایر کیف پولهای Lightning این حوزه است. مثلا اگر شما والت دیگری روی سرور LNbits یا تلگرام داشته باشید، قادر به یکپارچهسازی بلو ولت و مدیریت رمز ارزهای روی آنها هستید.
البته این لیست به همینجا ختم نمیشود و برخی دیگر از والتهای گرم شبکه لایتنینگ BTC نظیر فینکس (Phoenix)، مون والت (Muun Wallet) و زبدی (Zebedee)، والتهای افزونه مرورگر، کیف پولهای مخصوص تلگرام و بسیاری دیگر وجود دارند که در مطلب معرفی بهترین کیف پول های شبکه لایتنینگ بیت کوین بهطور مفصلتر به آنها پرداختهایم.
بدون نود یا Nodeless در شبکه لایتنینگ چیست؟
چندی پیش جک دورسی، مدیر عامل توییتر، با یک توییت مرموز حاوی لینک وبسایت نودلس، سر و صدای زیادی در جامعه ارزهای دیجیتال بهپا کرد. همانطور که میدانید، جک دورسی یکی از برجستهترین حامیان بیت کوین است و به همین دلیل، چنین پست توییتری باعث ایجاد هیجان و بحث در مورد پرداختهای لایتنینگ و تثیر بالقوه آن بر پذیرش بیت کوین شد. اما به راستی Nodeless چیست، چگونه کار میکند و پیامدهایی که ممکن است برای فروشندگان، بازرگانان و کاربران داشته باشد، چیست؟
Nodeless پلتفرمی است که فروشندگان را قادر میسازد تا پرداختهای لایتنینگ بیت کوین را بدون نیاز به الزامات شناخت مشتری یا به اصطلاح Know-Your-Customer (KYC) بپذیرند. هدف این ابزار نوآورانه سادهسازی فرآیند ادغام پرداختهای بیتکوین در وبسایتها، بهویژه تراکنشهای انجامشده از طریق شبکه لایتنینگ است. شبکه لایتنینگ لایهای است که روی بلاک چین بیت کوین توسعه داده شده است و از این طریق فرایند انجام تراکنشها را سریعتر و ارزانتر میکند. با این تفاسیر میتوان نود لس را به عنوان یک تحول بالقوه برای پذیرش جریان اصلی بیت کوین در نظر گرفت که باعث میشود افراد بیشتری به سمت قبول و پرداختها توسط شبکه بیت کوین بروند.
از برخی جهات، عملکرد Nodeless شبیه OpenNode، یکی دیگر از ارائهدهندگان پرداخت بیت کوین مبتنی بر لایتنینگ است، اما نودلس یک تفاوت کلیدی را ارائه میکند که آن عدم نیاز به احراز هویت است. بنابراین کاربران برای شروع پذیرش پرداخت با استفاده از این پلتفرم دیگر نیازی به اشتراکگذاری اطلاعات شناسایی و خصوصی افراد ندارند.
هدف اصلی از راهاندازی چنین پلتفرمی این است که بتوان تجربهای یکپارچه برای بازرگانی که میخواهند پرداخت بیت کوین را در کسب و کار خود بگنجانند، فراهم کردو در عین حال این ارز دیجیتال را به یکی از ابزارهای مبادلاتی در جهان تبدیل کرد.
چالشها
در حالی که شبکه لایتنینگ دارای مزایای متعددی است، انجام تراکنشهای غیرامانی لایتنینگ میتواند برای کاربرانی که تازه با این فناوری آشنا شدهاند مقداری چالش برانگیز باشد. در این میان ممکن است عدهای به دنبال استفاده از روشهای سنتی در این زمینه باشند. اما این راهحلهای امانی و مرسوم که شامل سپردن سرمایه و کنترل آن به یک واسطه میشود، موضوعی که برخلاف اصل اساسی تمرکززدایی و حاکمیتی بوده که بیت کوین و طرفدارانش به دنبال آن هستند و طبیعتاً چنین روشهایی مطلوب کاربران نیست.
اما Nodeless به دنبال رفع این چالش با ارائه راه حلی غیرامانی (Non-Custodial) با پیچیدگیهای کمتر به کاربران این امکان را میدهد تا کنترل کاملی بر وجوه خود داشته باشند کنند و در عین حال از مزایای پرداخت لایتنینگ هم بهرهمند شوند. با حذف نیاز به احراز هویت یا شناخت مشتری، Nodeless تضمین میکند که کاربران میتوانند به شکل ناشناس با بیت کوین تراکنشهای خود را انجام دهند.
مزایای نود لس
برای فروشندگان، ادغام Nodeless در وب سایتها طیف وسیعی از مزایای را به همراه دارد. یکی از مزیتهای مهم استفاده از نود لس این است که با بهرهگیری از چنین پلتفرمی میتوان فرآیند پذیرش و پرداختهای بیت کوین را با رابط کاربری مناسبتری برای کاربران مهیا کرد ودر عین امکان یکپارچهسازی آن با سایر پلتفرمهای تجارت الکترونیک نیز امکانپذیر میشود. وجود سازوکاری آسان برای استفاده از بیت کوین میتواند پذیرش این ارز دیجیتال را میان تجار و کاربران افزایش دهد.
از سوی دیگر با استفاده از شبکه لایتنینگ، Nodeless به فروشندگان امکان میدهد تا تراکنشها را سریعتر و با کارمزد کمتری در مقایسه با تراکنشهای مرسوم بیتکوین و روی زنجیره اصلی پردازش کنند. این مزیت مقیاسپذیری امری حیاتی بوده، چرا که زیرا ازدحام شبکه و هزینههای بالا برخی اوقات کاربران را دچار مشکل میکند.
علاوه بر این، Nodeless الزام برای جمعآوری و ذخیره اطلاعات حساس مشتریان را حذف میکند. این تغییر نه تنها فرآیند پرداخت را سادهتر میکند، بلکه خطر نقض و نشت داده ها را نیز کاهش داده و از حریم خصوصی کاربران محافظت میکند.
تأیید Nodeless توسط جک دورسی، به عنوان چهرهای برجسته در فضای رمز ارزها و یک مدافع قدیمی بیت کوین، هیجان زیادی را در ارتباط با آینده و تأثیر بالقوه چنین طرحهایی بر پذیرش بیت کوین ایجاد کرده است. Nodeless با سادهسازی فرآیند پذیرش پرداختهای بیتکوین و در دسترستر کردن تراکنشهای لایتنینگ، این پتانسیل را دارد که سکوی پرتابی برای بیتکوین باشد.
تجربه کاربری
پیشتر اشاره کردیم که یکی از جنبههای کلیدی Nodeless تمرکز آن بر ارائه یک تجربه کاربری یکپارچه است. این پلتفرم یک رابط کاربر پسند ارائه میکند که به موجب آن فرآیند ادغام پرداختهای مبتنی بر بیت کوین در وب سایتها به شکلی سادهتر از گذشته امکانپذیر میشود. از طرف دیگر بازرگانان میتوانند به راحتی Nodeless را پیادهسازی و پیکربندی کنند و به آنها اجازه می دهد تا با کمترین چالش پرداخت های لایتنینگ را بپذیرند.
Nodeless همچنین مستندات، آموزشها و پشتیبانیهای لازم را برای راهنمای تاجران در آغاز فرآیند راهاندازی ارائه میکند. وجود راهنما در ابتدای اتصال نود لس به یک وبسایت تضمین میکند که حتی کسانی که آشنایی چندانی با بیت کوین و شبکه لایتنینگ ندارند هم می توانند به سرعت سازوکار مورد نیاز این پلتفرم را متوجه شوند و خود را آماده دریافت پرداختها کنند.
علاوه بر این، Nodeless سازگاری با پلتفرمهای محبوب تجارت الکترونیکی را ارائه میدهد و تجار به آسانی میتوانند پرداختهای بیت کوین را در سیستمهای موجود ادغام کنند. Nodeless با استفاده از پلاگینها یا APIها به طور یکپارچه با پلتفرم هایی مانند Shopify، WooCommerce و Magento قابل ادغام بوده و به فروشندگان اجازه میدهد تا بیت کوین را به عنوان یک گزینه پرداخت به مشتریانشان بدون ایجاد اختلال در جریان کاری خود ارائه دهند.
شبکه لایتنینگ مدتهاست که به عنوان راهحلی برای محدودیتهای مقیاسپذیری بیت کوین مورد استقبال قرار گرفته است. شبکه لایتنینگ با استفاده از تراکنشهای خارج از زنجیره، پرداختهایی تقریباً آنی و کمهزینه را امکانپذیر کرده است، بنابراین میتوان از این چهارچوب برای انجام تراکنشهای روزمره نیز استفاده کرد. با Nodeless، بازرگانان می توانند حجم بیشتری از تراکنشها را در بازه زمانی کوتاهتری پردازش کنند. در عین حال نود لس با کاهش بار روی بلاک چین بیت کوین، به کاهش تراکم و کارمزدهای بالای مرتبط با تراکن های درون زنجیره ای کمک کرده و تجربه پرداختی روان و مقرون به صرفه را تضمین میکند.
پیامدهای Nodeless شبکه لایتنیگ
مقیاسپذیری و مزایای شبکه لایتنینگ، همراه با تمرکز بر چهارچوبهای Nodeless میتواند بر حذف موانع بیتکوین به عنوان جایگزینی مناسب برای سیستمهای پرداخت سنتی مورد استفاده قرار گیرد. این پیشرفت بهویژه برای بازرگانان و فروشندگانی که به دلیل پیچیدگی تمایلی به استفاده از سیستم پرداخت مبتنی بر بیت کوین ندارند، میتواند شرایطی را فراهم کند که با عبور از این چالشها به جمع پذیرندگان این ارز دیجیتال بپیوندند.
Nodeless با ارائه راهکاری بدون نیاز به احراز هویت برای پرداختهای لایتنینگ، درها را برای کاربرانی باز میکند که به حریم خصوصی اهمیت میدهند و به دنبال تبادلات بیت کوین بدون به خطر انداختن اطلاعات شخصی خود هستند.
وضعیت فعلی و آینده شبکه لایتنینگ بیت کوین
اکنون که 6 سال از زمان راهاندازی لایتنینگ نتورک BTC میگذرد، بد نیست نگاهی به وضعیت فعلی این شبکه در سال 2023 و پس از آن بیندازیم.
وضعیت کنونی لایتنینگ نتورک در سال 2023
علیرغم ریزش قیمت بیت کوین به زیر 20,000 دلار در سال 2023، محصولات، کاربران و مقدار بیت کوین جابهجاشده روی LN به به اوج خود رسیده است. از جمله اتفاقات قابل توجه امسال، ادغام این شبکه در پروتکل نوستر (Nostr)، افزایش تعداد والتهای امانی و غیر امانی لایتنینگ و ورود رسمی آن به مناطقی نظیر ال سالوادور و شهر لوگانو در سوییس بوده است.
از شهرهای مدیترانهای گرفته تا سنگال، لایتنینگ نتورک در سال جاری بهعنوان یک روش پرداخت همتابههمتا در حال رشد است. با این حال، به گفته رهبران مهمی که طی کنفرانس Advancing Bitcoin Developer در لندن مصاحبهای با آنها صورت گرفت، با وجود چنین رشدی همچنان برخی نگرانیها مانع پیشروی این شبکه محسوب میشوند.
به گفته اریک سیریون (Eric Sirion)، همبنیانگذار اپلیکیشن موبایل مخصوص بیت کوین بهنام Fedi و توسعهدهنده پروتکل Fedimint، اجرای یک نود لایتنینگ در سال 2023 همچنان دشوار است و برخی از افراد در مواجه با پیچیدگیهای فنی از آنها اجتناب میکنند.
ماتیاس کولر (Matthias Koller)، همبنیانگذار شرکت سوییسی Pocket Bitcoin، گفته است که «این کار [اجرای نود لایتنینگ] نسبت به سال 2018 بسیار سادهتر شده است، اما همچنان برای عموم مردم کار سادهای نیست».
آقای سیریون در صحبتهای خود به نقش کیف پولهای حضانتی در این میان نیز اشاره کرده است. به گفته وی، والتهای امانی Ligtning نظیر والت آو ساتوشی بین طرفداران بیت کوین محبوبیت بالایی دارند. با توجه به تصویر زیر، میزان سهم والتهای مختلف شبکه لایتنینگ بیت کوین در پروتکل نوستر را مشاهده میکنید که تاییدی بر سخنان آقای سیریون است.
با این وجود، به گفته وی، اتکا به والتهای حضانتی میتواند برای لایتنینگ نتورک مشکلساز باشد. اعتماد به یک شخص ثالث جهت مدیریت و دسترسی به وجوه در کیف پولی مانند والت آو ساتوشی با شعار بیت کوین که میگوید «کلید شما نیست، پس ارز شما هم نیست» در تضاد است.
با وجودی که آقای کولر نیز با این نظر موافق است، اما اظهار داشته LN عموما برای پرداختهای خرد استفاده میشود و به قولی برای «پولهای دم دستی» کاربرد دارد. با این حال، به گفته وی، استفاده از والتهای متمرکز از بین برنده حریم خصوصی است.
علاوه بر این، یکی از علل استفاده از این نوع کیف پولها را میتوانیم سختی اجرای نود لایتنینگ در نظر بگیریم. کسبوکارهای نرم افزاری ارائهدهنده خدمات اجرای نود نظیر Amboss و Umbrel، با ارائه UX بهبودیافته درصدد رفع این مشکل هستند که در مقایسه با دانلود نرم افزار Bitcoin Core و اجرای یک نود بیت کوین، به گامها و دانش کمتری جهت اجرای یک نود لایتنینگ نیاز دارند.
آینده لایتنینگ نتورک
الکس لیشمن (Alex Leishman)، مدیر عامل شرکت River Financial، طی کنفرانس Advancing Bitcoin اظهار داشته بود که علت استفاده اکثر افراد از این شبکه، جذابیت آن است نه اینکه چون مشکل عمیقی را در زندگی آنها مرتفع میکند.
آقای کولر نیز بهشوخی گفته بود که LN مشابه «بیت کوین روی استروئید است و سرعت، هزینه و عملکرد خوبی برای تراکنشهای روزانه دارد. بهعلاوه اینکه حریم خصوصی بسیار بیشتری را نسبت به گوگل پی یا استفاده از ویزا و مسترکارت فراهم میکند».
به همین خاطر، انتظار آقای لیشمن از آینده لایتنینگ نتورک بیت کوین، حضور افراد بیشتر متمرکز روی مشکلات اصلی انسانها در دنیای واقعی بهصورت عقبگرد به سمت این شبکه و کاربرد آن برای رفع موانع است. مثلا در کشورهای غربی، از LN میتوان برای تراکنشهای درون سازمانی استفاده کرد.
در کشور ال سالوادور، برخی از افراد از این شبکه استفاده میکنند، اما پول نقد و فیزیکی همچنان حرف اول را میزند. آقای لیشمن در سخنان خود همچنین به پروتکل Taro اشاره کرده است که در صورت پیادهسازی میتواند امکان صدور داراییها روی بلاک چین بیت کوین را فراهم سازد. با اینکه سال گذشته پروتکل اوردینالز بیت کوین برای صدور توکنهای غیر مثلی توسعه داده شد، اما سوال اینجاست که برای صدور داراییهای مثلی نظیر استیبل کوینها روی شبکه لایتنینگ، پروتکل تارو چقدر کاربرد دارد؟
برای این کار، میتوان داراییها را به کانالهای پرداخت شبکه لایتنینگ واریز کرد و با سرعت بالا به معامله آنها پرداخت. از نظر تئوری، کاربران LN قادر به نگهداری چندین نوع دارایی در کیف پولهای خود از جمله انواع مختلف استیبل کوینها هستند.
در حال حاضر، قابلیت مینت، ارسال و دریافت داراییها روی پروتکل تارو در شبکه آزمایشی بلاک چین بیت کوین وجود دارد، اما در آینده نیازمند توسعه راهحلهای بهتر برای دستیابی به قابلیت کامل استفاده از لایتنینگ نتورک در مقیاس گستردهتر هستیم.
سخن پایانی ؛ آیا باید از Lightning Network استفاده کنم؟
از زمان راهاندازی شبکه اصلی (Mainnet) لایتنینگ در سال 2018، این راهحل لایه دوم رشد چشمگیری داشته است. به جهت نیازمندی دانش فنی برای کار با Lightning Network، هنوز موانع زیادی باید از سر راه قابلیت استفاده برداشته شوند. اما با توجه به توسعههای فعلی، میتوان منتظر کاهش موانع ورود در آینده بود. در صورت حل این مشکلات، شبکه لایتنینگ به یکی از بخشهای اصلی اکوسیستم بیت کوین برای افزایش مقیاس پذیری و سرعت تراکنشها تبدیل خواهد شد.
اگر یک کاربر حرفهای حوزه رمز ارز نیستید، استفاده از این شبکه به شما پیشنهاد نمیشود. فراموش نکنید LN یکی از اولین راهکارها برای حل مشکل مقیاسپذیری بیت کوین محسوب میشود، اما تنها گزینه نیست و رقبایی قوی آن را دنبال میکنند. به عنوان مثال باید به شبکه بیت کوین کش اشاره کنیم. تعداد تراکنشهای قابل پردازش در آن طی هر ثانیه حدود 100 عدد و بسیار کمتر از ظرفیت لایتنینگ نتورک است، اما همچنان، به خاطر سرعت به مراتب بالاتر نسبت به بیت کوین در عین آسودگی در استفاده، انتخاب عده زیادی به شمار میرود.
شبکه لایتنینگ روی کاغذ بینظیر و فوقالعاده است. توسعهدهندگان آن تحت استارتاپهای مختلف، تا امروز توانستهاند به برخی وعدهها در مقاله سفید پروژه جامه عمل بپوشانند، اما هنوز راه زیادی در پیش است. در صورتی که تمام این وعدهها عملی شوند، مثلا به ظرفیت پردازش یک میلیون تراکنش در ثانیه دست پیدا کنیم، انفجاری در میزان پذیرش و گستردگی استفاده از بیت کوین در زندگی روزمره رخ خواهد داد.
افرادی که با هدف ذخیره ارزش نسبت به خرید بیت کوین اقدام میکنند، با شبکه لایتنینگ سر و کار ندارند. با این حال، این افراد از راهکار نام برده به شدت بهرهمند میشوند؛ در صورتی که لایتنینگ نتورک بتواند با حمل مشکل مقیاسپذیری و انزوای بلاک چین بیت کوین (عدم امکان ایجاد تراکنشهای بین زنجیرهای)، به راهکاری متداول تبدیل شود، قیمت بیت کوین شدیدا جهش پیدا خواهد کرد.
تهیه شده در بیت 24