عده زیادی در مورد ارزهای دیجیتال صحبت میکنند، اما برای آن دسته افرادی که اطلاعات کافی ندارند، دلیل ارزشمندی یک ارز دیجیتال مانند پشتوانه بیت کوین هنوز یک راز است. مدتی بود که به لطف ایلان ماسک و فالوور‌های چند ده میلیونی او در توییتر، هیاهوی حول بازار ارزهای دیجیتال بسیار زیاد شده بود. با اینکه در آن زمان توییت‌های او نقش مهمی در محبوبیت و جهش ارزش برخی رمز ارزها به سطوح بالاتر داشت، اما همیشه این قبیل سروصداها موجب افزایش شهرت رمز ارزها به عنوان دارایی دیجیتال جایگزین نمی‌شود و دلایل مهم دیگری هم وجود دارد.
بازار ارزهای دیجیتال ذاتا بی‌ثبات است و از سال 2011، درست یک سال پس از محبوب و ارزشمند شدن بیت کوین (BTC)، این کودک نوپا دچار نوسان‌های شدید قیمتی بوده است. در آن سال، قیمت بیت کوین از اوج 32 دلار به پایین‌ترین سطح 2 دلار رسید. با اینکه مقیاس این نوسانات اکنون متفاوت است و خرید و فروش بیت کوین در قیمت‌های رویایی چند ده هزار دلاری هم انجام شد، اما نوسانات به قوت خود باقی هستند؛ مثلا در اواخر سال 2021 قیمت بیت کوین به بیش از 68 هزار دلار رسید و بعد از یک ماه وارد کانال 40 هزار دلار شد. یا کمی قبل‌تر، در ژوئن 2020 (خرداد 1399)، قیمت بیت کوین در حدود 9,000 دلار بود و یک سال بعد و با کلی فراز و نشیب و دستیابی به بلندترین سقف تاریخی در آن زمان (بیش از 64 هزار دلار)، قیمت آن در کانال 30 هزار دلار کمی آرام گرفت. حساب کنید که با وجود این همه نوسان طی یکسال، قیمت BTC حدود 300 درصد رشد کرده بود که سود قابل توجه برای سرمایه گذاران بلند مدت محسوب می‌شد.
گویا قیمت بیت کوین با وجود بی‌ثباتی، روی هم رفته در یک ترند صعودی طولانی قرار گرفته است. اما واقعا چه چیزی یا کسانی حامی این قیمت‌های عجیب و غریب هستند و یک ارز دیجیتال چه پشتوانه مالی دارد؟ تفاوت پشتوانه مالی ارزهای دیجیتال با ارزهای فیات چیست؟
پشتوانه های مالی ارزهای دیجیتال
اکنون هزاران کوین و توکن در بازار ارزهای دیجیتال در سراسر جهان در گردش هستند و تعداد و تنوعشان بسیار بیشتر از ارزهای فیات (نسخه دولتی) رایج در کشورهاست. این در حالی است که به دلیل آسان بودن فرآیند خلق توکن‌های جدید، تعداد و تنوع رمز ارزها همچنان در حال رشد است؛ توکن‌ها در ساده‌ترین حالت یک کد کامپیوتری هستند که توسط نرم افزار منبع باز طراحی شده و در تراکنش‌های آنلاین به منظور مختلف از آنها استفاده میشود.
روشی که یک رمز ارز توسعه می‌یابد و این حقیقت که به چه منظور اصلا شکل گرفته تا کدام هدف را در کدام پروژه به ثمر بنشاند، همه و همه تأثیر زیادی بر ارزش واقعی آن دارند. در حالی که هزاران ارز دیجیتال وجود دارند، تنها تعداد انگشت شماری از آنها هستند که 99 درصد از حجم بازار رمز ارزها را تشکیل می‌دهند.
جدای از پشتوانه مالی، مانند ارزهای فیات و هر کالای دیگری، قیمت یک ارز دیجیتال هم به شدت تحت تاثیر وضعیت عرضه و تقاضا قرار دارد. ادوارد کوپر (Edward Cooper)، رئیس بخش کریپتو شرکت انگلیسی تکونولوژی مالی روولت (Revolut)، در این باره می‌گوید:
این کاربرد یک کوین است که ارزشمندی آن را مشخص میکند.
وی همچنین باور دارد که مهم‌ترین مؤلفه در ارزش گذاری یک ارز دیجیتال و آنچه به عنوان کاربردپذیری (Utility) از آن یاد میکند این است که چه سطحی از سواد و تکنیک مهندسی برای به روز رسانی پروتکل مربوطه به آن اختصاص داده شده و یا اینکه تیم بنیان‌گذار آن پروژه به خصوص چه پیش زمینه علمی دارند و چه هدفی را دنبال میکنند.
مثلا بلاک چین بستر رمز ارز اتریوم (ETH)، دومین ارز دیجیتال بزرگ جهان، به عنوان بنیان اپلیکیشن‌های غیر متمرکز (دپ Dapp) در خدمات حوزه دیفای (DeFi)، حرف اول را می‌زند و ما در ارزشمندی و سودمندی آن شک نمی‌کنیم. اما می‌توانیم در مورد ارزش و پشتوانه مالی یک ارز دیجیتال میم کوین مانند مثل دوج کوین (dogecoin) بیشتر بحث کنیم؛ آیا ارز دیجیتالی که تنها در دو ساعت به عنوان یک شوخی شکل می‌گیرد و با یک توییت یک کلمه‌ای ایلان ماسک (کلمه “Doge”) قیمت دوج ناگهان 20 درصد افزایش می‌یابد، ارزش واقعی یا کاربردپذیری دارد؟ البته هر چه شرکت‌های بزرگ بیشتری روی ارزهای دیجیتال سرمایه‌گذاری کنند و سرمایه بیشتری وارد مارکت شود، یک فرد به تنهایی قادر نخواهد بود بازار رمز ارزها را به نفع خود تکان دهد.
پشتوانه مالی ارز های دیجیتال مثل بیت کوین سودمندی آن در فراهم آوردن ارزش افزوده در طولانی مدت است. سرمایه گذاران خرد باید به خاطر داشته باشند که بیت کوین یک دارایی با عرضه محدود است و تنها 21 میلیون کوین از آن وجود خواهد داشت و همین ویژگی پشتوانه مالی BTC محسوب میشود. خیلی از ارزهای دیجیتال هستند که برخلاف بیت کوین سقف مشخصی برای عرضه کل آنها در نظر گرفته نشده است؛ مثلا در کد منبع اتریوم و دوج کوین چنین چیزی نوشته نشده و ماینینگ آنها تا ابد می‌تواند ادامه داشته باشد.
با این حال اما مشخص کردن یک سقف برای عرضه کل یک رمز ارز تنها راه محافظت از ارزش آن در برابر تورم نیست. به عنوان مثال، اتریوم سیاست‌هایی در این باره اتخاذ کرده تا عرضه و انتشار کوین‌های خود را مدیریت کند؛ مثلا در آپدیت جدیدش، اتریوم یک برنامه توکن سوزی راه اندازی کرده تا بتواند قیمت ETH را کنترل کند. تا زمانی که تقاضا بیشتر از عرضه باشد، قیمت یک ارز دیجیتال همچنان بالا خواهد رفت.
مثال دیگر استیبل کوین تتر (USDT) است که یکی از شناخته شده‌ترین استیبل کوین‌ها در نسبت یک به یک با دلار آمریکاست. برای تثبیت قیمت تتر، شرکت پشت آن، Tether Limited، مدعی است که هر کوین را با معادل فیات آن در دنیای واقعی پشتیبانی میکند.
اما این تنها عوامل مالی درون پروژه نیستند که روی قیمت یک رمز ارز تاثیر دارند؛ گاهی پشتوانه ارزش یک ارز دیجیتال تصمیمات، اظهارات و سیاست‌های کلانی است که به عنوان عوامل خارجی روی آن اثر می‌گذارند.
آیا ریاضیات پشتوانه ارز دیجیتال است؟
عده‌ای علم ریاضی را پشتوانه بیت کوین خطاب میکنند. اما دلیل این ادعا چیست؟ شبکه بیت کوین از الگوریتم اجماع اثبات کار (PoW) استفاده میکند. در نتورک‌های مبتنی بر این مکانیزم، مفهومی به نام سختی شبکه مطرح است. هر چه تعداد ماینرهای فعال افزایش پیدا میکند، سختی شبکه نیز بالاتر می‌رود. اما منظور از آن چیست؟
کار ماینرها، پیدا کردن پاسخی قابل قبول توسط پروتکل شبکه برای یک مسئله ریاضی است. در صورت حل این مسئله، آنها موفق به تایید مجموعه‌ای از تراکنش‌ها در قالب یک بلاک می‌شوند و جایزه مربوط به آن را دریافت میکنند. مبنای ادعای طرفداران بیت کوین برای خطاب کردن ریاضیات به عنوان پشتوانه این ارز دیجیتال همین موضوع است. نکته مهم دیگر اینجاست که در حال حاضر، با توجه به سختی فوق‌العاده بالای شبکه، دیگر استخراج با کامپیوترهای عادی امکان‌پذیر نیست و به این منظور باید از دستگاه‌های مخصوص به نام اسیک ماینر استفاده کنیم. این دستگاه‌ها قیمت بالا، توان پردازشی زیاد و مصرف برق وحشتناکی دارند.
طرفداران بیت کوین عقیده دارند پشتوانه نخستین ارز دیجیتال، میلیاردها دلار تجهیزاتی است که مزارع استخراج برای سرپا نگه داشتن شبکه استفاده میکنند. در واقع رقابت اکنون به مرحله‌ای رسیده که برای باقی ماندن در دایره رقابت باید توان پردازشی بسیار بالایی در اختیار داشت که نیازمند سرمایه گذاری سنگین در اسیک ماینرها است.
عوامل تعیین کننده ارزش یک ارز دیجیتال
از جمله عوامل خارجی تاثیر گذار بر ارزشمندی رمز ارزها اظهارات یا توییت‌های چهره‌های سرشناس است. برای مثال قیمت رمز ارز جدید کام راکت (CumRocket) که به اختصار CUMMIES نشان داده میشود و هدفش را ایجاد تحولی در تولید محتوای دیجیتال مربوط به بزگسالان عنوان کرده، با تبلیغاتی از این دست ناگهان بسیار رشد کرد؛ در ژوئن 2021 (خرداد 1400)، ایلان ماسک با اظهارات مثبت خود نسبت به این ارز دیجیتال موجب رشد نزدیک به 400 درصدی بهای آن شد. اما چهره‌های سرشناس می توانند تاثیرات منفی هم در بازار ارزهای دیجیتال بگذارند؛ مثلا همین مدیرعامل پر سروصدای تسلا و اسپیس ایکس با عنوان اینکه دیگر با بیت کوین کار نمی‌کند و بهانه‌هایی از قبیل مضرات استخراج این رمز ارز برای محیط زیست آورد، زمانی باعث سقوط بیش از 7 درصدی قیمت آن شد.
دایانا بیگز (Diana Biggs)، یکی از مدیران سابق بانک سرمایه‌گذاری انگلیسی به نام HSBC و در حال حاضر رهبر یک پروژه استارتاپی به نام Valour بوده که هدفش صدور یک سری محصولات قابل ترید است تا سرمایه‌گذاران را بیشتر در معرض داراییهای دیجیتال قرار دهد. او خاطر نشان میکند که “ارزهای دیجیتال در مراحل ابتدایی به سر می برند و هنوز ارزش بازار نسبتا کوچکی دارند. از سویی همین کوچک بودن مارکت کپ نوسانات زیاد بازار رمز ارزها را به دنبال دارد و اظهارات این و آن روی قیمتشان به شدت تاثیر می گذارد”. می‌توان دوباره به سخن ادوارد کوپر در این باره رجوع کرد:
هرچه شرکت‌های بزرگ بیشتری در بازار رمز ارزها سرمایه گذاری کنند، قیمت‌ها سخت‌تر با هیاهوی بازار تکان می‌خورند و تاثیر افراد خاص در مارکت کم میشود.
البته سرمایه گذاری‌های بزرگ و نهادی روی رمز ارزهای مختلف در حال حاضر در جریان است و می‌توان این اتفاق را پشتوانه مالی قوی برای بازار ارز دیجیتال در نظر گرفت. ده سال پیش، راه اندازی بیت کوین تنها یک رویداد کوچک در دارک وب بود و اکنون میلیون‌ها نفر می‌توانند با حساب پی پال خود کوین‌های BTC را مانند دلار خرج کنند. همچنین اولین بانک بزرگ ایالات متحده، مورگان استنلی (Morgan Stanley)، دسترسی مشتریان جهانی خود را به صندوق‌های قابل معامله بیت کوین تسهیل کرده است. جای امیدواری است که اکنون سرعت ورود سرمایه گذاران نهادی و موسسات به بازار رمز ارزها زیاد است و مارکت کپ آنها دارد بزرگ و بزرگ‌تر میشود.
تصمیمات دولت‌ها نیز به عنوان عوامل خارجی، در افزایش یا کاهش ارزش رمز ارزها تاثیر دارد. بیگز دولت‌ها و سیاست‌هایی که در مورد استفاده یا عدم استفاده از ارزهای دیجیتال اتخاذ میکنند را محرک اصلی در مسیر رشد ارزهای دیجیتال می‌داند:
سیاست دولت‌ها می‌تواند کودک نوپای بازار رمز ارزها را به بزرگسالی برساند و آن را قابل پیش بینی‌تر کند و یا بالعکس.
مثلا السالوادور اعلام کرد که اولین کشور پذیرنده بیت کوین در جهان است و این ارز دیجیتال محبوب را به پول رسمی کشورش تبدیل کرد و آن زمان تصمیم السالوادور تاثیر زیادی بر افزایش قیمت BTC گذاشت. در مقابل دولت چین با ممنوعیت و محدودیت‌های فراوانی که برای ماینینگ و ترید ارزهای دیجیتال در مدت اخیر قائل شده، مانعی برای بلوغ این بازار به وجود آورده است. ممنوعیت‌ها در چین که در اواسط سال پیش میلادی (اردیبهشت 1400) به طور گسترده کلید خوردند، قیمت بیت کوین را تا 20 درصد در آن زمان کاهش دادند.
یانگ لی (Yang Li)، مدیر ارشد توسعه Ziglu که یک پلتفرم ارائه‌دهنده حساب‌های کریپتویی است، در بحبوحه ریزش ناگهانی قیمت بیت کوین در ماه می 2021 (اردیبهشت 1400) و با اشاره به تصمیم تسلا در مورد عدم پذیرش تراکنش‌های بیت کوینی در خودروهای الکتریکی، گفت:
اینکه بگوییم ایلان ماسک به تنهایی محرک سقوط قیمت بیت کوین بوده زیادی او را دست بالا گرفته‌ایم؛ او هم قطعاً نقشی در این میان داشته ولی سرکوب استخراج بیت‌کوین و مقرر کردن مالیات‌های جدید در حوزه ارزهای دیجیتال در ایالات متحده تاثیرات بزرگ‌تری در بازار داشتند.
جمع بندی
با دانستن اینکه واقعا چه چیزی پشت پرده بالا و پایین شدن قیمت ارزهای دیجیتال است، شاید اکنون دلیل نوسانات زیاد این بازار را بهتر درک کنیم. اینکه یک پروژه چگونه توسط تیمش و با چه هدفی پشتیبانی میشود و یا اینکه سودمندی یا یوتیلیتی یک ارز دیجیتال برای کاربر در طولانی و بلند مدت چقدر است، همه و همه عواملی هستند که می‌توان آنها را به عنوان پشتوانه مالی هر رمز ارزی در نظر گرفت. البته این را هم متوجه شدیم که به علت نو ظهور بودن این حوزه و کوچک بودن بازار، به نظر می‌رسد که یانگ لی در مورد عوامل خارجی درست گفته باشد؛ گاهی اظهارات اشخاص معروف و ثروتمند با تصمیمات نظارتی در دولت‌ها همزمان میشود و همه چیز دست به دست هم می‌دهد تا تاثیر منفی یا مثبتی بر بازار رمز ارزها بگذارند.
تهیه شده در بیت 24
