پروتکل رونز چیست؟ رقیب جدید استاندارد BRC-20

پروتکل رونز استاندارد جدیدی برای ساخت توکن‌های مثلی یا تعویض‌پذیر روی شبکه بیت کوین است. این پروتکل، رقیب استاندارد BRC-20 به شمار می‌رود و از همان ابتدای راه‌اندازی، کارمزد تراکنش‌های بیت کوین را به‌شکل درخور توجهی افزایش داد. در این مقاله، به معرفی پروتکل رونز و آموزش ساخت توکن روی شبکه بیت کوین می‌پردازیم.

پروتکل رونز چیست و چرا به وجود آمد؟

پروتکل رونز (Runes Protocol) یک استاندارد جدید بهبودیافته برای استاندارد BRC-20 به‌منظور ایجاد و ضرب توکن‌های مثلی (Fungible Token) روی بلاک چین بیت کوین است. این پروتکل با هدف ارائه روش کارآمدتری برای ایجاد توکن‌های مثلی به کاربران شبکه بیت کوین راه‌اندازی شد.

پروتکل رونز قرار بود دقیقاً در آوریل ۲۰۲۴ (اردیبهشت ۱۴۰۳) در بلاک شماره ۸۴۰۰۰۰ بیت کوین عرضه شود. این اتفاق افتاد و درست همزمان با رویداد هاوینگ بیت کوین، پروتکل رونز هم راه‌اندازی شد. اما ایده پشت پروتکل رونز چیست و اصلاً چرا به وجود آمد؟ بیایید وقایعی را بررسی کنیم که پایه‌گذار ایده پروتکل رونز شدند.

دلایل راه‌اندازی پروتکل رونز

اگر از علاقه‌مندان به دنیای ارزهای دیجیتال باشید، شاید یادتان باشد که سه سال پیش در نوامبر ۲۰۲۱ (آبان ۱۴۰۰)، یک به‌روزرسانی مهم در شبکه بیت کوین انجام شد که تپروت (Taproot) نام داشت و به‌دنبال آن، تکمیل به‌روزرسانی سگویت (SegWit) نیز صورت گرفت. این ارتقاها با این هدف انجام شدند که فضای بلاک بیت کوین به ۴ مگابایت افزایش یابد. بااین‌حال، این موضوع محقق نشد تا زمانی که در ژانویه ۲۰۲۳ (دی ماه ۱۴۰۱)، توسعه‌دهنده‌ای به نام کیسی رودرمور (Casey Rodarmor)، پروتکل اوردینالز (Ordinals) را معرفی کرد. پس از راه‌اندازی اردینالز، فضای بلاک بیت کوین تا ۳.۹ مگابایت افزایش یافت.

در ابتدا اردینالز بیشتر برای ساخت توکن‌های غیرمثلی (NFT) کاربرد داشت و مجموعه‌های موفقی مانند یوگا لبز (Yuga Labs) و دی‌گادز (DeGods) براساس همین پروتکل فروش خوبی در بازار NFTها رقم زدند. تا اینکه در مارس ۲۰۲۳ (اسفند ۱۴۰۱)، توسعه‌دهنده‌ای با نام مستعار Domo استانداردی آزمایشی با عنوان استاندارد BRC-20 را راه‌اندازی کرد که مشابه استاندارد ERC-20 در اتریوم بود و به کاربران بیت کوین اجازه می‌داد روی این شبکه، توکن‌های مثلی ایجاد کنند. این استاندارد به‌سرعت مورد توجه قرار گرفت؛ ولی محبوبیت و ویژگی‌های معماری آن طوری بود که به ازدحام در شبکه منجر شد.

برای رفع این مشکل، رودرمور در سپتامبر ۲۰۲۳ (شهریور ۱۴۰۲) پروتکل رونز را به‌عنوان یک استاندارد توکن بهبودیافته برای انتشار دارایی‌های مثلی در بیت کوین پیشنهاد کرد. همان‌طور که گفتیم، این پروتکل همزمان با هاوینگ بیت کوین راه‌اندازی شد و اولین تأثیر آن، افزایش قابل‌توجه کارمزد تراکنش‌های بیت کوین بود!

پروتکل رونز چگونه کار می‌کند؟

برای اینکه نحوه عملکرد پروتکل رونز را بهتر متوجه شوید، ابتدا این دو اصطلاح را یاد بگیرید:

مدل تراکنش UTXO بیت کوین: UTXO به‌معنای خروجی خرج‌نشده تراکنش است. در مدل تراکنش UTXO، همه خروجی‌های تراکنش‌های قبلی که خرج نشده‌اند، به‌عنوان ورودی تراکنش جدید بیت کوین در نظر گرفته می‌شوند. هربار که به کسی بیت کوین ارسال می‌کنید، الگوریتم شبکه موجودی جدید را بعد از انتقال به گیرنده، مجدداً محاسبه می‌کند. پروتکل رونز با مدل UTXO بیت کوین ادغام می‌شود و از این سیستم، برای ایجاد و مدیریت توکن‌های مثلی به‌طور مستقیم روی بلاک چین بیت کوین استفاده می‌کند.

کد عملیاتی OP_RETURN: این کد عملیاتی به کاربران امکان می‌دهد مقادیر کوچکی از داده‌های دلخواه و اطلاعات اضافی را در تراکنش‌های بیت کوین درج کنند؛ بدون اینکه تأثیری بر کارایی شبکه بگذارد. داده‌هایی که کد OP_RETURN اجازه اضافه‌کردن آنها را به تراکنش می‌دهد، حداکثر تا ۸۰ بایت هستند و در نتیجه، فضای زیادی از بلاک چین اشغال نمی‌کنند. این داده‌ها شامل تمام اطلاعات ضروری توکن ازجمله شناسه توکن (Token ID)، مقدار عرضه، تقسیم‌پذیری و سایر جزئیات است. این داده‌ها نمی‌توانند مجدداً در تراکنش‌های بعدی خرج شوند.

ID یک شناسه عددی برای توکن است. مقدار عرضه توکن یک عدد صحیح ۱۲۸ بیتی است. بنابراین، حداکثر مقدار ۳۴۰۲۸۲۳۶۶۹۲۰۹۳۸۴۶۳۴۶۳۳۷۴۶۰۷۴۳۱۷۶۸۲۱۱۴۵۵ است. هر توکن دارای تقسیم‌پذیری نیز هست که به‌معنای تعداد رقم اعشاری است که می‌تواند داشته باشد. حداکثر عرضه قابل خواندن برای انسان دارای ۱۸ رقم اعشار است.

بنابراین با پروتکل رونز، جاسازی مستقیم و ساده‌تر داده‌ها در تراکنش‌های بیت کوین امکان‌پذیر می‌شود، بدون اینکه بلاک چین را متورم کند (فضای زیادی از آن اشغال کند).

تفاوت‌های پروتکل رونز با استاندارد  BRC-20

پروتکل رونز در مقایسه با سایر استانداردهای توکن بیت کوین از جمله BRC-20، به‌ویژه از نظر کارایی و سادگی متمایز است. هر دوی این استانداردهای توکن، روش‌شناسی‌ها و ویژگی‌های متفاوتی برای ایجاد و مدیریت توکن‌ها در بلاک چین بیت‌کوین، متناسب با نیازها و رویکردهای فنی متفاوت ارائه می‌دهند. در ادامه این دو استاندارد را براساس ویژگی‌های آنها در ذخیره‌سازی داده، انعطاف‌پذیری، مقیاس‌پذیری و پذیرش بررسی می‌کنیم:

۱. ذخیره‌سازی داده‌ها

پروتکل رونز: از مدل UTXO بیت کوین با داده‌های تعبیه‌شده از طریق خروجی OP_RETURN استفاده می‌کند. این ویژگی امکان مدیریت کارآمد و انعطاف‌پذیر داده را فراهم می‌آورد که تأثیر زیادی بر فضای ذخیره‌سازی بلاک چین نخواهد داشت.

BRC-20: از مکانیسم اوردینالز برای جانشانی داده‌ها روی ساتوشی‌ها در بخش Witness تراکنش‌ها استفاده می‌کند و چون با مدل UTXO ادغام نمی‌شود، ممکن است باعث ایجاد UTXOهای اضافی شود که به‌صورت خرج‌نشده انباشت می‌شوند. این به‌طور بالقوه، باعث متورم‌شدن بلاک چین بیت کوین و اشغال فضای آن می‌شود.

۲. انعطاف‌پذیری و مقیاس‌پذیری

پروتکل رونز: ردپای داده را در بلاک چین به حداقل می‌رساند و برای عملیات به توکن‌های اضافی نیاز ندارد. در نتیجه، از انعطاف‌پذیری و مقیاس‌پذیری بالایی برخوردار است و ادغام در زیرساخت فعلی بیت کوین را آسان‌تر می‌کند.

BRC-20: به‌دلیل نبود قرارداد هوشمند و اتکا به پروتکل اردینالز، انعطاف‌پذیری کمتری دارد که منجر به ناکارآمدی شبکه و افزایش شدید کارمزد تراکنش‌ها می‌شود. هرچند در خبرها خواندیم که پروتکل رونز هم در همان ابتدای راه‌اندازی به‌دلیل هجوم کاربران کارمزد تراکنش‌ها را افزایش داد، این مقدار بسیار کمتر از استاندارد BRC-20 است و باید دید تعدیل می‌شود یا خیر.

۳. موارد پذیرش و استفاده

پروتکل رونز: پروتکل رونز بیت کوین می‌تواند از انواع موارد استفاده نوآورانه در شبکه بیت کوین پشتیبانی کند. در درجه اول، با تسهیل ایجاد و مدیریت توکن‌های مثلی. این توکن‌ها می‌توانند شامل میم کوین‌های جامعه‌محور تا ابزارهای مالی ساختاریافته‌تر مانند استیبل کوین‌ها یا توکن‌های کاربردی باشند. علاوه بر آن، توسعه‌دهندگان به‌دلیل ساده‌تر شدن فرایند ایجاد توکن در پروتکل رونز و بهبود کارایی منابع در مقایسه با پروتکل‌های قدیمی، قادر خواهند بود توکن‌ها را راحت‌تر راه‌اندازی و مدیریت کنند. این موضوع به‌شکل بالقوه می‌تواند پایگاه کاربری و تنوع برنامه‌های کاربردی را در اکوسیستم بیت کوین گسترش دهد.

BRC-20: به‌لطف ادغام خود با زیرساخت فعلی بیت کوین، این استاندارد از همان ابتدا مورد پذیرش گسترده‌تری قرار گرفت. این استاندارد برای طیف وسیعی از موارد استفاده شامل کلکسیون‌های دیجیتال تا توکنیزه‌کردن دارایی‌های سنتی‌تر کاربرد دارد.

۴. قابلیت‌های دیگر

یکی دیگر از تفاوت‌های این دو استاندارد در آن است که پروتکل رونز فعلاً قابلیت انتقال توکن از طریق شبکه لایتنینگ را ندارد؛ اما BRC-20 از آن برخوردار است.

مقایسه پروتکل رونز و پروتکل اوردینالز

پروتکل رونز و اردینالز هر دو از بلاک چین بیت کوین برای ایجاد توکن‌ها استفاده می‌کنند و تنها روش‌های این کار در آنها تفاوت دارد. یک شباهت بسیار مهم آنها، این است که هر دو از ذخیره‌سازی داده آنچین در تراکنش‌های بیت کوین استفاده می‌کنند. هر دو پروتکل از قابلیت‌های بلاک چین بیت کوین برای ذخیره داده‌های دلخواه استفاده می‌کنند.

در پروتکل اوردینالز، داده‌ها را مستقیماً روی ساتوشی‌های منفرد جاسازی می‌کنند؛ اما در پروتکل رونز، از خروجی OP_RETURN برای ذخیره داده‌های مربوط به عملیات توکن استفاده می‌شود؛ بدون اینکه بر قابلیت خرج‌کردن خروجی‌ها تأثیر بگذارد.

مزایای استفاده از رونز چیست؟

هدف پروتکل رونز ساده‌سازی فرایند ایجاد توکن‌های مثلی در بلاک چین بیت کوین، به حداقل رساندن ردپای تراکنش‌ها روی بلاک چین و جلوگیری از متورم‌شدن آن و نیز بهبود مدیریت UTXO است. بیایید نگاهی دقیق تر به برخی از مزایای رونز برای کاربران و شبکه بیت کوین بیندازیم.

• سادگی: با پروتکل رونز، ایجاد توکن‌های متعدد و مدیریت آنها در زنجیره نسبت به روش‌های دیگری مانند BRC-20 راحت‌تر می‌شود.
• بهره‌وری منابع: استاندارد BRC-20 روشی گران‌قیمت برای ایجاد و مدیریت توکن‌ها در بیت کوین است. بیت کوین در حال حاضر با هجوم UTXOهایی مواجه است که هرگز خرج نمی‌شوند. پروتکل رونز به‌دلیل مدل طراحی خود که مبتنی بر UTXO است، از این امر جلوگیری می‌کند.
• کد عملیاتی OP_RETURN: این کد تنها ۸۰ بایت اطلاعات ذخیره می‌کند که باعث می‌شود به‌شکلی اقتصادی از منابع شبکه بیت کوین استفاده شود.
• پایگاه کاربری گسترده: پروتکل رونز از ساخت میم کوین‌ها که ارزهایی جامعه‌محور هستند، پشتیبانی می‌کند. البته قبل از این پروتکل، اوردینالز و استاندارد BRC-20 هم تعداد قابل‌توجهی از کاربران جدید را به شبکه بیت کوین جذب کرده بودند.
• ابزار توسعه‌یافته برای شبکه بیت کوین: با این پروتکل و قابلیت‌های نوآورانه آن، برنامه‌های کاربردی شبکه بیت کوین گسترش می‌یابند.

کاربردهای پروتکل Runes

پروتکل رونز راهی کارآمد برای ایجاد و مدیریت توکن‌های مثلی در بلاک چین بیت کوین معرفی می‌کند. یکی از کاربردهای مهم پروتکل رونز، توانایی آن برای میزبانی پروژه‌های مختلف از جمله میم کوین‌ها است. میم کوین‌ها پتانسیل آن را دارند که سرمایه‌گذاران زیادی را جذب کنند و از نظر محبوبیت و ارزش به رشد قابل‌توجهی برسند.

علاوه بر آن از پروتکل رونز می‌توان برای حکاکی و شماره‌گذاری ترتیبی هر ساتوشی استفاده کرد. به این ترتیب، هر ساتوشی می‌تواند مانند یک NFT غیر قابل تعویض و کمیاب باشد؛ مثل ساتوشی‌هایی که خود ساتوشی ناکاموتو استخراج کرده است و از ارزش ویژه‌ای برخوردار هستند.

چگونه از پروتکل رونز استفاده کنیم؟

برای شروع کار با پروتکل رونز در بیت کوین، مراحل زیر را طی کنید:

۱. استفاده از کیف پول سازگار با بیت کوین: ابتدا کیف پولی را انتخاب کنید که با بیت کوین سازگار باشد و از مدل UTXO و عملکردهای خاص پروتکل رونز پشتیبانی کند.

۲. داشتن بیت کوین در کیف پول: باید مقداری بیت کوین در کیف پول خود داشته باشید؛ زیرا برای ایجاد تراکنش‌ها و پرداخت هزینه تراکنش مرتبط با ضرب کردن یا انتقال توکن‌های جدید به آنها نیاز دارید. می‌توانید از صرافی‌های معتبر داخل کشور برای خرید بیت کوین اقدام و سپس آنها را به کیف پول خود انتقال دهید تا بتوانید با پروتکل رونز کار کنید.

۳. آموزش مراحل ایجاد و مدیریت توکن‌های جدید: درباره فرایند اچینگ (ایجاد توکن‌های جدید)، مینت (تولید توکن‌ها در پارامترهای تعریف شده) و انتقال توکن‌ها اطلاعات کافی به دست آورید.

۴. همواره از آخرین پیشرفت‌ها مطلع باشید: آخرین به‌روزرسانی‌های تیم توسعه این پروتکل را در پلتفرم‌هایی مانند اکس (توییتر سابق) یا کانال‌های رسمی Runes دنبال کنید تا از پیشرفت‌ها و تغییرات جدید آگاهی یابید.

آموزش ساخت توکن با RUNES

سه نوع عملیات در پروتکل رونز انجام می‌شود: اچینگ (Etching)، ضرب کردن (Mint) و انتقال (Transferring).

اچینگ

فرایند ایجاد یک توکن جدید (Rune) در پروتکل رونز را اچینگ یا حکاکی می‌نامند. در این فرایند، باید ویژگی‌های مدنظرتان را روی توکن جدید به‌اصطلاح حک کنید. این ویژگی‌ها شامل نام، نماد، شناسه (ID)، مقدار عرضه، تقسیم‌پذیری و پارامترهای مربوط به تولید و توزیع آن است که باید در خروجی کد عملیاتی OP_RETURN مشخص شوند. اما بلاک چین چگونه این کار را انجام می‌دهد؟

بلاک چین بیت کوین ویژگی‌هایی را که شما برای توکن خود تعریف می‌کنید، از طریق یک پیام از پروتکل رونز که در خروجی تراکنش ذخیره می‌شود، ثبت می‌کند. این پیام را رون‌استون (Runestone) می‌نامند. شما می‌توانید یک پری‌ماین (premine) را در فرایند اچینگ تعریف کنید که بنا به آن، بخشی از توکن ساخته‌شده قبل از اینکه در دسترس عموم قرار گیرد، به شما به‌عنوان سازنده آن اختصاص یابد.

ضرب‌کردن

بعد از ایجاد توکن جدید، باید آن را به تعدادی که می‌خواهید ضرب کنید. دو روش باز و بسته برای این کار وجود دارد. در روش باز، هرکسی می‌تواند بعد از ایجاد توکن اولیه، یک تراکنش ضرب ایجاد کند و به هرتعداد ثابت دلخواه از آن توکن ضرب کند. بنابراین، در این روش عرضه توکن محدودیتی ندارد.

در روش بسته، ضرب کردن توکن فقط زمانی امکان‌پذیر است که شرایط از پیش تعیین‌شده‌ای، برقرار شود. برای مثال، یک دوره زمانی از اتمام فرایند ضرب بگذرد یا عرضه کل توکن‌ها به سقف مشخصی برسد.

انتقال توکن‌ها

بعد از ایجاد و ضرب توکن‌ها، باید دستورالعمل‌هایی تعیین کنید که توکن‌ها چطور منتقل شوند. برای این کار از تابع Edict استفاده می‌شود. این قوانین مشخص می‌کنند که همه توکن‌های ضرب‌شده، یک‌جا به یک حساب واحد منتقل شوند یا اینکه دسته‌ای از آنها تجمیع شده و به یک حساب ارسال شوند. حال سؤال اینجاست که این دستورالعمل‌ها کجا قرار می‌گیرند؟ در همان پیام‌های پروتکل یا رون‌استون‌ها که کمی پیش درباره آن صحبت کردیم.

مهمترین پروژه های Runes protocol

برخی از مهم‌ترین توکن‌ها و پروژه‌هایی که با استفاده از پروتکل رونز ساخته شده‌اند، شامل Runevo ،Rune Pups و Runestone هستند. این آخری نام پروژه است و با پیام پروتکل که رون‌استون نامیده می‌شود، یکی نیست.

آینده پروتکل رونز و تأثیر آن بر بیت کوین

‌با پروتکل رونز، شبکه بیت کوین مکانیسم متفاوتی از آنچه قبلاً داشت، برای انتشار توکن به دست می‌آورد. بیت کوین هرگز برای چنین قابلیتی طراحی نشده بود؛ به همین دلیل، وارد کردن سرگرمی به قدیمی‌ترین بلاک چین دنیا، می‌تواند جذاب باشد. با افزایش هیجان پیرامون پروتکل رونز، شبکه بیت کوین شاهد کاربردهای بیشتر و در نتیجه پذیرش بیشتری خواهد بود که احتمالاً بر قیمت ارز دیجیتال برتر جهان، تأثیر خواهد داشت. این پروتکل تازه راه‌اندازی شده است و مشخص نیست چه تأثیری بر سرمایه‌گذاران بازار مالی سنتی می‌گذارد؛ اما قطعاً برای علاقه‌مندان به کریپتو، کاربردهای بیشتر در شبکه بیت کوین می‌تواند جذاب باشد. البته از سوی دیگر طرفدارن رمزارز شماره یک بازار را داریم که معتقدند این به‌روزرسانی‌ها، بیتکوین را از اهدافش دور می‌کنند و کاربرد واقعی ندارند.

سخن پایانی

در این مقاله، با پروتکل رونز و سازوکار آن آشنا شدیم و به بررسی کاربردهای آن پرداختیم. از تفاوت‌های آن با استاندارد BRC-20 که رقیب آن به شمار می‌رود، گفتیم و دیدیم که چطور پروتکل رونز می‌تواند فرایند ایجاد توکن‌های مثلی نظیر میم کوین‌ها را در شبکه بیت کوین ساده‌سازی کند. در نهایت یاد گرفتیم که ساخت توکن روی بلاک چین بیت کوین چگونه انجام می‌شود. نظر شما درباره این پروتکل نیست؟ به طور کلی با پیاده‌سازی چنین به‌روزرسانی‌هایی روی شبکه بیت کوین موافق هستید یا مخالف؟