بازار اسپات (Spot) در معامله ارز دیجیتال چیست؟

معامله اسپات یا اسپات تریدینگ (Spot Trading) یعنی خرید یا فروش مستقیم ابزارها و دارایی‌های مالی نظیر رمز ارز، فارکس، سهام یا اوراق قرضه. تحویل و تسویه معاملات اسپات نیز به صورت فوری و آنی انجام می‌شود. اسپات تریدینگ در بازارهای اسپات که به آن‌ها بازار نقدی نیز می‌گویند، به دو صورت مبتنی بر صرافی یا فرابورس (OTC) اتفاق می‌‌افتد. در معاملات اسپات تنها قادر به استفاده از دارایی‌های شخصی خود هستید و امکان لوریج و اهرم‌گذری یا استفاده از مارجین وجود ندارد. در این مطلب، به این سوال که معامله اسپات چیست و چه تفاوتی با بازار معاملات فیوچرز (آتی) دارد پاسخ خواهیم داد.

بازار اسپات چیست؟

اسپات مارکت یک بازار مالی آزاد برای عموم است که در آن ترید دارایی‌ها به صورت فوری و آنی صورت می‌گیرد. در این نوع مارکت، خریداران با پول فیات یا دیگر واسط‌های تبادل اقدام به خرید یک دارایی می‌کنند. تحویل دارایی مربوطه نیز عموما فوری است، اما به خود دارایی تحت معامله بستگی دارد.

به‌خاطر پرداخت پول پیش از تحویل دارایی توسط خریداران در بازارهای اسپات، به آن بازار نقدی (Cash Market) نیز می‌گویند. اسپات مارکت‌ها اشکال گوناگونی دارند و غالبا اشخاص ثالث معروف به اکسچنج یا صرافی یا بورس (Exchange)، معاملات را تسهیل می‌کنند. شما همچنین می‌توانید به صورت فرابورس (OTC) به معامله اسپات بپردازید.

امروزه، بازارهای نقدی برای کلاس دارایی‌های مختلف نظیر ارز دیجیتال، سهام، کالا، فارکس و اوراق قرضه وجود دارد. از جمله نام‌آشنا‌ترین بازارهای اسپات، نزدک (NASDAQ) و بورس سهام نیویورک (NYSE) هستند.

بورس‌های متمرکز مخصوص اسپات تریدینگ، مسائل قانونی، امنیت، حضانت و دیگر عوامل را با هدف ساده‌تر کردن معاملات تسهیل کرده و در ازای خدمات خود، کارمزد دریافت می‌کنند. صرافی‌های غیر متمرکز نیز برای ارائه خدمات مشابه، به قراردادهای هوشمند بلاک چینی متکی هستند.

معامله اسپات چیست؟

اسپات تریدرها با خرید ارز دیجیتال یا دیگر دارایی‌ها و امید به افزایش قیمتشان، درصدد سودآوری در بازارها هستند. بنابراین، معامله‌گران می‌توانند با افزایش قیمت، بعدا دارایی‌های خود را برای کسب سود در بازار نقدی به فروش برسانند. معامله‌گران اسپات همچنین قادر به شورت کردن هستند. در این فرآیند، افراد به فروش دارایی و خرید مجدد آن در هنگام کاهش قیمت می‌پردازند.

قیمت فعلی بازاری یک دارایی نیز اسپات پرایس (Spot Price) یا قیمت اسپات نام دارد. شما می‌توانید با استفاده از سفارش مارکت (Market Order) در یک صرافی، یک دارایی را فورا در بهترین قیمت فعلی بازار نقدی بخرید یا بفروشید. با این حال، هیچ تضمینی برای عدم تغییر قیمت در هنگام انجام سفارش وجود ندارد. هچنین ممکن است نقدینگی کافی برای اجرای تراکنش در قیمت دلخواه شما وجود نداشته باشد. مثلا، اگر سفارش شما برای 10 اتر در قیمت اسپات تعیین و تنها 3 اتر برای تکمیل آن موجود باشد، باید برای باقی اترها قیمت متفاوتی را در نظر بگیرید.

قیمت‌های اسپات و نقدی به صورت لحظه‌ای به‌روزرسانی شده و با تطبیق سفارشات تغییر می‌کنند. اما معامله اسپات فرابورس سازوکار متفاوتی دارد. در این مدل، شما بدون نیاز به دفتر سفارش (Order Book) مستقیما قادر به تعیین یک قیمت و مقدار ثابت برای خرید یا فروش هستید.

حال بسته به دارایی تحت معامله، تحویل آن یا به صورت فوری یا عموما به صورت 2+T صورت می‌گیرد. 2+T یعنی تاریخ تعیین‌شده برای معامله به علاوه 2 روز کاری. در حالت سنتی، سهام و اوراق بهادار نیازمند انتقال گواهی‌های فیزیکی هستند. بازار فارکس نیز قبلا ارزها را به صورت فیزیکی منتقل می‌کرد، اما امروزه به‌لطف ظهور سیستم‌های دیجیتال، تحویل دارایی‌ها تقریبا به‌صورت فوری انجام می‌شود. با این حال، بازار رمز ارزها دارای فعالیت 24/7 است که ترید لحظه‌ای را برای کاربران فراهم کره است. با این وجود، احتمال زمان‌بر شدن معاملات P2P یا OTC وجود دارد.

تفاوت بازار اسپات و فیوچرز چیست؟

پیشتر گفتیم که بازارهای نقدی، با معاملات سریع و تحویل تقریبا فوری دارایی همراه هستند. در طرف مقابل، بازار معامله فیوچرز یا آتی دارای قراردادهایی با تاریخی در آینده است. در این بازار، خریدار و فروشنده برای معامله مقدار مشخصی از یک محصول روی یک قیمت مشخص در آینده، به توافق می‌رسند. با فرا رسیدن زمان تسویه قرارداد نیز خریدار و فروشنده عموما به جای تحویل فیزیکی دارایی، به‌صورت نقدی تسویه حساب را انجام می‌دهند.

فرق معامله اسپات با مارجین چیست؟

مارجین تریدینگ (Margin Trading) در برخی از بازارهای نقدی در دسترس است، اما مشابه ترید اسپات نیست. همانطور که پیشتر گفتیم، اسپات تریدینگ نیازمند خرید و تحویل فوری یک دارایی است. اما در معامله مارجین، شما وجهی را به همراه سود آن از یک شخص ثالث قرض می‌گیرید. در این صورت، قابلیت ورود به معاملات بزرگتر برای شما فراهم می‌شود. به همین خاطر، وام‌گیری امکان سودآوری بیشتر برای تریدرهای مارجین را مهیا می‌کند. با این وجود، باید در نظر داشته باشید که احتمال ضرردهی با دریافت مارجین نیز به همان اندازه افزایش می‌یابد.

مقایسه معامله اسپات در داخل صرافی با فرابورس

اسپات تریدینگ محدود به یک مکان واحد نیست. با اینکه اکثر افراد معاملات نقدی را در صرافی‌ها انجام می‌دهند، اما امکان ترید مستقیم و بدون حضور شخص ثالث نیز وجود دارد. همانطور که گفتیم، به این نوع معاملات فرابورس یا خارج صرافی می‌گویند. حال هر کدام از این بازارهای نقدی، ویژگی‌های مختص به خود را دارند که در ادامه به آن‌ها می‌پردازیم.

پلتفرم متمرکز

اکسچنج‌ها به دو صورت متمرکز و غیرمتمرکز وجود دارند. صرافی متمرکز (CEX) پلتفرمی است که معامله دارایی‌هایی نظیر ارز دیجیتال، فارکس و کالاها را تسهیل می‌کند. این صرافی‌ها در واقع نوعی واسط بین افراد فعال در بازار و والی دارایی‌های معامله‌شده هستند. برای استفاده از یک صرافی یا بورس متمرکز، ملزم به شارژ حساب خود با پول فیات یا رمز ارز مورد نظر برای ترید هستید.

از مهمترین وظایف یک صرافی متمرکز، حصول اطمینان از اجرای روان تراکنش‌هاست. از دیگر مسئولیت‌های این نوع پلتفرم‌ها می‌توان به رعایت مسائل قانونی، احراز هویت، قیمت‌گذاری منصفانه، تامین امنیت و حفاظت مشتری اشاره کرد. در عوض، این صرافی‌ها برای خدماتی نظیر تسهیل تراکنش‌ها، لیست کردن ارزها و دیگر فعالیت‌های معاملاتی، کارمزد دریافت می‌کنند. به همین خاطر، تا زمانی که این اکسچنج‌ها دارای کاربر و حجم معاملاتی کافی باند، قادر به سودآوری در هر دوی بازارهای خرسی (نزولی) و گاوی (صعودی) هستند.

یکی از محبوب‌ترین پلتفرم‌های متمرکز برای معاملات اسپات در بازار ارز دیجیتال، صرافی بایننس است. این صرافی با ارائه قابلیت ترید اسپات بیش از 500 رمز ارز، دارای بیشترین نقدینگی و حجم معاملات در جهان است. شما می‌توانید برای ورود به بازار نقدی این پلتفرم، پس از ثبت نام و ساخت حساب کاربری، از طریق آدرس Binance.com روی تب “Trade” و سپس “Spot” اقدام کنید. البته دقت داشته باشید که به دلیل تحریم‌ها، دسترسی به خدمات این پلتفرم برای ایرانیان داخل کشور با محدودیت‌های بالایی همراه است.

صرافی غیر متمرکز

صرافی غیر متمرکز یا دِکس (DEX) نوع دیگری از اکسچنج‌هاست که بیشتر در بازار اسپات معامله رمز ارزها وجود دارد. دکس‌ها معمولا همان خدمات مشابه صرافی‌های متمرکز را ارائه می‌دهند، با این تفاوت که تطبیق سفارشات خرید و فروش در آن‌ها، روی خود بلاک چین و از طریق قراردادهای هوشمند صورت می‌گیرد. در اکثر موارد، کاربران نیازی به ساخت حساب نداشته و بدون نیاز به انتقال دارایی‌ها خود، قادر به ترید مستقیم ارزهای دیجیتال با دیگران هستند. اما فایده استفاده از پلتفرم غیرمتمرکز برای معامله اسپات چیست؟

در این پلتفرم‌ها، معاملات درون خود والت کاربران اتفاق می‌افتد. بسیاری از افراد نیز به‌خاطر ناشناسی، حریم شخصی و آزادی عمل بیشتر صرافی‌های غیرمتمرکز نسبت به اکسچنج‌های استاندارد، ترید در آن‌ها را ترجیح می‌دهند. با این حال، این پلتفرم‌ها معایب خاص خودشان را دارند. مثلا، عدم نیاز به احراز هویت و نبود پشتیبانی مشتری یکی از مشکلات بزرگ هنگام کار با این صرافی‌هاست.

برخی از دکس‌ها نظیر صرافی غیر متمرکز بایننس (Binance DEX) از مدل دفتر سفارش برای تراکنش‌ها استفاده می‌کنند. البته، اخیرا شاهد توسعه مدل‌های جدیدتر بازارسازهای خودکار (AMM) نظیر پنکیک سواپ و یونی سواپ بوده‌ایم. بازار سازهای خودکار نیز از قرارداد هوشمند استفاده کرده اما برای تعیین قیمت‌ها، به مدل متفاوتی متکی هستند. در این پلتفرم‌ها، خریداران از وجوه داخل استخر نقدینگی (Liquidity Pool) برای سواپ و تبادل توکن‌ها استفاده می‌کنند. تامین‌کنندگان نقدینگی (Liquidity Provider) نیز در ازای واریز وجه به داخل استخر، بسته به سهم خود، بخشی از کارمزد تراکنش‌ها را دریافت می‌کنند.

فرابورس

در طرف مقابل، معامله فرابورس یا اصطلاحا Over-the-counter قرار دارد که گاهی اوقات به آن ترید خارج صرافی (Off-exchange) نیز می‌گویند. در این حالت، دارایی‌های مالی و اوراق بهادار مستقیما بین کارگزاران، تریدرها و دلالان قابل معامله‌اند. برای اسپات تریدینگ به‌صورت OTC، از روش‌های ارتباطی متعددی شامل تماس تلفنی و پیام فوری جهت سازماندهی معاملات استفاده می‌شود.

علاوه بر این، عدم نیاز به دفتر سفارش در معاملات فرابورس، مزیت برتر آن‌ها محسوب می‌شود. مثلا، سفارشات بزرگ برای ترید یک دارایی با نقدینگی کم مانند کوین‌های دارای مارکت کپ پایین، می‌توانند به اسلیپیج منجر شوند. در این حالت، به دلیل عدم توانایی صرافی یا بورس مورد نظر جهت تکمیل سفارش در قیمت دلخواه، مجبور به پرداخت هزینه بیشتر برای اجرای تراکنش هستید. به همین خاطر، معمولا قیمت‌های بهتری شامل حال معاملات بزرگ خارج صرافی خواهند شد. البته شایان ذکر است که حتی دارایی‌های لیکوئید مانند بیت کوین هم می‌توانند دچار اسلیپیج شده و با سفارشات بزرگ، نوسان بالایی داشته باشند. بنابراین، سفارشات بزرگ ارز دیجیتال BTC عموما به صورت OTC انجام می‌شوند.

مزایا و معایب معامله در بازار اسپات

هر نوع ترید و استراتژی مزایا و معایب مختص به خود را دارد و درک این موارد، به کاهش ریسک و افزایش اعتماد به‌نفس شما کمک خواهد کرد. اسپات تریدینگ یکی از روش‌های معاملاتی بسیار ساده است، اما همچنان نقاط ضعف و قوت خود را دارد.

مزایای بازارهای نقدی

از جمله چیستی مزایا و ویژگی‌های مثبت یک بازار معامله اسپات عبارتند از:

• قیمت‌ها شفاف و صرفا مبتنی بر عرضه و تقاضا هستند. این جنبه در تضاد کامل با بازار فیوچرز قرار دارد که معمولا دارای چندین قیمت مرجع است. مثلا، قیمت اعمال یا تسویه حساب (Mark Price) در بازار فیوچرز بایننس از اطلاعاتی نظیر فاندینگ ریت (Fundinh Rate)، ایندکس قیمت و پایه میانگین متحرک حاصل می‌شود. در برخی از بازارهای سنتی نیز احتمال تاثیرگذاری نرخ بهره بر قیمت اعمال وجود دارد.
• انجام اسپات تریدینگ به‌خاطر قوانین، پاداش‌ها و ریسک‌های قابل درک ساده است. مثلا، با 500 دلار سرمایه گذاری در بازار نقدی BTC، می‌توان بر اساس قیمت ورود و قیمت فعلی بازار، به راحتی به محاسبه ریسک پرداخت.
• برخلاف معامله مارجین و اوراق مشتقه، در معاملات نقدی جای نگرانی برای لیکویید شدن یا دریافت مارجن کال (Margin Call – وضعیتی که در آن با رسیدن زیان معامله به بیش از حد مجاز و مارجین حساب به زیر سطح حداقلی، فراخوانی اعتبار دریافت خواهید کرد) وجود ندارد. شما می‌توانید برای ترید اسپات در هر لحظه وارد معامله یا از آن خارج شوید. علاوه بر این، نیازی به بررسی دائمی وضعیت ترید نیز وجود ندارد.

معایب ترید اسپات

از چیستی معایب و محدودیت‌های اسپات تریدینگ در بازار معامله ارزهای دیجیتال نیز می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• بسته به دارایی تحت معامله، بازارهای اسپات مسئولیت نگهداری را به خودتان واگذار می‌کنند. شاید بهترین مثال این مورد، بازار کالا باشد. شما با خرید نفت خام، ملزم به تحویل فیزیکی آن هستید. در ترید رمز ارزها نیز با هولد کوین و توکن‌ها، تامین امنیت بر عهده خودتان است. اما با معامله اوراق آتی، همچنان قابلیت دسترسی به این دارایی‌ها و تسویه با پول نقد وجود دارد.
• برای برخی از دارایی‌ها، اشخاص و شرکت‌های خاص، ثبات و پایداری ارزشمند است. مثلا، یک شرکت برای فعالیت در کشورهای دیگر نیازمند دسترسی به ارز خارجی در بازار فارکس است. حال در صورت اتکای این شرکت به بازار اسپات، برنامه‌ریزی خرج و مخارج آن نیز با عدم ثبات فراوانی مواجه خواهد شد.
• سودآوری‌های بالقوه در ترید اسپات بسیار کمتر از بازارهای فیوچرز و مارجین است.

جمع‌بندی

اسپات تریدینگ در بازارهای نقدی یکی از متداول‌ترین راه‌های معامله انواع دارایی‌ها نظیر ارز دیجیتال خصوصا برای تازه‌واردان است. با وجود سادگی انجام معامله در بازارهای اسپات، بهتر است همیشه اطلاعات کافی از مزایا، معایب و استراتژی‌های بالقوه داشته باشید. سوای یادگیری مفاهیم پایه‌ای، توصیه می‌شود برای ورود به بازار رمز ارزها دانش خود را با تحلیل تکنیکال، فاندامنتال و احساسات نیز ترکیب کنید.

تهیه شده در بت 24