آموزش کامل اندیکاتور حجم تعادلی OBV در تحلیل تکنیکال ارز دیجیتال

اندیکاتور حجم تعادلی (On Balance Volume) یا به‌طور خلاصه OBV، یک اندیکاتور تجمعی است به سنجش فشار خرید و فروش می‌پردازد. شاخص حجم تعادلی به تنهایی کارایی چندانی ندارد و بهتر است در ترکیب با دیگر اندیکاتورهای تحلیل تکنیکال استفاده شود. در این مطلب، استراتژی استفاده از شاخص OBV برای ترید ارزهای دیجیتال را آموزش می‌دهیم.

اندیکاتور OBV یا حجم تعادلی چیست؟

همانطور که از نامش پیداست، OBV یک اندیکاتور حجم محور و پیشرو (Leading) است. شاخص حجم تعادلی در سال 1963 توسط جو گرنویل (Joe Granville) در کتاب وی به‌نام “Granville New Key to Stock Market Profits” معرفی شد.

این اندیکاتور یکی از اولین شاخص‌ها برای ارزیابی فشار خرید و فروش ارز دیجیتال و دیگر دارایی‌های مالی نظیر سهام است که مقدار مثبت و منفی حجم معاملات را با یکدیگر جمع می‌کند. برای تعیین مثبت و منفی بودن OBV یک بازه زمانی یا روز معاملاتی، باید از کندل‌های قیمت استفاده کنیم. در صورتی که کندل جدید بالاتر از کندل قبلی بسته شود، آن روز مثبت و در صورتی که کندل جدید پایین‌تر از کندل قبلی بسته شود، عدد آن روز یا بازه منفی خواهد شد (منظور از بسته شدن اتمام سشن معاملاتی روز است که در بازارهای سنتی وجود دارد. در بازار ارزهای دیجیتال که به‌صورت 24 ساعته فعالیت دارند، کندل‌های روزانه در یک ساعت مشخص در نظر گرفته می‌شوند. در ادامه این مطلب بیشتر به این موضوع خواهیم پرداخت).

از آنجایی که حجم تعادلی یک شاخص پیشرو است، تریدرها از واگرایی بین OBV و قیمت ارزهای دیجیتال برای پیش بینی یا تایید روندهای قیمت استفاده می‌کنند. بر اساس تئوری حجم که توسط چارلز داو (Charles Dow) توسعه داده شده است، حجم باید هم‌جهت روند افزایش پیدا کند؛ در یک روند صعودی، حجم تریدها باید در کنار رشد قیمت افزایش و در یک روند نزولی، حجم معاملات باید با کاهش قیمت‌ها افزایش یابد. پس در هر دوی این حالت‌ها باید افزایش حجم را داشته باشیم. بنابراین، رشد حجم کیفیت روند مربوطه را تایید می‌کند.

حجم (Volume)

پیش از بررسی شاخص OBV، پایه‌ای‌ترین اصطلاح برای یادگیری، خود عبارت «والیوم» است. حجم یعنی چند سهم از یک سهام، اوراق بهادار یا بازار طی یک بازه زمانی مشخص خرید و فروش شده است. این بازه زمانی هم بر اساس هر استاندارد یا معیاری قابلیت تنظیم دارد.

مثلا، برای دانستن میزان حجم معاملات سهام یک شرکت، می‌توانید تعداد سهم‌های فروخته‌شده در یک روز، هفته یا سال را در نظر بگیرید. برای رمز ارزها، باید به تعداد تریدها و میزان ارز معامله‌شده در هر ترید نگاه کنید.

فرمول محاسبه اندیکاتور OBV یا حجم تعادلی

حجم تعادلی معیاری مبتنی بر حجم روزانه و یک «مجموع متغیر (Running Total)» در تحلیل تکنیکال است، به این معنا که حجم تعادلی فعلی بر اساس حجم تعادلی روزها، هفته‌ها یا ماه‌های گذشته محاسبه می‌شود. سه قانون ساده برای محاسبه OBV وجود دارد که باید هر روز در یک زمان مشخص تنظیم شود:

• در صورتی که قیمت بسته شدن (Close) امروز با قیمت بسته شدن دیروز یکی باشد، حجم تعادلی یکسان باقی می‌ماند. البته بازار رمز ارزها بسته نمی‌شود، بنابراین برای محاسبه قیمت بسته شدن یک ارز دیجیتال کافی است قیمت را در یک زمان مشخص در روز در نظر بگیرید.
• در صورتی که قیمت بسته شدن امروز بزرگتر از قیمت بسته شدن دیروز باشد، OBV برابر با حجم تعادلی روز قبل به‌علاوه حجم امروز است.
• در صورتی که قیمت بسته شدن امروز کوچکتر از قیمت بسته شدن دیروز باشد، OBV برابر با حجم تعادلی روز قبل منهی حجم امروز است.

اندیکاتور حجم تعادلی (OBV) نشان‌دهنده چیست؟

تئوری پشت OBV بر تمایز بین پول هوشمند یا اسمارت مانی (Smart Money)، یعنی سرمایه حاصل از سرمایه‌گذاران نهادی، با سرمایه‌گذاران خرد مبتنی است. با آغاز به‌کار صندوق‌های سرمایه گذاری مشترک و بازنشستگی برای خرید دارایی‌هایی که سرمایه‌گذاران خرد در حال فروش هستند، حجم حتی با ثبات نسبی قیمت می‌تواند افزایش یابد و نهایتا، این حجم باعث رشد بیشتر قیمت می‌شود. در این مرحله، سرمایه‌گذاران بزرگتر فروش را آغاز کرده و سرمایه‌گذارا کوچکتر خرید خود را شروع می‌کنند.

با وجود ترسیم مقدار کمی واقعی حجم تعادلی روی نمودار قیمت و اندازه‌گیری عددی آن، این مقدار اهمیت چندانی ندارد و شیب خط این اندیکاتور تمام وزن تجزیه و تحلیل را به دوش می‌کشد. به همین خاطر، تریدرها و تحلیلگران ماهیت حرکات حجم تعادلی در طول زمان را در نظر گرفته و بیشتر بر روند این شاخص تمرکز دارند. بنابراین بهتر است ابتدا روند دارایی مورد نظر را تشخیص داده و سپس به‌دنبال تطبیق یا عدم تطبیق آن با مقدار و خط OBV باشید.

به عبارت دیگر، تحلیلگران برای ردیابی فعالیت‌های سرمایه‌گذاران بزرگ و سازمانی، ابتدا به‌دنبال اعداد و ارقام حجم در اندیکاتور OBV هستند و سپس واگرایی‌های بین حجم و قیمت را معادل رابطه بین «پول هوشمند» و خریدهای ناهمگون می‌دانند.

بنابراین، معامله‌گران برای پیش‌بینی حرکات قیمت یا تایید روند، از حجم تعادلی به‌عنوان یکی از استراتژی های معاملاتی ترید ارز دیجیتال استفاده می‌کنند. بر اساس نظریه گرنویل، حجم جلوتر از قیمت حرکت می‌کند. OBV افزایشی نشان‌دهنده این است که فشار حجم مثبت می‌تواند به رشد قیمت‌ها منجر شود و در مقابل، OBV کاهشی به‌معنای فشار حجم منفی و احتمال نزول قیمت‌هاست. بنابراین در صورت رشد مقدار حجم تعادلی حتی با وجود ثبات یا کاهش قیمت‌ها، می‌توانیم منتظر صعود قیمت‌ها باشیم.

مزایای OBV

از جمله مزایای حجم تعادلی می‌توان موارد زیر را نام برد:

• محاسبه ساده
• به‌عنوان یک اندیکاتور پیشرو، قادر به تولید سیگنال‌هایی از شکست رو به بالا یا پایین بالقوه در هنگام سایدوی و خنثی شدن بازار است.
• به‌عنوان یک اندیکاتور تجمعی، می‌توان از آن برای تایید مسیر روند استفاده کرد.
• روشی برای شناسایی واگرایی‌هاست.

آیا اندیکاتور حجم تعادلی (OBV) به تنهایی قابل استفاده است؟

مهمترین نکته برای استفاده از OBV، عدم کفایت آن برای پیش بینی روندهای صعودی و نزولی بازار است. همانطور که گفتیم، مقدار واقعی این شاخص اهمیت چندانی ندارد، بنابراین توجه به ویژگی‌های خط OBV ضروری است.

برای این کار، بهتر است ابتدا ترند حجم تعادلی را مشخص کنید. مرحله دوم، تعیین تطبیق یا عدم تطبیق این ترند با خط روند کلی دارایی است. سوم، باید به‌دنبال سطوح حمایت و مقاومت بالقوه باشید. به محض شکست هر کدام از این سطوح، روند OBV تغییر می‌کند و از این شکست‌ها می‌توان برای تولید سیگنال استفاده کرد. علاوه بر این، حجم تعادلی اندیکاتوری مبتنی بر قیمت‌های بسته شدن است، بنابراین برای یافتن واگرایی یا شکست حمایت و مقاومت باید این قیمت‌ها را نیز در نظر گرفت. نهایتا، رشد حجم‌ها می‌تواند گاهی اوقات با ایجاد یک حرکت شارپی و تند، به افزایش شدید مقدار این اندیکاتور منجر شود.

از دیگر اندیکاتورهایی که در کنار OBV می‌توان استفاده کرد شامل مک دی (MACD)، شاخص قدرت نسبی (RSI) و اندیکاتور تراکم/توزیع ADV است.

تفاوت حجم تعادلی با شاخص تراکم/توزیع (A/D) چیست؟

حجم تعادلی و خط تراکم/توزیع (Accumulation/Distribution) هر دو از اندیکاتورهای مومنتم هستند که برای پیش بینی حرکات پول هوشمند از حجم استفاده می‌کنند. با این حال، این دو اندیکاتور از نظر فرمول با یکدیگر متفاوت‌اند.

مقدار OBV با جمع حجم در یک روز صعودی و تفریق آن در یک روز نزولی محاسبه می‌شود، اما AD جریان تجمعی پول به داخل و خارج از یک دارایی را محاسبه می‌کند. در این فرمول، ابتدا یک ضریب جریان پول ساخته و سپس از آن برای یافتن حجم جریان پول استفاده می‌شود. نهایتا، این مقدار با خط AD ترکیب می‌گردد.

محدودیت‌های اندیکاتور OBV

از محدودیت‌های اندیکاتور حجم تعادلی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

•  پیشرو بودن OBV یعنی قابلیت پیش‌بینی آن هنگام تولید سیگنال، اطلاعات کمی از گذشته ارائه می‌دهد. به همین خاطر، این شاخص مستعد ساخت سیگنال‌های نادرست است. بنابراین، بهتر است برای تشخیص شکست خط OBV و تایید همزمان شکست قیمت، آن را با سیگنال‌های پسرو نظیر میانگین متحرک ترکیب کرد.
• رشد بسیار بالای حجم در یک روز معاملاتی می‌تواند باعث افزایش مقدار OBV شود، با وجودی که این رشد قابل توجه صرفا به‌خاطر صعود خود حجم نیست. مثلا اطلاعیه‌های درآمدی ناگهانی، اضافه شدن یا حذف از یک شاخص و همچنین معاملات بالای سهام یک سازمان می‌تواند باعث افزایش یا کاهش مقدار این اندیکاتور شود، اما خود رشد حجم مهر تاییدی بر روند نیست.
• در حجم تعادلی، صرف‌نظر از حرکت قیمت به‌اندازه چند سنت یا چند دلار، یک حجم ثابت اضافه یا کم می‌شود. به همین خاطر این اندیکاتور نشان‌دهنده میزان حرکات قیمت نیست.
• امکان استفاده آن به‌تنهایی وجود ندارد.
• در صورت استفاده از OBV در تایم‌فریم‌های کوچکتر، امکان تولید سیگنال‌های تریدینگ اشتباه وجود دارد. علت آن است که در تایم‌فریم‌های کوچکتر، قیمت به‌خاطر نوسانات بیشتر دارای نویز است. بنابراین نباید از این شاخص در تایم‌فریم‌های کوچکتر به‌تنهایی استفاده کرد.
• OBV همه اطلاعات مربوطه لازم برای تحلیل پرایس اکشن را در نظر نمی‌گیرد.
• این شاخص برای تریدرهای روزانه (Day Traders) مناسب نیست.
• شناسایی واگرایی‌ها با استفاده از این اندیکاتور تا حدودی دشوار است.

نحوه استفاده از شاخص حجم تعادلی

اندیکاتور حجم تعادلی شبیه به یک خط داخل یک کادر زیر چارت قیمت است. در زیر (خط آبی رنگ)، نمونه‌ای از آن را مشاهده می‌کنید:

نمونه اندیکاتور OBV در چارت قیمت

در صورتی که آخرین قیمت بسته شدن از قیمت بسته شدن پیشین خود بالاتر باشد، به حجم آن روز “Up-volume”می‌گویند. در صورت کمتر بودن قیمت بسته شدن فعلی نسبت به روز قبل نیز این حجم “Down-volume” نام دارد.

در چارت‌ها، مقدار خود OBV کاملا مشخص است، اما تمرکز باید روی مسیر حرکت آن باشد. این مسیر در واقع نشان‌دهنده فشار خرید یا فروش در بازار است و ورود تریدرها به پوزیشن لانگ یا شورت را مشخص می‌کند.

قوانین استفاده از شاخص OBV برای ترید رمز ارزها

پیش از پرداختن به استراتژی‌های مختلف استفاده از حجم تعادلی در معاملات، باید نکات زیر را در نظر داشته باشید:

• روند: این اندیکاتور برای همه نوع چارتی مناسب نیست و بهتر است زمانی که دارایی روند صعودی یا نزولی دارد استفاده شود. این شاخص برای بازارهای رنج و خنثی کارایی زیادی ندارد.
• تایم‌فریم: تایم‌فریم چارت با خود بازه زمانی OBV باید یکسان باشد. بنابراین مثلا تحلیل یک نمودار هفتگی با OBV روزانه منطقی نیست. با این حال، هنگام استفاده از تریدینگ ویو (TradingView)، تایم‌فریم پیش‌فرض برای محاسبه شاخص‌ها مبتنی بر تایم‌فریم خود چارت است که نیاز به تغییر دستی این مورد را رفع کرده است.

آموزش تحلیل تکنیکال با استفاده از اندیکاتور حجم تعادلی

آموزش تحلیل تکنیکال ارز دیجیتال از جمله مهمترین گام‌های ورود به بازار رمز ارزهاست. در ادامه، نحوه استفاده از OBV در ترید و معامله رمز ارزها را آموزش می‌دهیم.

واگرایی صعودی

از سیگنال‌های واگرایی صعودی و نزولی می‌توان برای پیش‌بینی ریورسال و معکوس شدن روند استفاده کرد. این سیگنال‌ها بر نظریه حرکت حجم پیش از قیمت‌ها مبتنی هستند.

واگرایی صعودی زمانی ایجاد می‌شود که OBV افزایش یافته یا حتی در صورت کاهش قیمت یا ایجاد کف پایین‌تر (Lower Low) توسط آن، یک کف بالاتر (Higher Low) بسازد.

در چارت زیر، یک واگرایی صعودی در ماه جولای را مشاهده می‌کنید. در این نمودار، قیمت دارایی با ایجاد یک کف پایین‌تر در اوایل جولای، به زیر کف ماه ژوئن خود رسیده است. اما در طرف مقابل، شاخص OBV با رسیدن به بالای کف ماه ژوئن خود، یک واگرایی صعودی را تشکیل داده و سپس پیش از شکست مقاومت قیمت توسط خود دارایی، مقاومت خود را شکسته است.

این مثال یک نمونه کلاسیک و ساده از پیشرو بودن حجم نسبت به قیمت است. این دارایی یک هفته بعد مقاومت خود را شکست و با ادامه کار بالای قیمت 20 دلار، سود 30 درصدی را برای تریدرهای خود به ارمغان آورد.

چارت دوم مربوط به سهام شرکت تگزاس اینسترومنت است. در این نمودار، با ورود قیمت دارایی به بازه رنج و خنثی، اندیکاتور حجم تعادلی افزایش یافته است. OBV افزایشی در یک بازه معاملاتی رنج ورود به فاز انباشت را نشان می‌دهد که یک سیگنال صعودی است.

واگرایی نزولی

واگرایی نزولی نیز زمانی ایجاد می‌شود که OBV کاهش یافته یا حتی در صورت رشد قیمت یا ایجاد سقف بالاتر (Higher High) توسط آن، یک کف پایین‌تر (Lower Low) بسازد.

چارت زیر یک واگرایی نزولی را نشان می‌دهد که پیشرو بودن حجم باعث کاهش قیمت شده است. خط‌چین‌های آبی‌رنگ نشان‌دهنده بازه واگرایی هستند. با افزایش قیمت این دارایی از 43 به 45 دلار، شاخص حجم تعادلی کاهش یافته و OBV نیز در بازه واگرایی مذکور مقامت خود را شکسته است. پس از شکست حجم تعادلی به زیر کف ماه فوریه، روند صعودی آن نیز معکوس شده است، اما در طرف مقابل، قیمت همچنان روند صعودی دارد. نهایتا، با پیروی قیمت از کاهش حجم و سقوط به کف محدوده 30 دلاری، حجم پیروز میدان شده است.

در نمودار دوم، سهام شرکت والرو انرژی و شاخص OBV یک واگرایی نزولی را در ماه آوریل تشکیل داده‌اند و شکست سطح حمایت در ماه می تایید شده است.

تایید روند

از اندیکاتور OBV برای تایید روند، شکست رو به بالا یا شکست رو به پایین نیز استفاده می‌شود. در چارت زیر، سه سیگنال تاییدکننده و همچنین تایید روند قیمت را شاهد هستیم. در این نمودار، هر دوی قیمت دارایی و حجم تعادلی از ماه دسامبر تا ژانویه کاهش، از مارس تا آوریل افزایش، دوباره از می تا اوت کاهش و از سپتامبر تا اکتبر افزایش داشته‌اند. بنابراین روندهای OBV با خود دارایی یکسان و منطبق بر هم هستند.

اندیکاتور حجم تعادلی همچنین ریورسال و معکوس شدن روند را در دارایی مورد نظر تایید کرده است. به شکست خط روند نزولی قیمت در اواخر فوریه و تایید آن توسط شکست مقاومت OBV در مارس دقت کنید. قیمت خط روند صعودی خود را در اواخر آوریل شکست و OBV نیز آن را با شکست حمایت خود در اوایل می تایید کرد. سپس قیمت دوباره به شکست خط روند نزولی خود در اوایل سپتامبر اقدام کرد و یک هفته بعد، حجم تعادلی با شکست خط روند خود به تایید آن پرداخت. این اتفاقات سیگنالی از وجود هارمونی و هماهنگی میان حجم مثبت و منفی با قیمت هستند.