بررسی مکانیزم نقدینگی و جریان سفارشات، به‌ویژه در بازار پویا و پرنوسانی مانند بازار ارز دیجیتال، اطلاعات ارزشمندی را در اختیار تریدرها قرار میدهد. عمق بازار (Market Depth)، که مجموع سفارشات خرید ارز دیجیتال و فروش آنها را در سطوح قیمتی مختلف نشان میدهد، بینشی درباره‌ی ثبات دارایی و پتانسیل نوسانات قیمت ارائه میدهد. از آنجایی که نقدینگی دارایی‌ها در صرافی‌های مختلف بسیار متفاوت است، تحلیل عمق بازار به تریدرها کمک می‌کند تا میزان سهولت انجام معاملات بزرگ و تاثیر آنها بر بازار هر دارایی را بررسی کنند. در این مقاله با بیت ۲۴ همراه باشید تا این نمودار را به شما معرفی کنیم و اطلاعاتی از جمله کاربرد، نحوه خواندن نمودار عمق بازار و عوامل موثر بر آن را به شما ارائه دهیم.
آنچه در این مقاله خواهید خواند
نمودار عمق بازار چیست؟
عمق بازار یک دارایی به توانایی بازار در انجام سفارشات بزرگ خرید یا فروش بدون ایجاد تغییر قابل‌توجه در قیمت اطلاق میشود. این شاخص در حقیقت یک نمایش بصری از عرضه و تقاضا است که دامنه سفارشات باز خرید (bid) و فروش (ask) را در سطوح مختلف قیمت یک دارایی در صرافی نشان میدهد. عمق بازار اغلب از طریق «نمودار عمق بازار» یا «دفتر سفارش» نشان داده میشود که به تریدرها اجازه میدهد علاوه بر قیمت فعلی بازار، میزان نقدینگی را در قیمت‌های بالاتر و پایین‌تر از آن نیز مشاهده نمایند. در بخش بعد، دفتر سفارش را بیشتر توضیح می‌دهیم.
از نظر عملی، عمق بازار نشان میدهد که یک دارایی قبل از تغییر قیمت، حداکثر چه مقدار فشار خرید یا فروش را می‌تواند تحمل کند. زمانی که بازار عمق قابل‌توجهی دارد، یعنی حجم بالایی از سفارشات در سطوح مختلف قیمت پخش شده‌اند و قیمت دارایی در اثر انجام سفارشات بزرگ، کمتر دچار تغییر قابل‌توجه میشود. برعکس، عمق کم بازار نشاندهندهی سفارشات کمتر در هر سطح است که باعث میشود قیمت در صورت انجام معاملات بزرگ، بیشتر مستعد تغییرات ناگهانی باشد.
عمق بازار، ابزاری برای تریدرها است که به تعیین ریسک اسلیپیج (تأثیر سفارشات بزرگ بر قیمت) و همین‌طور نقدینگی بالقوه یک دارایی کمک می‌کند. بازارهای عمیق که معمولاً پایدارتر و نقدشونده‌تر هستند، برای سرمایه‌گذاران بزرگ‌تر جذاب‌ترند؛ درحالیکه بازارهای کم‌عمق‌تر میتوانند پرنوسان باشند و فرصت‌ها و ریسک‌‌هایی را برای تریدرهای کوچک‌تر یا فرکانس‌بالا ایجاد نمایند.
دفتر سفارش چیست؟
دفتر سفارش، یک تاریخچه لحظه‌ای از تمام سفارش‌های باز خرید و فروش برای دارایی مدنظر در صرافی است. این ابزار، قیمت‌های خرید و فروش ترجیحی تریدرها را با مقادیر مربوط به هرکدام نشان میدهد. سفارش‌های موجود در دفتر، بر اساس سطح قیمت سازمان‌دهی می‌شوند و بالاترین سفارشات خرید و پایین‌ترین سفارشات فروش معمولاً در بالای صفحه نمایش داده می‌شوند.
این دفتر به تریدرها اجازه میدهد تا عمق بازار یا نقدینگی را در سطوح مختلف قیمت مشاهده کنند و بینش‌هایی درباره‌ی نقاط حمایت و مقاومت بالقوه‌ی بازار به دست آورند. دفتر سفارش با تغییر یا لغو سفارشات قبلی و ثبت سفارشات جدید دائماً به‌روزرسانی میشود؛ بنابراین منعکس‌کننده‌ی احساسات بازار و پویایی عرضه و تقاضا است.
کاربرد عمق بازار چیست؟
استفاده مؤثر از نمودار عمق بازار شامل تحلیل سفارشات خرید و فروش در سطوح مختلف قیمت برای درک احساسات بازار، سنجش میزان نقدینگی و تغییرات بالقوه‌ی قیمت است. در ادامه، کاربرد عمق بازار را بیشتر معرفی می‌کنیم.
شناسایی سطوح حمایت و مقاومت
یکی از کاربردی‌ترین استفاده‌های نمودار عمق بازار، پیدا کردن حجم‌های بالای سفارشات خرید در یک قیمت معین است؛ این سطوح اغلب نشاندهندهی حمایت هستند و خریداران میل دارند در آن قیمت‌ها وارد معاملات خود شوند. همچنین حجم بالای سفارشات فروش، سطوح مقاومت را نشان می‌دهند. این سطوح ممکن است حرکات رو به بالای قیمت را محدود کنند. بدین ترتیب نمودار عمق بازار به تریدرها کمک می‌کند تا مرزهایی را که قیمت با رسیدن به آنها ممکن است دچار کندی حرکت یا بازگشت شود، شناسایی کنند.
سنجش احساسات بازار
نمودار عمق بازاری که عدم تعادل زیادی دارد و سفارشات خرید آن از سفارشات فروش خیلی بیشتر است یا بالعکس، می‌تواند نشاندهندهی احساسات فعلی بازار باشد. سفارشات خرید بیشتر میتوانند به معنای احساسات صعودی باشند؛ درحالیکه سفارشات فروش بیشتر میتوانند نشاندهندهی احساسات نزولی باشند.
ارزیابی نقدینگی و نوسانات
بالا بودن عمق بازار، همراه با پراکندگی سفارشات در سطوح قیمتی مختلف، نشاندهندهی نقدینگی بالا است که به کاهش نوسانات کمک می‌کند. در عوض عمق کم، همراه با سفارشات محدود، نشاندهندهی نقدینگی پایین است؛ به‌این‌معنی که در صورت ثبت سفارشات بزرگ، امکان تغییر ناگهانی قیمت‌ها وجود دارد.
تحلیل اسپرد بازار
همان‌طور که می‌دانید، اسپرد، شکاف بین بالاترین سفارش خرید و پایین‌ترین سفارش فروش است. اسپرد باریک اغلب به معنای نقدینگی بالاتر و ثبات قیمتی بیشتر است؛ درحالیکه اسپردهای گسترده نشاندهندهی نقدینگی کمتر و نوسانات بالقوه‌ی بالاتر هستند.
شناسایی دستکاریهای احتمالی بازار
مراقب سفارشاتی که به‌طور غیرمعمول بزرگ و دور از قیمت فعلی هستند باشید؛ گاهی‌اوقات چنین سفارشاتی برای گمراه کردن تریدرها ایجاد می‌شوند. نقدینگی واقعی اغلب حول قیمت فعلی جمع میشود. بنابراین سفارشات بزرگ غیرعادی که به‌سرعت ناپدید می‌شوند، میتوانند نشانه‌ای از دستکاری بازار باشند.
توجه داشته باشید که نمودار عمق بازار به سادگی می‌تواند تحت تاثیر دستکاری نهنگ‌ها قرار بگیرد. بنابراین حتما از آن در کنار سایر ابزارهای تحلیلی استفاده کنید و به هیچ‌وجه این نمودار را به تنهایی مبنای تحلیل و تصمیم‌گیری خود قرار ندهید.
ارزیابی احتمالی بریک‌اوت یا بازگشت از سطوح مهم قیمت
هنگامی که قیمت ارز دیجیتال به یک سطح حمایت یا مقاومت قوی نزدیک میشود، باید بررسی کرد که آیا سفارشات کافی برای جذب فشار در نمودار عمق بازار مشاهده میشود یا خیر. اگر سفارشات زیاد باشند، امکان بازگشت قیمت وجود دارد. اما اگر بازار نتواند تقاضا یا عرضه را جذب کند، بریک اوت رخ میدهد که منجر به عبور سریع قیمت از سطوح کلیدی میشود.
چگونه از عمق بازار برای تحلیل استفاده کنیم؟
جدول زیر یک نمای کلی از اینکه داده‌های عمق بازار چگونه تحلیل معاملات و فرآیند تصمیم‌گیری را بهبود می‌بخشند ارائه میدهد.
| کاربرد | توضیح |
| بررسی میزان نقدینگی | نقدینگی یک دارایی و سهولت انجام معاملات بزرگ با کمترین تأثیرگذاری بر قیمت داده‌ها را نشان میدهد. |
| پیش‌بینی سطوح قیمت | سطوح حمایت و مقاومت را بر اساس سفارشات خرید و فروش متمرکز شناسایی کرده و به پیش‌بینی روند قیمت کمک می‌کند. |
| زمان‌بندی استراتژیک ترید | به تریدرها اجازه میدهد با ثبت سفارش در سطوح دارای نقدینگی بالا، اسلیپیج را کاهش داده و نقاط ورود و خروج را بهینه کنند. |
| استفاده برای آربیتراژ | تفاوت‌های قیمتی را در صرافیها نشان داده و فرصت‌های بالقوه‌ی آربیتراژ ارائه میدهد. |
| مدیریت معاملات بزرگ | به تبدیل سفارشات بزرگ به سفارشات کوچک‌تر کمک می‌کند تا از تأثیرگذاری بر قیمت بازار جلوگیری کند. |
نحوه خواندن نمودار عمق بازار
خواندن نمودار عمق بازار شامل تفسیر خطوط و نقاط داده‌ی مختلف است که نشاندهندهی سفارشات خرید و فروش هستند. اجزای کلیدی نمودار عمق بازار به شرح زیر است:
خط سفارشات خرید (Bid Line)
خط بید نشان دهنده بالاترین قیمت‌هایی است که خریداران در هر زمان خاصی مایل به پرداخت برای یک دارایی هستند. این خط معمولاً در سمت چپ نمودار عمق بازار ظاهر میشود.
خط سفارشات خرید طولانی و ثابت، نشاندهندهی علاقه‌ی خرید قوی است؛ درحالیکه خط سفارشات خرید نازک یا رو به کاهش می‌تواند نشاندهندهی تضعیف تقاضا باشد.
خط سفارشات فروش (Ask Line)
برعکس، خط سفارشات فروش نشاندهندهی پایین‌ترین قیمت‌هایی است که فروشندگان مایل به فروش دارایی‌ها در آن قیمت‌ها هستند. این خط معمولاً در سمت راست نمودار نمایش داده میشود.
خط سفارشات فروش صعودی می‌تواند نشاندهندهی فشار فروش قوی باشد، درحالیکه خط فروش ضعیف یا رو به کاهش می‌تواند نشاندهندهی آرام‌تر شدن هیجان فروشندگان باشد.
محور افقی (X Line)
خط ایکس معمولاً به قیمت بازار فعلی دارایی اشاره دارد و به‌عنوان یک نقطه‌ی مرجع بین خطوط سفارشات خرید و فروش عمل می‌کند.
این خط با ارائه‌ی تصویری واضح از احساسات بازار، به تریدرها کمک می‌کند تا شکاف بین قیمت ترجیحی خریداران برای پرداخت و قیمت مورد درخواست فروشندگان را ارزیابی نمایند.
محور عمودی (Y Line)
خط وای اغلب حجم سفارشات را در هر سطح قیمت نشان میدهد تا تریدرها ببینند چه تعداد سفارش خرید یا فروش در دسترس است.
این تجسم در درک نقدینگی بسیار مهم است؛ زیرا حجم بالا نشان میدهد که معاملات بزرگ را می‌توان با حداقل تأثیرگذاری بر قیمت‌ها انجام داد.
دیوار خرید (Buy Wall)
دیوار خرید با تمرکز زیاد سفارشات خرید در یک سطح قیمت مشخص به وجود می‌آید و حمایت قابل‌توجهی برای دارایی ایجاد می‌کند.
وجود دیوار خرید، سیگنالی از تقاضای قوی است و کاهش قیمت را به زیر آن سطح دشوار می‌کند. تریدرها دیوارهای خرید را اغلب به‌عنوان شاخصی از ثبات بالقوه‌ی قیمت دارایی‌ها می‌بینند.
دیوار فروش (Sell Wall)
دیوار فروش نیز به‌طور مشابه از تعداد قابل‌توجهی سفارش فروش در یک قیمت خاص تشکیل میشود و مانعی برای حرکت قیمت به سمت بالا ایجاد می‌کند.
این دیوار، سیگنالی از هیجانات شدید برای فروش است و نشان میدهد که قیمت دارایی ممکن است در عبور از آن سطح با دشواری مواجه شود. دیوارهای فروش میتوانند نشاندهندهی مقاومت بالقوه باشند و در پیش‌بینی بازگشت قیمت به تریدرها کمک کنند.
نمونه نمودارهای عمق بازار در ارز دیجیتال
در این قسمت برای درک بهتر مفهوم عمق بازار، تعدادی مثال از دفتر سفارشات ارزهای دیجیتال ارائه می‌دهیم و آنها را روی تصویر بررسی می‌کنیم:
بیت‌کوین (BTC)
عمق بازاری که در زیر مشاهده می‌کنید مربوط دفتر سفارشات بیت‌کوین در تاریخ ۱۴۰۳/۰۸/۱۴ ساعت ۱۵:۵۳ بعد از ظهر است. همان‌طور که در نمودار مشاهده می‌کنید، خط اکس، محدوده قیمت بیت کوین بین ۶۸,۷۰۰ تا ۶۹,۲۰۰ دلار را نشان میدهد و در آن فشار سفارشات فروش بیت‌کوین تا حدودی از فشار خرید بیشتر است.
توجه داشته باشید که اطلاعات نمودار عمق بازار هر دارایی در صرافی‌های مختلف کاملا متفاوت است و به دفتر سفارش آن بستگی دارد.
اتریوم (ETH)
مورد دوم رمزارز پرطرفدار اتریوم است که نمودار عمق بازار آن، حالتی برعکس نمودار قبل نشان میدهد. در دفتر سفارشات اتریوم و همچنین نمایش بصری نمودار مربوط به تاریخ ۱۴۰۳/۰۸/۱۴ ساعت ۱۶:۴۵ بعدازظهر، مشاهده می‌کنید که سفارشات خرید ثبت شده برای اتریوم بیشتر از سفارشات فروش آن است.
محدوده قیمت اتریوم بین ۲,۴۵۶ دلار تا ۲,۴۸۹ دلار است و نمودار حجم سفارشات تا نزدیک ۳ هزار عدد و حتی بیشتر را نشان میدهد.
عوامل تأثیرگذار بر عمق بازار
عمق بازار تحت تأثیر چندین عامل کلیدی است که انعطاف‌پذیری آن را در معاملات بزرگ و کارایی کلی معاملات را تعیین می‌کنند.
- نقدینگی: بازارهایی با تعداد خریداران و فروشندگان زیاد، دارای نقدینگی بیشتری هستند که منجر به ساختارهای عمیق‌تری در بازار میشود. در مقابل، بازارهای دارای نقدینگی کم مشارکت‌کنندگان کمتری دارند، که باعث میشود قیمت‌ها بیشتر در معرض نوسانات ناشی از سفارشات بزرگ باشند.
- اسپرد خرید-فروش (Bid-Ask Spread): اسپرد خرید-فروش، تفاوت بین بالاترین پیشنهاد خرید و کمترین درخواست فروش است که عمق بازار را نشان میدهد. اسپرد باریک نشاندهندهی فعالیت معاملاتی و ثبات قوی است، درحالیکه اسپرد وسیع‌تر می‌تواند نشاندهندهی کاهش نقدینگی و افزایش نوسان باشد.
- محبوبیت و حجم معاملات صرافی: عمق بازار در صرافی‌های مختلف متفاوت است. پلتفرم‌های بزرگ‌تر معمولاً به‌دلیل حجم معاملات بالاتر و کاربران فعال‌تر، عمق بیشتری دارند. درحالیکه صرافی‌های کوچک‌تر ممکن است فاقد این عمق باشند و قیمت‌های آسیب‌پذیرتری داشته باشند.
- توزیع و اندازه سفارش: سفارشات متعدد کوچک در مقایسه با چند سفارش معدود بزرگ، نشان‌دهنده بازاری عمیق‌تر هستند. زیرا سفارشات کوچک باعث تداوم ترید و ثبات قیمت‌ها می‌شوند، درحالیکه سفارش‌های بزرگ میتوانند نقدینگی را با اختلال مواجه کنند.
- فعالیت بازارسازها: بازارسازان با ارائه مداوم سفارشات خرید و فروش، عمق را افزایش داده و وجود نقدینگی در هر دو طرف را که تثبیت‌کننده و تداوم‌بخش ترید است، تضمین می‌کنند.
- شاخص‌های اقتصادی: اخبار و رویدادهای کلان‌اقتصادی می‌تواند بر عمق بازار تأثیر بگذارند. تحولات مثبت میتوانند اعتمادبه‌نفس بازار را افزایش دهند، درحالیکه عدم قطعیت می‌تواند منجر به کاهش فعالیت و عمق شود.
- جفتارزهای معاملاتی: عمق در جفتارزهای معاملاتی مختلف، متفاوت است. به‌عنوان‌مثال، جفتارزهای اصلی مانند BTC/USDT به‌دلیل فعالیت بیشتر، بازارهای عمیق‌تری دارند؛ درحالیکه در جفت‌های کمتر شناخته‌شده، اغلب عمق کمتری مشاهده میشود.
مزایا و معایب استفاده از عمق بازار
استفاده از عمق بازار در معاملات ارزهای دیجیتال با مزایایی همراه است که در وهله‌ی اول به بررسی میزان نقدینگی، حرکات قیمت و فرصت‌های معاملاتی مربوط می‌شوند. یکی از مهم‌ترین مزایای نمودار عمق بازار این است که تصویری واضح و لحظه‌ای از پویایی عرضه و تقاضا ارائه میدهد. تریدرها بر اساس تمرکز سفارشات خرید و فروش میتوانند سطوح حمایت و مقاومت کلیدی را شناسایی کنند که امکان تصمیم‌گیری آگاهانه‌تر را درباره‌ی نقاط ورود و خروج فراهم می‌کند. بدین ترتیب عمق بازار با ارائه‌ی درکی بهتر از شرایط بازار و تغییرات بالقوه‌ی قیمت ارز دیجیتال، استراتژی‌های معاملاتی را بهبود می‌بخشد.
بااینحال، اتکا به عمق بازار در اتخاذ تصمیمات معاملاتی با خطرات قابل‌توجهی نیز همراه است. یکی از مهم‌ترین نگرانی‌ها در این زمینه، مسئله دستکاری بازار است. در بازار دارایی‌های دارای نقدینگی کمتر، تریدرهای بزرگ یا «نهنگ‌ها» میتوانند با قرار دادن سفارشات خرید یا فروش بزرگی که قصد اجرایشان را ندارند، سیگنال‌های گمراه‌کننده‌ای ایجاد نمایند. به‌عنوان‌مثال، یک نهنگ ممکن است یک سفارش خرید بزرگ برای شبیه‌سازی تقاضای قوی انجام دهد، اما بعداً آن را لغو کرده و دارایی خود را با قیمت بالاتری بفروشد.
از طرف دیگر، اقداماتی مانند اسپوفینگ (Spoofing) به معنی ایجاد سفارشات بزرگی که قرار نیست پر شوند و واش تریدینگ (Wash Trading) که حجم معاملات را با خرید و فروش یک دارایی افزایش میدهد، میتوانند اعتبار داده‌های عمق بازار را کاهش داده و منجر به تصمیم‌گیری‌های ضعیف شوند. علاوه‌بر‌این، معاملاتی مانند معاملات آنی که خارج از دفتر سفارش انجام می‌شوند، میتوانند بر بازار تأثیر بگذارند، بدون آنکه در دفتر سفارش منعکس شوند. این امر نیز می‌تواند درک درست از شرایط بازار را پیچیده‌تر کند.
عمق بازار در بورس و ارز دیجیتال
شاید این سوتفاهم در ذهن برخی افراد ایجاد شود که نمودار عمق بازار در بازارهای مختلف، عملکرد متفاوتی دارد. اما باید بدانید که ماهیت عمق بازار در تمامی بازارها یکسان دارد و تنها مولفه‌های آن هستند که اطلاعات مختلفی متناسب با نوع بازار ارائه می‌کنند. برای مثال، تفاوت‌های بازار بورس و ارز دیجیتال میتوانند اطلاعات نمودار عمق بازار را تحت تأثیر قرار دهند. بازار بورس ایران به دلیل محدودیت‌های دامنه نوسان روزانه و همچنین روز و ساعات کاری محدود، اغلب نوسانات کمتری دارد و قیمت‌ها تنها تا حد مشخصی میتوانند افزایش یا کاهش یابند. در تاریخ انتشار این مقاله (آبان ۱۴۰۳)، دامنه نوسانات در بازار بورس برابر مثبت و منفی ۷ درصد، در بازار فرابورس مثبت و منفی ۵ درصد و در صندوق‌های سرمایه‌گذاری، مثبت و منفی ۱۰ درصد است. بنابراین دیوار خرید و فروش محدودتری نسبت به بازار ارز دیجیتال ارائه میدهد.
همچنین فراموش نکنید که این دامنه نوسان توسط سازمان بورس تعیین میشود و در روزهای خاص ممکن است حتی محدودتر هم بشود بلکه از سقوط یا افزایش شدید قیمت‌ها جلوگیری نماید. در بازار ارز دیجیتال که هیچ‌گونه نوسانی ندارد و ۲۴ ساعته در دسترس است، چنین محدودیت‌هایی وجود ندارد. همچنین به دلیل نبود نظارت متمرکز، قیمت‌ها میتوانند به شدت نوسان کنند که بر تشکیل دیوارهای خرید و فروش تاثیر دارد.
موضوع دیگری که باید به آن توجه کنیم این است که بازار بورس ایران عمدتاً توسط سرمایه‌گذاران داخلی استفاده میشود، در حالی که بازار ارز دیجیتال جهانی است و سرمایه‌گذاران و تریدرهای سراسر جهان در آن فعالیت دارند. بدین ترتیب سفارشات بسیار بیشتر و گسترده‌تری در آن ثبت می‌شوند.
سخن پایانی
عمق بازار، یک ابزار تحلیلی در ترید ارزهای دیجیتال است که بینش‌هایی درباره‌ی نقدینگی، ثبات قیمت و حرکت‌های بالقوه‌ی بازار ارائه میدهد. تریدرها با تحلیل سفارشات خرید و فروش در سطوح مختلف میتوانند نقاط حمایت و مقاومت را بهتر پیش‌بینی کنند و ترید آگاهانه‌تری انجام دهند. بااینحال، درک محدودیت‌ها و دستکاریهای بالقوه در داده‌های عمق بازار، به‌ویژه در محیط‌های پرریسک و سریعی مانند بازار کریپتو بسیار مهم است. آیا شما از نمودار عمق بازار استفاده می‌کنید؟
