متاورس چیست؟ جامع‌ترین مقاله درباره دنیاهای مجازی Metaverse

متاورس از ترکیب دو واژه «متا» به معنای فراتر و «یونیورس» به معنای جهان ساخته شده‌است. این مفهوم اولین بار در داستان‌ علمی تخیلی «تصادف برفی» نوشته نیل استفنسون مطرح شد که در آن یک دنیای سه بعدی به تصویر کشیده شده‌بود که کاربران در قالب آواتار، زندگی و تعامل می‌کنند. امروزه این واژه برای شبکه‌ای از جهان‌های موازی سه بعدی به کار می‌رود که ارتباطات اجتماعی و تعاملات اقتصادی در آن جریان دارد.

متاورس چیست؟

متاورس را می‌توان یک جهان پویای مجازی تعریف کرد که افراد در آن با آواتارهای سه بعدی خود زندگی می‌کنند. این دنیا ترکیبی از واقعیت مجازی، واقعیت افزوده و فناوری‌های دیگری است که مرز بین دنیای فیزیکی و دیجیتال را کمرنگ می‌کنند. دنیای متاورس مانند یک اینترنت سه‌بعدی است که کاربران به جای گشت و گذار در وب‌سایت‌ها، در فضاهای سه‌بعدی تعامل می‌کنند. سه ویژگی اصلی این جهان احساس حضور واقعی (Immersion)، تعامل آنی و توانایی خلق محتوا و ایجاد تغییرات توسط کاربر، هستند. 

به بیان ساده، متاورس جهانی مجازی است که کاربران در آن می‌توانند با هم در ارتباط باشند، کار کنند و مالک دارایی‌های مجازی شوند. در اوج دوران رونق متاورس، برخی تحلیل‌گران باور داشتند که تا سال ۲۰۳۰، ارزش این جهان حدود ۵ تریلیون دلار باشد. این برآورد خوش‌بینانه بیانگر توقع بالای صنعت فناوری از قدرت تحول‌آفرینی فراجهان بود. در مقابل منتقدانی بودند که باور داشتند متاورس هنوز یک آرمان‌شهر خیالی است تا یک واقعیت علمی و استفاده از آن برای همه کاربران ضروری نخواهد شد. 

نگاهی به روند متاورس از نقطه پیدایش تا نقطه عطف

ایده متاورس که از رمان‌های علمی تخیلی گرفته شده بود، در دو دهه اخیر به صورت علمی دنبال شده‌است. در سال ۲۰۰۳ پلتفرم Second Life راه‌اندازی شد که کاربران در آن می‌توانستند یک زندگی مجازی داشته باشند؛ اما این ایده آنچنان مورد استقبال قرار نگرفت. در میانه دهه ۲۰۱۰ واقعیت مجازی پیشرفت کرد و دوباره ایده متاورس مطرح شد. در سال ۲۰۱۴، فیسبوک شرکت سازنده هدست‌های واقعیت مجازی Oculus را خرید و از آنجا به بعد VR بر سر زبان‌ها افتاد. موفقیت بازی موبایلی Pokemon Go در سال ۲۰۱۶ که از واقعیت افزوده برای تعامل موجودات مجازی با دنیای واقعی استفاده می‌کرد نیز علاقه کاربران به اینچنین ایده‌هایی را نشان داد.

نقطه عطف متاورس در اواخر سال ۲۰۲۱ بود که مارک زاکربرگ، مدیرعامل فیسبوک با تغییر نام شرکت خود به Meta بر باور خود به این جهان مجازی تاکید کرد. در این دوران، متاورس به عنوان یک ایده انقلابی تبلیغ می‌شد. شرکت‌های بزرگی نظیر مایکروسافت، با پروژه‌هایی همچون پلتفرم واقعیت ترکیبی Mesh و گوگل، با توسعه ابزارهای AR و سرمایه‌گذاری در استارتاپ‌های مرتبط، هرکدام برنامه‌هایی برای بهره‌‌برداری از موج متاورس اجرا کردند.

با این اتفاقات، در اوایل ۲۰۲۰ موج سرمایه‌گذاری پیرامون متاورس شدت گرفت. برخی این جهان مجازی را با تحولاتی مانند اختراع اینترنت مقایسه می‌کردند. نهادهای مالی و برندهای بزرگ نیز از این قافله عقب نماندند. برای مثال بانک JMorgan یک شعبه مجازی در متاورس افتتاح کرد. در این دوره تب خرید و فروش دارایی‌های مجازی بالا گرفت. زمین‌های دیجیتال در Sandbox و Decentraland با قیمت‌های بالایی خرید و فروش می‌شد. مثلا یک قطعه زمین متعلق به رپر معروف، اسنوپ‌داگ به قیمت ۴۵۰ هزار دلار فروخته شد. این پدیده‌ها نشان‌دهنده انتظارات بالا از آینده متاورس بود.

اما پس از مدتی تب متاورس فروکش کرد. در سال ۲۰۲۳، میانگین قیمت قطعات زمین در Sandbox از ۱۵ هزار دلار به ۱٬۵۰۰ دلار رسید. شرکت متا که در سال ۲۰۲۲، میلیاردها دلار در بخش واقعیت مجازی خود سرمایه‌گذاری کرده بود، با کاهش درآمد و نارضایتی سهام‌داران مواجه شد. مایکروسافت نیز پلتفرم واقعیت مجازی خود، AltSpaceVR را کاملا تعطیل کرد. این عقب‌نشینی‌ها نشانگر تصورات غیرواقعی از آینده فراجهان بود.

متاورس چگونه کار می کند؟

برای اینکه نحوه کار متاورس را درک کنید، باید توجه داشته باشید که این جهان مجازی یک واحد فناوری نیست؛ بلکه حاصل ترکیب چند فناوری و پلتفرم است؛ از جمله تکنولوژی‌های سه‌بعدی، نرم‌افزارهای تعامل آنی و ابزارهای غیرمتمرکز مانند بلاک چین. در متاورس، جهان‌های مجازی گوناگونی وجود دارند که توسط شرکت‌ها یا کاربران مختلف ایجاد شده‌اند. حالت ایده‌آل این است که این دنیاها با هم توانایی همکاری (Interoperability) داشته باشند به نحوی که یک کاربر بتواند با هویت ثابت و دارایی‌های دیجیتال خود، بین آن‌ها جابه‌جا شود. اما تا اینجای داستان این اتفاق هنوز محقق نشده و جهان‌های مجازی متاورس مستقل از هم عمل می‌کنند.

تجربه استفاده از متاورس به این صورت است که کاربر ابتدا یک دستگاه مربوط (مانند کامپیوتر شخصی، گوشی موبایل یا هدست VR) را به اینترنت پرسرعت متصل می‌کند. سپس آواتار و حساب کاربری خود را می‌سازد و وارد یک پلتفرم متاورسی (مثل یک بازی آنلاین یا شبکه اجتماعی) می‌شود. دنیای مجازی بر روی سرورها یا فضای ابری میزبانی می‌شود و صحنه‌های سه‌بعدی آن سریعا توسط موتورهای گرافیکی ساخته می‌شوند. تغییراتی که کاربر اعمال می‌کند به سرور فرستاده و در پلتفرم متاورسی ایجاد می‌شود. 

ویژگی‌ مهم متاورس پایداری (Persistence) است؛ به این معنی که وقتی کاربر از فضای مجازی خارج می‌شود، این فضا همچنان به حیات خود ادامه می‌دهد. همچنین این فراجهان شامل یک اقتصاد داخلی است که اغلب بر پایه ارزهای دیجیتال و NFTها است. مالکیت اشیاء و زمین‌های مجازی در بلاک چین ثبت می‌شود تا دائمی و قابل تایید باشد.

تکنولوژی های مورد استفاده در متاورس

مهم‌ترین فناوری‌هایی که در متاورس کاربرد دارند، موارد زیر هستند:

واقعیت مجازی (VR): این تکنولوژی به کاربر امکان تعامل با یک محیط سه‌بعدی شبیه‌سازی شده را می‌دهد به این صورت که کاربر با یک هدست VR، دید ۳۶۰ درجه نسبت به دنیای مجازی پیدا می‌کند و خود را درون این فضا حس می‌کند. 

واقعیت افزوده (AR): در فناوری واقعیت افزوده، اشیاء و عناصر مجازی با دنیای واقعی تلفیق می‌شوند. تفاوت این حالت با واقعیت مجازی این است که فضای واقعی اطراف کاربر را حفظ می‌کند و فقط اطلاعات دیجیتال را به آن می‌افزاید. نمونه آشنای واقعیت افزوده، فیلترهای اینستاگرام هستند. 

هوش مصنوعی (AI): نقش هوش مصنوعی در متاورس شاید خیلی عیان نباشد اما مهم است. AI می‌تواند به ایجاد فضاهای مجازی پویاتر کمک کند. همچنین با هوشمندسازی شخصیت‌های متفرقه در جهان مجازی باعث شود آن‌ها رفتار واقع‌گرایانه‌تری داشته باشند. نقش هوش مصنوعی در بهبود رابط‌های کاربری نیز مهم است؛ از تشخیص حرکات چهره گرفته تا پردازش زبان طبیعی برای گفتگوهای فضای متاورسی. به کمک هوش مصنوعی می‌توان با توجه به ویژگی‌های چهره کاربران، آواتارهای دقیق‌تری ساخت. 

بلاک چین و رمزارزها: بلاک چین دفتر کل توزیع‌شده‌ای است که امکان مالکیت دیجیتال امن را فراهم می‌کند. در متاورس برای مالکیت اشیاء مجازی از NFTها و برای تبادلات اقتصادی از رمزارزها استفاده می‌شود که هردو بر بستر بلاک چین معنی پیدا می‌کنند. 

فضای ابری و شبکه: بیشتر فضای متاورس بر بستر سرویس‌های ابری اجرا می‌شود. رندر کردن تصاویر سه‌بعدی پیچیده و مدیریت هزاران کاربر به‌طور همزمان نیاز به قدرت پردازشی عظیمی دارد که سرورهای ابری آن را در اختیار متاورس می‌گذارند.

کاربردهای متاورس

علی‌رغم همه بحث‌هایی که درباره مبالغه‌آمیز بودن پیش‌بینی‌‎های آینده متاورس مطرح شده، این دنیای دیجیتال قابلیت‌های کاربردی زیادی دارد. در ادامه تعدادی از آن‌ها را معرفی کرده‌ایم:

بازی‌های آنلاین

صنعت گیمینگ اولین جایی بود که ایده متاورس در آن پرورانده شد. بازی‌های آنلاین چندنفره، جهان آنلاین پایداری دارند که افراد در آن با هم در تعامل هستند. بازی‌هایی مانندRoblox، Minecraft و Fortnite به کاربران خود این فرصت را داده‌اند که دنیاها و سناریوهای دلخواه خود را بسازند و این یک جلوه از ایده متاورس است. برای مثال یک رخداد آنلاین متاورسی مثل کنسرت مجازی دی‌جی Marshmallow در بازی Fortnite بیش از ۱۰ میلیون شرکت‌کننده داشت که یک رکورد تاریخی بود.

متاورس می‌تواند قدم بعدی شبکه‌های اجتماعی باشد که در آن به جای عکس و متن، کاربران با آواتارهای سه‌بعدی کنار هم وقت بگذرانند و با هم گپ بزنند. پلتفرم‌هایی مانند VRChat و Horrizon Worlds، تلاش‎‌های اولیه برای این ایده هستند. متاورس بهتر از چت تصویری و گفتگوی آنلاین، حس کنار هم بودن را به انسان‌ها می‌دهد. این ایده‌ها خصوصا در دوران پاندمی کووید ۱۹ بسیار مورد توجه قرار گرفت.

آموزش 

از دیگر زمینه‌هایی که متاورس می‌تواند به آن کمک کند، آموزش است. تصور کنید دانش‌آموزان به جای خواندن تاریخ در کتاب، به بازدید روم باستان بروند یا برای آموزش شیمی به درون یک مولکول هیدروکربن سفر کنند. واقعیت مجازی و افزوده، امکان ایجاد آزمایشگاه‌های مجازی، کلاس‌های سه‌بعدی و شبیه‌سازی موقعیت‌های آموزشی را فراهم می‌کند. مطالعات نشان داده در محیط‌های VR، آموزش‌پذیری دانش‌آموزان بیشتر می‌شود و عملکرد حافظه ارتقا می‌یابد. این امکاناتی است که متاورس می‌تواند برای بخش آموزش جامعه فراهم کند.

همکاری از راه دور

با رایج شدن دورکاری و به رسمیت شناخته‌شدت آن به عنوان نحوه‌ای از خدمات اداری در شرکت‌ها، به ابزارهایی نیاز است که این تجربه را مطلوب‌تر و کاراتر کند. حضور در یک جلسه کاری یا اتاقی با تخته وایت‌برد و همکاری در فضای مجازی به این شکل، نسبت به تماس تصویری، تجربه واقعی‌تری ایجاد می‌کند و امکانات بیشتری فراهم می‌کند. در کنار جلسات کاری، مشاغلی که نیازمند طراحی سه‌بعدی هستند نیز می‌توانند از قابلیت‌های متاورسی بهره ببرند؛ مثلا طراحان صنعتی از شهرهای مختلف می‌توانند در یک اتاق مجازی دور هم جمع شده و درباره یک مدل سه‌بعدی با هم تعامل و تبادل‌نظر کنند.

تجارت الکترونیک

متاورس، مرز بین خرید آنلاین و حضوری را محو می‌کند. شما می‌توانید به صورت آواتار وارد یک فضای مجازی شده، ویترین فروشگاه‌ها را ببینید و کالای مورد نظرتان را انتخاب کنید. می‌توانید لباسی را که مد نظر دارید ، در تن آواتار خود ببینید یا مبلی را که قصد دارید برای منزلتان بخرید، در مدل مجازی اتاق نشیمن خود گذاشته و امتحان کنید. برندهایی مانند Gucci و Nike قبلا وارد متاورس شده و فروش آیتم‌های مجازی خود را آغاز کرده‌اند. 

علاوه بر فروش، تبلیغات و بازاریابی هم در متاورس شکل نوینی دارد. برندها می‌توانند رویدادهای آنلاین برگزار کرده و محصول خود را در یک بازی محبوب عرضه کنند یا نمونه مجازی محصول واقعی خود را به نمایش بگذارند.

پزشکی و سلامت

حوزه سلامت هم می‌تواند از قابلیت‌های متاورس استفاده کند. در حال حاضر هم کلاس‌های آنلاین پزشکی وجود دارند که برای مثال در آن‌ها، دانشجویان پزشکی عمل جراحی را با شبیه‌سازی VR انجام می‌دهند. در متاورس این شبیه‌سازی‌ها می‌تواند تعاملی‌تر باشد، برای مثال تیمی از جراحان شهرها یا کشورهای مختلف در یک اتاق جراحی با کمک و نظر هم یک عمل را انجام دهند. ایده بیمارستان‌های مجازی نیز مطرح شده‌است که در آن بیماران با هدست VR وارد اتاق معاینه شده و با پزشک خود ملاقات کنند. هرچند این ایده‌‎ها هنوز به تحقق نپیوسته‌است، اما نشان‌‎دهنده این است که متاورس در حوزه‌های جدی نیز می‌تواند ورود کند.

روش های کسب درآمد از متاورس 

متاورس فقط برای تجربه‌های سرگرم‌کننده نیست بلکه در آن روش‌هایی برای کسب درآمد نیز وجود دارد. در ادامه این روش‌ها را توضیح داده و در جدولی آن‌ها را با هم مقایسه کرده‌ایم:

خرید و فروش زمین‌های مجازی

در پلتفرم‌هایی مانند Sandbox و Decentraland می‎توانید به خرید و فروش زمین‌های مجازی پرداخته یا روی آن‌ها ساخت‌وساز انجام داده و آن‌ها را اجاره دهید. البته این کار نیازمند دانش بازار و سرمایه اولیه دارد.

خرید و فروش NFT

اشیاء دیجیتال مثل لباس آوارتار، آثار هنری و امکانات بازی به صورت NFT در متاورس خرید و فروش می‌شوند. اگر خلاقیت ساخت NFT جدید را داشته باشید یا بتوانید موارد خوب را از بین آن‌ها شناسایی کنید و بخرید، می‌توانید از این بازار کسب سود کنید یا به جمع کردن کلکسیون بپردازید. در این‌باره پیش از این در مقاله‌ای تحت عنوان ان اف تی چیست؟ به‌طور مفصل توضیح داده‌ایم.

فریلنسینگ و ارائه خدمات

خدمات تخصصی مانند طراحی، برنامه‌نویسی و تدریس را می‌توانید در متاورس ارائه کرده و از کارفرماها دستمزد بگیرید.

تبلیغات و اسپانسری

اگر فضایی پربازدید در متاورس دارید؛ مانند زمین، فروشگاه یا محل برگزاری ایونت، می‌توانید آن را برای تبلیغات در اختیار سایر افراد یا برندها بگذارید و از اسپانسرها هزینه دریافت کنید.

خلق و فروش محتوا

طراحان مد، هنرمندان دیجیتال، موزیسین‌ها و سایر تولیدکنندگان محتوا می‌توانند آثار خود را در قالب NFT یا سایر آیتم‌های دیجیتال به فروش بگذارند.

بازی‌های کریپتویی

برخی بازی‌های متاورسی با روش Play to Earn کاربران را جذب کرده و به آن‌ها NFT یا توکن پاداش می‌دهند. معمولا سازوکار این بازی‌های به این شکل است که با انجام برخی ماموریت‌ها درون بازی می‌توانید پاداش دریافت کنید و از این طریق کسب درآمد داشته باشید. لیستی از بازی‌ها و فرصت‌های درآمدزایی از آن‌ها ر ا در مقاله مهمترین ایردراپ‌های بازی‌های کریپتویی آورده‌ایم که می‌تواند برای علاقه‌مندان به این حوزه مفید باشد.

نحوه ورود به متاورس

برای استفاده از فضای متاورس باید مراحل زیر را طی کنید:

۱. انتخاب پلت فرم مناسب: ابتدا باید تصمیم بگیرید که چگونه دنیای مجازی را می‌خواهید تجربه کنید. مثلا اگر به بازی علاقمند هستید، پلتفرم‌های Roblox یا MineCraft شروع خوبی برای شما خواهد بود. اگر به بلاک چین و اقتصاد متاورسی نظر دارید، Decentraland یا Sandbox اصلی‌ترین گزینه‌ها هستند. به همین ترتیب می‌توانید با توجه به علایق خود، فضای مورد نظر را انتخاب کنید.

۲. تهیه سخت‌افزار و نرم‌افزار: با توجه به انتخاب شما، ممکن است به امکانات سخت‌افزاری مانند هدست واقعیت مجازی یا نرم‌افزارهای مخصوص متاورس نیاز داشته باشید. اکثر این پلتفرم‌ها در سایت رسمی خود اپلیکیشن مورد نیاز را قرار می‌دهند.

۳. ساخت حساب کاربری: بعد از ورود به دنیای مجازی مورد نظرتان از شما خواسته می‌شود یک حساب کاربری بسازید. نام کاربری مناسبی انتخاب کنید و آواتار خود را بسازید. برخی پلتفرم‌ها امکانات ساخت آواتار قوی‌تری دارند که تجربه شما را واقعی‌تر خواهد کرد.

۴. تجربه کاربری متاورسی: مدتی در کاوش و کنجکاوی در این محیط بپردازید. در صورتی که وارد یک شبکه اجتماعی شده‌اید، می‌توانید با دیگران وارد تعامل شوید. در پلت‌فرم‌های گیمینگ نیز معمولا این قابلیت‌ها وجود دارند. با جستجو در فضای وب و یوتیوب می‌توانید نحوه استفاده از پلتفرم‌های مختلف متاورسی را پیدا کنید.

فرصت ها و چالش های دنیای متاورس

از فرصت‌هایی که پیش روی متاورس هستند، موارد زیر را می‌توان نام برد:

تحول ارتباطات اجتماعی

متاورس تجربه استفاده از شبکه‌های اجتماعی را واقعی‌تر می‌کند و می‌تواند جایگزین خوبی برای جلسات کاری، دورهمی‌های دوستانه افرادی که از هم دور هستند و کلاس‌های آموزشی بشود.

رشد اقتصاد دیجیتال

فرصت‌های جدید کسب درآمد مثل خرید و فروش زمین مجازی، NFTها، تبلیغات و تولید محتوا با متاورس فراهم می‌شود.

پیشرفت تجارت آنلاین

تجربه‌های جدید در خرید آنلاین مثل امکان پرو لباس روی آواتار، فروشگاه‌های مجازی و بررسی محصولات به صورت سه بعدی، می‌تواند ساز و کار خرید را برای کاربران تغییر دهد.

پیشرفت صنعت گیمینگ

متاورس می‌تونواند بازی‌های ویدیویی را واقعی‌تر کند و به آن حالت اجتماعی‌تر بدهد و همچنین بستری برای کنسرت‌های مجازی، نمایشگاه‌های هنری و فستیوال‌های دیجیتال باشد.

اما چالش‌های پیش‌روی این فناوری را نیز نباید نادیده گرفت:

عدم پذیرش عمومی

با اینکه یک دوره اسم این فناوری بر روی زبان‌ها افتاد، اما نتوانست پذیرش عمومی چندانی به دست بیاورد و دوباره افول کرد. هنوز کاربردی برای متاورس پیدا نشده که همه مردم را به سمت آن بکشاند.

هزینه بالا

سخت‌افزارهای واقعیت مجازی و کامپیوترهای مورد استفاده برای چنین فضایی نسبتا گران هستند و تهیه آن‌ها از عهده بسیاری از کاربران خارج است.

نارس بودن فناوری

تجربه متاورس هنوز به غایت پیشرفت تکنولوژیک خود نرسیده‌است. بسیاری از نرم‌افزارها دارای مشکلات فنی مثل لگ، تأخیر بالا، گرافیک ضعیف و مقیاس‌پذیری محدود هستند. علاوه بر این دنیای متاورسی هنوز یکپارچه نشده‌است و بین قسمت‌های مختلف آن ارتباطی وجود ندارد.

چالش‌های حریم خصوصی و امنیت

متاورس داده‌های بسیار خاصی از کاربران مثل شکل اجزاء صورت و حرکات بدن را می‌گیرد که می‌تواند برای حریم خصوصی آن‌ها مشکل ایجاد کند و هنوز راهکارهای حفاظتی کافی برای این مشکل وجود ندارد.

نامشخص بودن مقررات

مثل هر تکنولوژی جدیدی، هنوز پیرامون متاورس نیز قوانین و مقررات مشخصی به وجود نیامده و بسیاری از مسائلی که ممکن است در این فضا بروز کند، بدون راه حل قانونی هستند.

قوانین متاورس در ایران و جهان

به طور کلی قوانین زیادی در حوزه متاورس هنوز به وجود نیامده‌است. در ایران با توجه به مشکلات تحریمی، استفاده از دارایی‌های متاورسی با محدودیت مواجه است. در حال حاضر رمزارزها در جامعه ایران جای خود را باز کرده‌اند؛ اما اگر در آینده محدودیت‌هایی روی آن‌ها اعمال شود بر استفاده کاربران ایرانی از متاورس هم تاثیر خواهد داشت. با این حرف‌ها، در حال حاضر قانونی برای استفاده از متاورس به طور مشخص، در ایران تصویب نشده و کاربران ایرانی در این فضا محدودیتی ندارند.

در سطح جهانی نیز مقررات مخصوصی برای متاورس هنوز به وجود نیامده است اما قانون‌گذاران به مواردی مانند مالکیت دارایی دیجیتال، حقوق کپی‌رایت، حفظ حریم خصوصی کاربران و نظارت بر جرایم سایبری توجه کرده‌اند. برخی دولت‌ها در صدد وضع قوانین در این مورد برآمده‌اند. با گسترش متاورس قطعا در کشورهای مختلف قوانینی برای نظم دادن به پدیده‌های موجود در این فضای آنلاین به وجود خواهد آمد.

آینده و چشم انداز متاورس

در مورد چشم‌انداز پیش‌ روی متاورس تحلیل‌های متضادی وجود دارد. عده‌ای با وجود رکود فعلی این فراجهان، هنوز به این معتقدند که آینده روشنی دارد. آن‌ها استدلال می‌کنند که نسل جدید با بازی‌هایی مانند Roblox و Fortnite بزرگ شده‌اند و پذیرش بیشتری برای چنین جهان مجازی‌ خواهند داشت. همچنین پیشرفت تکنولوژی‌های واقعیت مجازی، هوش مصنوعی و خود اینترنت، برای این عده نوید آینده درخشان متاورس را می‎‌دهد. در صدر این افراد شرکت‌های بزرگی چون مایکروسافت، متا و اپل قرار دارند.

اما بعضی دیگر اعتقاد دارند که عمر متاورس همان مدت کوتاهی بود که شوری در میان کاربران ایجاد کرد و این پروژه، خاموش شده‌است. آن‌ها فراجهان را بخشی از تجربه گیمینگ می‌دانند و معتقدند کاربردهایی که ادعا می‌شود، هیچوقت عملی نخواهند شد. برای اینکه بتوانید پروژه‌های این حوزه را دقیق‌تر بررسی کنید، لیست ارزهای متاورس را در مقاله‌ای جداگانه تهیه کردیم و درباره هرکدام توضیحاتی را ارائه دادیم.

نکات مهم که باید درباره متاورس بدانید!

• متاورس هنوز در مرحله بهبود است و تا تکامل این ایده فاصله داریم. اما این فاصله زمانی با توجه به پیشرفت سریع فناوری، شاید چندان دور نباشد.
• فعالیت‌های مالی در متاورس ممکن است پرریسک باشند و همیشه باید با احتیاط و تحقیق وارد این حوزه‌ها شوید.
• امنیت سایبری همواره در همه جنبه‌های زندگی آنلاین مهم است و متاورس نیز از این قاعده مستثنی نیست. پس حریم خصوصی خود را جدی بگیرید و اطلاعات خود را با احتیاط به اشتراک بگذارید.