درحالی‌که بلاکچین با ارز‌های دیجیتال به محبوبیت رسید، اما کاربرد این فناوری نوین محدود به امور مالی نیست و امروزه در بخش‌های مختلفی مورداستفاده قرار گرفته است. یکی از این کاربرد‌ها، فعالیت به‌عنوان زیرساختی برای شبکه‌ها و رسانه‌های اجتماعی به شمار می‌رود و هم اکنون پروتکل‌های بلاکچینی مختلفی در راستای ارائه این خدمات فعالیت دارند. یکی از این پروتکل‌ها نوستر (NOSTR) نام دارد که خدمات جذاب و ویژگی‌های قابل‌توجهی را ارائه می‌دهد. در ادامه این مقاله قصد داریم تا پروتکل نوستر را به‌دقت بررسی کرده و به کاربرد‌ها، مزایا و معایب آن بپردازیم.
آنچه در این مقاله خواهید خواند
پروتکل نوستر (NOSTR) چیست؟
نوستر یک پروتکل ارتباطی غیرمتمرکز و منبع‌باز است که برای افزایش حریم خصوصی، مقاومت در برابر سانسور و مالکیت داده در ارتباطات آنلاین طراحی شده است. نام این پروتکل خلاصه عبارت «یادداشت‌ها و محتوا‌های دیگری که توسط رله‌ها منتقل می‌شوند» (Notes and Other Stuff Transmitted by Relays) است که به طور خلاصه ماهیت و هدف اصلی این پروتکل را توضیح می‌دهد.
رله‌ها (Relays) سرور‌های غیرمتمرکزی هستند که پیام‌ها و داده‌ها را بین کاربران انتقال می‌دهند. برخلاف سرور‌های متمرکز و سنتی، رله‌ها تحت مالکیت یک نهاد و شرکت واحد نیستند و هرکسی می‌تواند یک رله راه‌اندازی کند.
رله‌ها پیام‌های کاربران را دریافت و ذخیره می‌کنند تا دیگران بتوانند به آن‌ها دسترسی داشته باشند. هر کاربر می‌تواند به رله‌های مختلفی متصل شود و پیام‌های خود را از طریق آن‌ها ارسال کند. این ساختار باعث می‌شود تا شبکه نوستر در برابر سانسور مقاوم‌تر و از نظر دسترسی انعطاف‌پذیرتر باشد؛ زیرا در صورت ازکارافتادن یک رله، کاربران می‌توانند از رله‌های دیگر استفاده کنند.
یکی از اهداف اصلی فعالیت پروتکل نوستر، انتقال قدرت کنترل اطلاعات از نهاد‌ها و شرکت‌های متمرکز به کاربران و شبکه‌های رله غیرمتمرکز است. در این راستا، این پروتکل به‌عنوان زیرساختی برای برنامه‌های کاربردی مختلف از جمله پلتفرم‌های رسانه اجتماعی، سیستم‌های پیام‌رسان و دیگر موارد عمل می‌کند تا کاربران بتوانند کنترل کاملی بر داده‌های خود داشته باشند و دیگر با محدودیت‌های کانال‌های ارتباطی سنتی و متمرکز مواجه نباشند.
بنابراین، تمرکززدایی یکی از اصول مهم فعالیت پروتکل نوستر به شمار می‌رود. برخلاف سرور‌های متمرکز سنتی که داده‌ها را کنترل می‌کنند، نوستر به کمک رله‌ها می‌تواند به کاربران آزادی و کنترل کاملی بر داده‌ها دهد. نوستر همچنین از فناوری رمزنگاری و ماهیت غیرمتمرکز بلاکچین برای اطمینان از حریم خصوصی داده‌ها و هویت کاربران استفاده می‌کند.
نوستر در برابر سانسور نیز مقاوم است و ازآنجایی‌که چندین رله مستقل در شبکه وجود دارند، محتوا را نمی‌توان به‌راحتی سانسور یا تغییر داد که به کاربران آزادی بیان بیشتری می‌دهد. به کمک این ویژگی‌ها، نستر هم اکنون به‌عنوان جایگزینی قدرتمند برای روش‌های ارتباطی متمرکز شناخته می‌شود و می‌تواند راه را برای گسترش استفاده از برنامه‌ها و پلتفرم‌های اجتماعی و پیام‌رسانی غیرمتمرکز هموار کند.
سرویس‌های نوستر
با ارائه یک چهارچوب و زیرساخت انعطاف‌پذیر و پیشرفته، نوستر می‌تواند میزبان طیف وسیعی از برنامه‌ها و خدمات غیرمتمرکز باشد که مهم‌ترین آن‌ها شبکه‌های اجتماعی به شمار می‌روند. نوستر توسعه‌دهندگان را قادر می‌سازد تا پلتفرم‌های شبکه‌های اجتماعی را بدون نیاز به یک مرجع مرکزی و وابستگی به سرور‌های متمرکز ایجاد کرده و مدیریت کنند.
همانند شبکه‌های اجتماعی سنتی، در فضای غیرمتمرکز نیز کاربران می‌توانند محتوا و مطالب خود را با دیگران به اشتراک بگذارند و روزمرگی و فعالیت دیگران را دنبال کنند. بزرگ‌ترین تفاوت، عدم وجود یک قدرت و کنترل‌کننده متمرکز است که باعث می‌شود تا کاربران پیرامون مسائلی مانند حریم خصوصی داده‌ها یا سانسور محتوا نگرانی نداشته باشند.
همچنین با استفاده از رله‌های غیرمتمرکز NOSTR، می‌توان برنامه‌های پیام‌رسان ایمن را ایجاد کرد که مکالمات رمزگذاری‌شده خصوصی و در سرتاسر جهان را امکان‌پذیر می‌کنند. این برنامه‌ها به کاربران این امکان را می‌دهند تا مستقیماً با یکدیگر ارتباط برقرار کرده و اطمینان حاصل کنند که هیچ سازمان و شرکتی به پیام‌های ردوبدل‌شده دسترسی ندارد.
یکی دیگر از کاربردهای پروتکل نوستر در ساخت و عرضه پلتفرم‌های وبلاگ و انتشار محتوا است و تولیدکنندگان محتوا به کمک این سرویس می‌توانند محتوا‌های خود را بدون خطر سانسور منتشر کرده و از آن‌ها درآمد داشته باشند. چنین پلتفرم‌هایی کنترل کامل کاربران بر روی محتوا را تضمین می‌کنند و با اصول مالکیت داده و آزادی بیان همسو هستند.
پروتکل NOSTR به توسعه‌دهندگان اجازه می‌دهد تا ابزار‌های اشتراک‌گذاری و همکاری غیرمتمرکز نیز ایجاد کنند که در آن کاربران می‌توانند بدون اتکا به سرویس‌های ابری سنتی، فایل‌ها را به‌صورت ایمن مبادله کنند. این ابزار‌ها می‌توانند به‌ویژه برای اشتراک‌گذاری اطلاعات حساس مانند اسناد قانونی یا پرونده‌های تجاری محرمانه مفید باشند.
با چهارچوب اپن‌سورس و سازگار خود، NOSTR همچنین می‌تواند در برنامه‌های امور مالی غیرمتمرکز (DeFi) ادغام شود و لایه‌های ارتباطی امنی را برای این خدمات مالی فراهم کند. این خدمات می‌تواند شامل موارد مرتبط با تراکنش‌ها، صرافی‌های غیرمتمرکز، خرید ارز دیجیتال و سایر خدمات مالی مبتنی بر بلاکچین باشد.
بنابراین، با پشتیبانی از مجموعه متنوعی از خدمات، نوستر علاوه بر ارائه شبکه‌های اجتماعی غیرمتمرکز، در برنامه‌های کاربردی امور مالی، پیام‌رسان‌های ایمن و اشتراک‌گذاری محتوا و فایل نیز کاربرد دارد و تمام این خدمات بر بستر یک محیط امن و با حفظ حریم خصوصی کاربران ارائه می‌شوند.
معرفی تیم پروتکل نوستر
با افزایش محبوبیت شبکه اجتماعی توییتر (ایکس امروزه) کنترل تیم این شبکه اجتماعی بر محتوای کاربران نیز افزایش یافت و توییتر تلاش می‌کرد تا نظارت دقیقی بر محتوا و مطالب منتشرشده کاربران خود داشته باشد. در نتیجه این کنترل، توییتر به طور مداوم و به دلایل مختلف کاربران را مسدود کرده و مطالب مختلفی را حذف می‌کرد. در نتیجه این شرایط، برخی توسعه‌دهندگان بلاکچینی تلاش کردند تا با عرضه یک جایگزین غیرمتمرکز راهکاری برای سانسور و کنترل اطلاعات توسط توییتر و دیگر شبکه‌های اجتماعی ارائه دهند.
یکی از این توسعه‌دهندگان، جیووانی تورس پارا (Giovanni Torres Parra) نام داشت که با نام مستعار fiatjaf فعالیت می‌کرد. fiatjaf یک برنامه‌نویس اپن سورس بود و تلاش‌های او به عرضه پروتکل نوستر در بلاکچین و در تاریخ مارس ۲۰۲۰ منجر شد.
چشم‌انداز fiatjaf ایجاد یک پروتکل ساده و درعین‌حال قدرتمند برای ارتباطات غیرمتمرکز بود که بتواند در کنار یا به‌عنوان جایگزینی برای پلتفرم‌های رسانه‌های اجتماعی موجود کار کند. فعالیت‌های او پایه و اساس اصول پروتکل NOSTR از جمله تمرکز بر حریم خصوصی، مالکیت داده‌ها و حذف کنترل متمرکز را ایجاد کرد.
در آن زمان برخی شبکه‌های اجتماعی غیرمتمرکز دیگر نیز فعالیت داشتند؛ بااین‌حال fiatjaf بر این باور بود که این پلتفرم‌ها نیز کارایی مناسب را ندارند و به همین دلیل تلاش کرد تا نوستر علاوه بر جایگزینی برای پلتفرم‌های سنتی، خدمات و مزایای بیشتری را نسبت به دیگر پلتفرم‌های غیرمتمرکز فعال در حوزه شبکه‌های اجتماعی ارائه دهد.
لازم به ذکر است که علاوه بر fiatjaf، توسعه‌دهندگان و علاقه‌مندان دیگری در جامعه اپن سورس به توسعه و بهبود مستمر NOSTR کمک کرده‌اند. این مشارکت‌کنندگان از پیشینه‌های مختلف، با تخصص در رمزنگاری، فناوری بلاکچین و توسعه نرم‌افزار در راستای افزایش عملکرد، امنیت و قابلیت‌های استفاده پروتکل در کنار یکدیگر فعالیت دارند. این رویکرد جامعه‌محور تضمین می‌کند که توسعه پروتکل نوستر به‌صورت منبع‌باز، منعطف و همسو با نیاز‌های کاربران دنبال می‌شود.
جالب است بدانید که جک دورسی، خالق شبکه اجتماعی توییتر نیز پس از جدایی از این شرکت از پروژه نوستر حمایت کرد و بیش از ۱۰ میلیون دلار و ۱۴ بیت‌کوین را به‌عنوان کمک مالی در اختیار پروتکل نوستر و fiatjaf قرار داد.
این شرایط باعث شد تا پلتفرم‌های شبکه اجتماعی نوستر به‌عنوان رقیبی برای شبکه اجتماعی توییتر دیده شوند و بسیاری از کاربران به مقایسه این دو پرداختند.
مزایا و معایب پروتکل نوستر در مقایسه با رسانه‌های اجتماعی سنتی
پروتکل NOSTR در تضاد کامل با پلتفرم‌های رسانه‌های اجتماعی سنتی مانند ایکس (توییتر) فعالیت می‌کند. ایکس توسط یک شرکت واحد کنترل می‌شود که همه داده‌ها، تعاملات و سیاست‌ها را در پلتفرم کنترل می‌کند. در مقابل، نوستر بر روی یک شبکه غیرمتمرکز از رله‌های مستقل عمل می‌کند و به کاربران اجازه می‌دهد تا بدون نظارت و کنترل یک مرجع مرکزی فعالیت داشته باشند.
ایکس این قدرت را دارد که محتوا را سانسور کند، حساب‌ها را مسدود کند یا دستورالعمل‌های خاصی را اعمال کند که بر نحوه فعالیت کاربران و اشتراک‌گذاری محتوا تأثیرگذار هستند. بااین‌حال، نوستر یک پلتفرم مقاوم در برابر سانسور ارائه می‌دهد که در آن کاربران می‌توانند آزادانه هر محتوایی را که می‌خواهند، به اشتراک بگذارند.
در ایکس، داده‌های کاربران توسط این شرکت ذخیره و مدیریت می‌شود که نگرانی‌های مرتبط با حریم خصوصی و امنیت را به دنبال دارد. ایکس و بسیاری از شبکه‌های اجتماعی سنتی دیگر بار‌ها تا به امروز از داده‌های کاربران سوءاستفاده کرده‌اند و آن‌ها را به فروش رسانده یا برای تبلیغات مورداستفاده قرار داده‌اند.
در پروتکل نوستر برای این چالش راه‌حلی ارائه شده است و باتوجه‌به اینکه هیچ سرور مرکزی برای جمع‌آوری و ذخیره داده‌ها وجود ندارد، فروش، مالکیت و کنترل داده‌ها توسط یک سازمان و شرکت غیرممکن است. همچنین هویت کاربران رمزنگاری می‌شود و افراد می‌توانند کنترل بیشتری بر اطلاعات شخصی و مواردی که به اشتراک می‌گذارند داشته باشند.
ایکس و دیگر شبکه‌های اجتماعی همچنین به‌عنوان یک سیستم بسته و با ویژگی‌ها و محدودیت‌های مشخصی که از قبل تعریف شده است، فعالیت می‌کنند. درحالی‌که این پلتفرم‌ها به طور مداوم در دست توسعه و بهبود قرار دارند، اما تمام روند توسعه توسط شرکت آن‌ها انجام می‌شود و کاربران مشارکتی ندارند.
در سمت مقابل، نوستر به‌عنوان یک پروتکل منبع‌باز به توسعه‌دهندگان این امکان را می‌دهد تا برنامه‌ها و سرویس‌های سفارشی خود را بر بستر این زیرساخت بسازند. این انعطاف‌پذیری ساخت و عرضه طیف وسیعی از برنامه‌های کاربردی نوآورانه فراتر از رسانه‌های اجتماعی، از جمله پلتفرم‌های پیام‌رسانی، اشتراک‌گذاری فایل و راه‌حل‌های مالی غیرمتمرکز امکان‌پذیر می‌کند.
همچنین وابستگی ایکس به سرور‌های متمرکز تحت کنترل شرکت آن باعث می‌شود تا در برخی مواقع با خاموشی و قطعی مواجه شود. به‌عنوان‌مثال، در سال ۲۰۲۳ این شبکه اجتماعی یک قطعی بزرگ و بیش از ۳ ساعته را تجربه کرد.
اما نوستر به دلیل استفاده از رله‌های مستقل، به کاربران این امکان را می‌دهد که در صورت بروز خاموشی یا مشکلات در یکی از رله‌ها، به رله‌های دیگر متصل شوند. این ویژگی باعث می‌شود که دسترسی به شبکه و پلتفرم پایدار باقی بماند و کاربران بتوانند بدون نگرانی ازکارافتادن سرویس، به ارتباطات خود ادامه دهند.
بااین‌حال نوستر با برخی مشکلات و چالش‌ها نیز مواجه است. به دلیل نبود نظارت مرکزی، مدیریت و کنترل محتوای نامناسب در نوستر دشوار است. در شبکه‌هایی مثل ایکس، قوانین و تیم‌های ناظر محتوا می‌توانند محتوای توهین‌آمیز یا غیرقانونی را مدیریت کنند، اما در نوستر این ویژگی محدود است.
همچنین به دلیل غیرمتمرکز بودن، پشتیبانی فنی یکپارچه و سریعی در نوستر وجود ندارد. برخلاف ایکس که تیم پشتیبانی مشخصی دارد، مشکلات کاربران در نوستر بیشتر بر عهده جامعه توسعه‌دهندگان است.
باتوجه‌به اینکه پروتکل نوستر و شبکه‌های اجتماعی غیرمتمرکز از فناوری بلاکچین بهره می‌برند، استفاده از خدمات آن‌ها می‌تواند برای بسیاری از کاربران ناآشنا و پیچیده باشد. این امر می‌تواند تجربه کاربری را در مقایسه با فعالیت در شبکه‌های متمرکز مثل ایکس سخت‌تر کند.
همچنین چون نوستر به رله‌های مختلف وابسته است، ممکن است محتوا در همه رله‌ها به طور کامل در دسترس نباشد و این موضوع به تجربه کاربری آسیب بزند. درحالی‌که ایکس یک سرور مرکزی دارد که تمام محتوا را پیوسته و سریع در اختیار همه کاربران قرار می‌دهد.
نبود ابزار‌ها و سیاست‌های مقابله با هرزنامه در نوستر نیز باعث می‌شود که این پروتکل بیشتر در معرض حملات اسپم قرار بگیرد. حملات اسپم و فعالیت بات‌ها همواره یکی از مشکلات بزرگ شبکه‌های اجتماعی بوده‌اند که مدیریت آن‌ها در شبکه‌های غیرمتمرکز می‌تواند دشوارتر نیز شود و به طور مستقیم بر کیفیت رسانه‌های اجتماعی و تجربه کاربران در آن‌ها تأثیر منفی بگذارد.
این چالش‌ها و مشکلات باعث شده است تا امروزه همچنان شبکه‌های اجتماعی سنتی مانند ایکس محبوبیت بیشتری داشته باشند و خدمات رسانه‌های اجتماعی غیرمتمرکز نتوانند توجه طیف وسیعی از کاربران را به خود جلب کنند.
آینده پروتکل نوستر و تأثیر آن بر دنیای بلاکچین
با افزایش علاقه کاربران به کنترل داده‌ها، گسترش خدمات وب ۳.۰ و مقاومت در برابر سانسور، پروتکل نوستر می‌تواند اهمیت بیشتری پیدا کند و استفاده از راه‌حل‌های بلاکچینی گسترش یابد.
طی سالیان آینده، با آگاهی بیشتر کاربران از خطرات مرتبط با سیستم‌های متمرکز، تقاضا برای جایگزین‌های غیرمتمرکز مانند NOSTR احتمالاً افزایش می‌یابد. این پایگاه کاربری روبه‌رشد می‌تواند به ایجاد یک اکوسیستم فعال از برنامه‌های کاربردی ساخته‌شده بر اساس پروتکل نوستر منجر شود و توسعه‌دهندگان و کاربران را به این پروتکل جذب کند.
همچنین ماهیت منبع‌باز NOSTR به آن اجازه می‌دهد تا با سایر پروتکل‌های بلاکچین و برنامه‌های غیرمتمرکز (dApps) یکپارچه شود. این قابلیت همکاری می‌تواند منجر به راه‌حل‌های نوآورانه شود که ویژگی‌های پلتفرم‌های مختلف را ترکیب کرده و یک پلتفرم مجازی غیرمتمرکز متصل و کاربردی‌تر ایجاد می‌کند.
همان‌طور که نگرانی‌های مربوط به حریم خصوصی داده‌ها شدیدتر می‌شود، امنیت پروتکل نوستر و تأکید NOSTR بر ارائه کنترل به کاربران و مالکیت داده‌ها با استفاده از فناوری‌های نوین بلاکچینی توجهات بیشتری را به خود جلب خواهد کرد.
اصول پروتکل نوستر در شبکه‌های غیرمتمرکز ممکن است الهام‌بخش ایجاد پروتکل‌های جدید متمرکز بر ارتباطات غیرمتمرکز باشد و بر طراحی فناوری‌های آینده در فضای بلاکچین تأثیر بگذارد. توسعه‌دهندگان ممکن است به NOSTR به‌عنوان الگویی برای ایجاد برنامه‌های کاربردی ایمن و کاربرمحور نگاه کنند.
اگر برنامه‌ها و پلتفرم‌های نوستر موردتوجه کاربران قرار بگیرند، این برنامه‌های غیرمتمرکز در بخش‌های مختلف از جمله شبکه‌های اجتماعی، سیستم‌های پیام‌رسانی، انتشار محتوا و امور مالی غیرمتمرکز می‌توانند نوآوری‌های جذاب و کاربری را معرفی کرده و مدل‌های سنتی را با تغییرات بزرگی همراه کنند.
درحالی‌که نوستر برای رشد و گسترش استفاده در آینده پتانسیل بالایی دارد، اما با چالش‌هایی مانند مقیاس‌پذیری، چگونگی مدیریت محتوا به شکل غیرمتمرکز و عدم علاقه کاربران امروزه به استفاده از خدمات بلاکچینی نیز مواجه است؛ بنابراین توسعه و اصلاح مداوم نوستر برای اطمینان از اینکه این پروتکل می‌تواند پاسخگوی نیاز‌های در حال تحول کاربران و چشم‌انداز دیجیتال باشد ضروری است.
در مجموع، پروتکل NOSTR این پتانسیل را دارد که با گسترش ارتباطات غیرمتمرکز، افزایش حریم خصوصی کاربر و میزبانی از برنامه‌های کاربردی جدید، تأثیر قابل‌توجهی بر دنیای بلاکچین و ارتباطات غیرمتمرکز داشته باشد.
جمع‌بندی
پروتکل نوستر می‌تواند نشان‌دهنده پیشرفت قابل‌توجهی در چشم‌انداز ارتباطات غیرمتمرکز باشد و با تأکید بر اصولی مانند تمرکززدایی، کنترل کاربران بر داده‌ها و مقاومت در برابر سانسور، نوستر جایگزینی قدرتمند برای پلتفرم‌ها و شبکه‌های اجتماعی سنتی مانند ایکس ارائه می‌دهد. همچنین ماهیت منبع‌باز و خدمات آن به توسعه‌دهندگان این امکان را می‌دهد تا طیف متنوعی از برنامه‌ها از شبکه‌های اجتماعی گرفته تا پیام‌رسان‌های ایمن و خدمات مالی را بر بستر آن و در اکوسیستم بلاکچین ایجاد و عرضه کنند. هرچند برای گسترش استفاده از این پروتکل و دیگر پروتکل‌های مشابه، باید راه‌حل‌های کاربردی برای برخی چالش‌ها و مشکلات قابل‌توجه مانند سختی استفاده ارائه شوند. نظر شما چیست؟ آیا به آینده شبکه‌های اجتماعی غیرمتمرکز امیدوار هستید؟
