آنچه در این مقاله خواهید خواند
توکن های نیمه مثلی (Semi Fungible) که به اختصار SFT نیز نامیده میشوند، نوعی از رمز ارزهای بازار کریپتو هستند که استاندارد و ساختاری متفاوت نسبت به توکنهای مثلی و غیر مثلی دارند. پس از افزایش محبوبیت توکنهای غیر مثلی یا تعویض ناپذیر (NFT) مبحث تعویض پذیری توکن ها به موضوع بسیار مورد بحثی بدل شد. اما توکن های نیمه مثلی چه هستند و کاربردشان چیست؟
انواع توکن رمزنگاری شده
بیت کوین اولین رمز ارز بازار ارز دیجیتال محسوب می‌شود، اما به هیچ وجه نمی‌توان آن را تنها نوع رمز ارز دانست و بدون شک از مناظر مختلف، انواع متعددی از توکن‌ها و کوین‌ها وجود دارند. از توکنهای کاربردی و پرداختی گرفته تا توکنهای غیر مثلی (NFT) و مثلی و نیمه مثلی (SFT)، هر کدام به نوع خود خواص و قابلیت‌های مختلفی دارند که در سناریوهای متفاوت به کار می‌آید. اما اگر از منظر کاربرد به توکن‌ها نگاه نکنیم و صرفا دید ساختاری داشته باشیم، می‌توان آن‌ها را به سه دسته توکنهای مثلی یا تعویض پذیر، توکنهای غیر مثلی یا تعویض ناپذیر و توکنهای نیمه مثلی تقسیم کرد.
انواع توکن و کوین عادی مثل بیت کوین و اتریوم تعویض پذیر هستند، به این معنی که هر کدام از آن‌ها دقیقا شبیه دیگری است. به بیان دیگر، اگر شما یک بیت کوین داشته باشید در هر زمان می‌توانید به سادگی آن را با یک بیت کوین دیگر معاوضه کنید. در نقطه مقابل، توکنهای تعویض ناپذیر یا غیر قابل تعویض قرار دارند که از نمونه‌های آن می‌توان به کلکسیون بورد ایپ یات کلاب (Bored Ape Yacht Club) و آثار هنری بیپل (Beeple) اشاره کرد. هر کدام از این آثار هنری به نوع خود خاص و منحصر به فرد هستند و هرگز نمی‌توان آن‌ها را با دیگری معاوضه کرد.
و بعد توکنهای نیمه مثلی (Semi Fungible) پا به عرصه دنیای کریپتو گذاشتند. این نوع توکن‌ها قابلیت جابه‌جایی میان دو دسته مثلی و غیر مثلی را دارند. البته مفهوم توکن های نیمه مثلی هنوز بسیار نو و خام است. از مهم‌ترین مشخصه‌های SFT می‌توان به این اشاره کرد که در ابتدا جزو دسته دارایی‌های مثلی قرار دارند و بعد به NFT تغییر نوع می‌دهند.
اینطور تصور کنید که در جیب خود یک خودکار دارید. در این لحظه، خودکار درون جیب تعویض پذیر است. یک خودکار دیگر از همان برند می‌تواند جای آن را بگیرد. اما یک ساعت بعد می‌توانید خودکار خود را به یک قلم پر تبدیل کنید که البته در حافظه‌اش دوران خودکار بودن را ذخیره کرده است. این سناریو تقریبا شبیه رفتاری است که مخصوصا در حوزه گیمینگ از توکن های نیمه مثلی سر می‌زند.
این انعطاف پذیری توکن های نیمه مثلی موجب باز شدن درهای جدیدی به دنیای ارز دیجیتال شده است. البته در حال حاضر استفاده توکن SFT نسبتا محدود به نظر می‌رسپ، اما محبوبیت آن‌ها روز به روز در حال بیشتر شدن است.
توکن مثلی یا تعویض پذیر
بیشتر توکن‌هایی که تریدرها و سرمایه گذاران بازار ارز دیجیتال بررسی و معامله می‌کنند با استانداردهای تعویض پذیر ساخته شده‌اند. به عنوان مثال، اگر دو فرد در معامله‌ای هر کدام یک اتریوم خود را به دیگری بدهند، هیچ کدام متحمل ضرر نشده‌اند و سودی هم نکرده‌اند. دلیلش این است که هیچ تفاوتی میان دو عدد از توکنهای هم نام و هم استاندارد مثل دو اتر یا دو بیت کوین وجود ندارد. البته به استثنای کوین‌های آلوده، که قبلا در هک، دزدی یا دیگر فعالیت‌های غیر مجاز استفاده شده‌اند.
انواع ارز فیات مثل دلار آمریکا و یورو و ریال نیز ارزهای تعویض پذیر محسوب میشوند. به بیان دیگر، قابل تعویض بودن یک موجودیت همان امکان معاوضه و جایگزینی هر عدد از آن با هم‌نوع خودش است، بدون آنکه تغییری در ارزش دارایی‌های طرفین به وجود بیاید.
توکن غیر مثلی یا غیر قابل تعویض
توکنهای تعویض ناپذیر یا ان اف تی توکن هایی ساخته شده بر بستر بلاک چین با استانداردهای مشخص هستند که نشان از مالکیت دیجیتال یک دارایی منحصر به فرد همچون اثر هنری، دارایی کلکسیونی، زمان و تجارب درون بازی، ترک‌های موسیقی و حتی املاک مجازی می‌دهند. از آنجا که هر توکن غیر قابل تعویض یا ان اف تی (NFT) بر اساس اینکه چه کسی آن را ساخته یا به چه اندازه کمیاب است، ارزشی متفاوت و گاها نجومی دارد، هرگز نمی‌توان آن‌ها را مثل دلار و ریال با همدیگر معاوضه کرد.
به عنوان مثال، یک کارت بیس بال دیجیتالی را نمی‌توان به صورت مستقیم و با مقیاس 1:1 با یک ملک مجازی معامله کرد، چون این دو دارایی کاملا متفاوت از هم هستند و ارزش یکسانی ندارند. تازه این را هم در نظر بگیرید که ممکن است آن کارت بیس بال جزئی از یک کلکسیون بسیار بسیار کمیاب باشد و زمین دیجیتالی در منطقه‌ای به درد نخور و بی ارزش.
از آنجا که ان اف تی ها در بلاک چین ذخیره میشوند، می‌توان گفت هر توکن مشخصات زیر را دارد:
- تقسیم ناپذیری: هرگز نمی‌توان تنها بخشی از یک NFT را خریداری نمود.
- نابود ناپذیری: توکنهای غیر مثلی قابل نابود یا حذف شدن از بلاک چین نیستند.
- تغییر ناپذیری: نمی‌توان پس از ساخت ان اف تی یا توکن غیر مثلی، اطلاعات بنیادی آن را تغییر داد.
- قابل بازبینی و بررسی: از آنجا که ان اف تی بر بستر بلاک چین‌های عمومی ثبت می‌شود، اصالت و مالکیت آن به سادگی توسط هر شخص در هر کجا قابل بررسی و بازبینی است.
توکن نیمه مثلی
از آن‌ها بیشتر در بازی‌های کریپتویی مبتنی بر بلاک چین استفاده می‌شود، هر چند به این حوزه محدود نمی‌شوند. در ادامه بیشتر با این نوع خاص از توکنهای رمزنگاری شده آشنا خواهیم شد.
توکن نیمه مثلی چیست؟
توکنهای نیمه مثلی (Semi Fungible Tokens) از انواع جدید توکن هستند که در صنعت بلاک چین طراحی و ساخته شده‌اند. این توکن ها در طول عمر خود می‌توانند هم مثلی باشند و هم غیر مثلی، به همین خاطر جایی میان این دو قرار دارند و نیمه مثلی نامیده میشوند. توکن های SFT در ابتدا به شکل مثلی ساخته میشوند و دقیقا مثل آن‌ها، می‌توان یک به یک با هم‌نوع خود معامله‌شان کرد.
به عنوان مثال یک کارت هدیه صد هزار تومانی از بانک اقتصاد نوین تا زمانی که از آن خرج نشده باشد، قابل معاوضه با یک کارت هدیه صد هزار تومانی دیگر از همان بانک (به شرط یکی بودن تاریخ انقضای دو کارت) است. به بیان دیگر این کارت‌ها می‌توانند شبیه توکنهای مثلی با ارزش صد هزار تومان عمل کنند.
تفاوت بزرگی که توکن های نیمه مثلی با دیگر انواع توکن دارند، همین است که وقتی از آن‌ها استفاده شود ارزش متفاوتی پیدا می‌کنند. ارزش اولیه‌ای که این توکن در زمان مثلی بودن داشته از دست می‌رود و به همین خاطر دیگر نمی‌توان آن را با توکنهای مثلی از همان نوع معامله کرد.
یک روش دیگر برای درک بهتر توکن نیمه مثلی، این است که فرض کنید یک بلیت کنسرت برای خواننده محبوب‌تان دارید. تا قبل از برگزاری کنسرت می‌توانید بلیت خود را با هر بلیت دیگری برای کنسرت همان خواننده در همان روز و در همان ردیف صندلی معاوضه کنید. اما پس از اجرای کنسرت، بلیت شما دیگر باطل و به یک یادگاری بدل می‌شود که ارزشی کاملا متفاوت خواهد داشت.
فرآیندی که در آن توکنهای مثلی به توکن های غیر مثلی تبدیل میشوند در واقع همان دلیل نامگذاری توکنهای نیمه مثلی است.
استاندارد ساخت و صدور توکن نیمه مثلی
تاکنون استانداردهای ساخت توکن های مثلی و غیر مثلی بر بستر بلاک چین موجب می‌شدند کاربران بتوانند دارایی‌های با ارزش خریداری یا سرمایه‌های خود را به راحتی نقد کنند. در دنیای بلاک چین، هر پلتفرم مجموعه قوانینی دارد که تعیین می‌کند تمام توکنهای درون آن اکوسیستم چه رفتاری از خود نشان می‌دهند. به بیان ساده، یک سری قوانین است که ذات توکن‌ها را تعیین می‌کند.
اما توکن های نیمه مثلی در حال حاضر با استاندارد ERC-1155 در بلاک چین اتریوم ساخته و استفاده میشوند. در مقایسه، توکنهای مثلی این بلاک چین با استاندارد ERC-20 و توکن های غیر مثلی با استاندارد ERC-721 ساخته میشوند.
نحوه ساخت توکن نیمه مثلی (SFT)
توسعه دهندگان بلاک چینی برای ساخت توکن های نیمه مثلی ابتدا با پرداخت هزینه گس، توکنهای اتریومی را خریداری می‌کنند. طبق شنیده‌ها در حال حاضر از SFTها در محیط‌های بازی متاورسی به صورت آزمایشی استفاده می‌شود.
برخی از محیط‌های بازی توسعه داده شده توسط انجین (Enjin)، هورایزن گیمز (Horizon Games) و سندباکس (Sandbox) از توکن های نیمه مثلی پشتیبانی می‌کنند. این بازی‌ها می‌توانند هر دو نوع توکنهای مثلی (به شکل طلا یا دلارهای درون بازی) و غیر مثلی (سلاح‌ها و ان اف تی های کلکسیونی) را در خود داشته باشند و به این طریق بازیکنان با استفاده از ساختارهای SFT محور نهادینه شده در بازی، طلا و دلار خود را با NFT معامله کنند.
نحوه ساخت توکن غیر مثلی (NFT)
در بازی‌های بلاک چینی، آیتم‌های مختلف به طور خودکار تبدیل به یک ان اف تی شده و به حساب کاربری شما اختصاص پیدا می‌کنند. سپس قادر به خرید و فروش آن‌ها در بازارهای مختلف خواهید بود. اما به منظور ساخت یک مجموعه NFT برای دیگر انواع دارایی، مثل یک مجموعه عکس گرافیکی، باید از پلتفرم‌های ساخت توکن غیر مثلی استفاده کنید. یکی از بهترین گزینه‌ها به این منظور اوپن سی است؛ OpenSea نه تنها بزرگترین بازار خرید و فروش NFT محسوب می‌شود، بلکه امکان ساخت این نوع توکن‌ها را نیز در اختیار کاربران قرار می‌دهد. در مقاله زیر نحوه ساخت توکن غیر مثلی را به طور کامل آموزش داده‌ایم.
مقایسه توکن نیمه مثلی (SFT) با توکن غیر مثلی (NFT)
مهم‌ترین نکته مثبتی که درباره توکنهای نیمه مثلی (SFT) وجود دارد این است که تا زمان تغییر پیدا کردن به یک ان اف تی (NFT)، می‌توانند مشخصات مثلی بودن خود را حفظ کنند.
همچنین پس از تغییر پیدا کردن به ساختار غیر مثلی نیز، توکن تاریخچه و مشخصه‌های سابق خود را در سابقه خود نگه می‌دارد. به عنوان مثال در یک بازی، ممکن است توکنی در حافظه خود اینطور ذخیره کرده باشد که این سلاح در حال حاضر در سطح 89 قرار دارد و پیش از این سه نفر صاحب آن بوده‌اند. یک توکن نیمه مثلی در قالب توکن غیر مثلی هنوز هم مزایای NFT را دارد و به عنوان مثال قابل بررسی، تقسیم ناپذیر و نابود ناپذیر است.
از مزایای این نوع توکن برای توسعه دهندگان اپلیکیشن‌های غیر متمرکز می‌توان دسته بندی کردن توکن‌ها، استفاده از یک قرارداد هوشمند برای تمام توکن های مثلی و غیر مثلی و همچنین تراکنش‌های سریع‌تر را نام برد.
انعطاف پذیری توکن های نیمه مثلی اکنون موقعیت‌های بسیاری برای توسعه دهندگان، تولیدکنندگان محتوا و اسپانسرهای پروژه‌ها ارائه می‌دهد. با این حال کاربران و سرمایه گذاران عادی هنوز امکان دسترسی به توکن های نیمه مثلی را ندارند، چرا که بازارهای معاملاتی، اپلیکیشن‌های غیر متمرکز و دنیاهای متاورسی هنوز به طور کامل از توکن SFT پشتیبانی نمی‌کنند.
تاثیر توکن نیمه مثلی بر بازیکنان و توسعه‌دهندگان
به عنوان یک مثال از درون بازی، ممکن است یک توکن NFT را ببینید که بعدتر در ازای 10 دلار ارز رایج درون بازی فروخته می‌شود. در این مرحله توکن غیر مثلی به مثلی تبدیل شده است. سپس ممکن است بازیکن ارز خودش را با یک تفنگ سرپر قدیمی معامله کند و در عمل توکن مثلی را دوباره به غیر مثلی تغییر دهد. با رسیدن سطح بازیکن به 45، وی می‌تواند تفنگ سرپرش را با یک مسلسل معاوضه کند. این تغییرات در بازی نه توسط تغییرات خارجی، بلکه به کمک قرارداد هوشمندی انجام میشوند که توسعه دهنده از قبل برای توکن طراحی کرده است.
شیوه تغییر توکن به سبکی که گفته شد، می‌تواند بازی‌های قدیمی را به بازی‌های مولتی‌پلیر آنلاین تبدیل کند که توسعه دهنده روی دارایی‌ها و ارزهای درون بازی تسلط بیشتری دارد و می‌تواند بهتر کنترلشان کند. مقایسه کنید با تورم افسارگسیخته‌ای که در برخی بازی‌های مولتی‌پلیر آنلاین قدیمی‌تر وجود دارد. بسته به گیم پلی بازی، همان یک توکن نیمه مثلی می‌تواند در صورت معامله شدن به شکل ارز رایج یا تفنگ، ارزشی متفاوت برای کاربران داشته باشد.
ساختارهای کارکردی توکن های نیمه مثلی که در بالا ذکر شد، در مقایسه با نمونه‌های قدیمی‌تر توکن غیر مثلی یا NFT با استاندارد ERC-20، هزینه کمتر را برای کاربران و بازیکنان در پی دارد. به عنوان مثال «سرم جهش‌یافتگی» را در نظر بگیرید که به دارندگان توکن های NFT بورد ایپ یات کلاب داده شد. این عمل توسعه دهندگان یک جور بازخرید سهام بود که هزینه‌ای برای توسعه دهنده داشت، اما همزمان سرم رایگان توسعه دهندگان قیمت گذاری و خرید و فروش شد و همچنین با بالاتر رفتن قیمت توکن های غیر مثلی بورد ایپ، تورم به طور کلی در این اکوسیستم بالا رفت. در نقطه مقابل، استفاده از توکن نیمه مثلی در چنین شرایطی می‌تواند اقتصاد درون بازی را باثبات‌تر کند.
سخن پایانی؛ آینده توکنهای نیمه مثلی
حوزه ارز دیجیتال از مدرن‌ترین و تازه‌ترین صنعت‌های حال حاضر بازار مالی دنیا محسوب می‌شود. به همین خاطر می‌توان گفت این حوزه هنوز در دوران طفولیت و خامی خود به سر می‌برد و پتانسیل بسیار زیادی برای پیشرفت در آینده دارد.
توسعه دهندگان و کاربران حوزه رمز ارز پیوسته در فکر گسترش آن هستند و هر روز سرو کله تکنولوژی‌های جدید در این دنیا پیدا می‌شود. همان گونه که توکنهای غیر مثلی در ابتدای معرفی و راه اندازی خود چندان مورد استقبال قرار نگرفتند و مدتی طول کشید تا کاربران متوجه کاربرد و جذابیت‌های آن‌ها شوند، ممکن است توکن های نیمه مثلی نیز درگیر سختی‌های مشابه شوند.
با این حال ان اف تی از قبل تا حدودی مسیر را باز کرده و بذر دارایی‌های بلاک چینی منحصر به فرد را در دل کاربران کاشته است. بنابراین توکن های نیمه مثلی نیز راحت‌تر می‌توانند رشد و توسعه پیدا کرده و محبوب شوند.
تهیه شده در بیت 24
