آنچه در این مقاله خواهید خواند
اگر تا به امروز ارزهای دیجیتال خود را از یک کیف پول به کیف پول دیگر منتقل کرده باشید، حتماً کارمزدی را با توجه به شبکه و ارز انتخابی پرداخت کرده‌اید. این کارمزد که به آن کارمزد تراکنش یا کارمزد شبکه بلاکچین گفته می‌شود، نقش مهمی در بازار ارزهای دیجیتال دارد و برای تأمین امنیت و فعالیت شبکه‌های بلاکچینی ضروری است. با ما در ادامه این مقاله همراه باشید تا چرایی اهمیت کارمزد شبکه، نحوه محاسبه و برخی از شبکه‌های کم کارمزد بازار را برررسی کنیم.
کارمزد در شبکه بلاکچین چیست؟
بلاکچین یک فناوری نوین و پیشرفته است که به ارزهای دیجیتال این امکان را می‌دهد تا به صورت غیرمتمرکز و بدون وابستگی به نهاد‌ها، افراد و سازمان‌ها فعالیت داشته باشند. در نتیجه ارزهای دیجیتال به کمک جامعه خود فعالیت دارند و بدون مشارکت افراد، فعالیت شبکه‌های بلاکچینی نیز متوقف خواهد شد.
دو بخش مهم جامعه هر شبکه بلاکچینی، مشارکت‌کنندگان و استفاده‌کنندگان هستند. مشارکت‌کنندگان افرادی مانند ماینر‌ها هستند که با اشتراک‌گذاری توان پردازشی سیستم‌های خود، به افزایش امنیت شبکه بلاکچین کمک کرده و تراکنش‌ها را پردازش می‌کنند. در سمت دیگر، استفاده‌کنندگان کاربرانی هستند که از این بستر برای ارسال پول و اشتراک‌گذاری داده‌های خود بهره می‌برند.
ارائه توان پردازشی به شبکه‌های بلاکچینی و اعتبارسنجی تراکنش‌ها برای مشارکت‌کنندگان هزینه‌های مختلفی از جمله مصرف برق دارد؛ به همین دلیل این افراد نیازمند منبع درآمدی هستند تا هزینه‌های خود را جبران کنند. در غیر این صورت، دلیلی برای ادامه فعالیت مشارکت‌کنندگان وجود نخواهد داشت. این مسئله امنیت و ادامه فعالیت شبکه بلاکچینی را با چالش و مشکلات بزرگی مواجه خواهد کرد.
در نتیجه شبکه‌های بلاکچینی به ازای انجام تراکنش‌ها، از کاربران کارمزد دریافت می‌کنند تا به مشارکت‌کنندگان خود پاداش دهند و آن‌ها را به ادامه فعالیت تشویق کنند.
لازم به ذکر است که هزینه‌های عملیاتی در همه شبکه‌های بلاکچینی غیرمتمرکز وجود دارند و تمام کاربران برای ارسال تراکنش‌های خود به شبکه نیازمند پرداخت کارمزد هستند. هرچند این کارمزد در هر شبکه و براساس مواردی مانند حجم تراکنش‌ها و مقدار رمزارز ارسالی می‌تواند متغیر باشد.
در این بین برخی شبکه‌های بلاکچینی نیز این اجازه را به شما می‌دهند تا کارمزد پرداختی خود را به صورت دستی تغییر دهید. به عنوان مثال، در زمان انجام یک تراکنش اتریومی می‌توانید کارمزدی کمتر از میانگین پرداختی کاربران ثبت کنید. با این حال این موضوع می‌تواند سرعت انتقال پول شما را کاهش دهد؛ زیرا تراکنش‌ها با کارمزدهای بیشتر برای استخراج‌کنندگان و اعتبارسنج‌ها اولویت دارند و آن‌ها را زودتر از دیگر تراکنش‌ها پردازش و تأیید می‌کنند.
چرا کارمزد در شبکه بلاکچین وجود دارد؟
کاربران همواره برای ثبت و ارسال درخواست تراکنش به شبکه‌های بلاکچینی، نیازمند پرداخت کارمزد شبکه بلاکچین هستند که به دلایل مختلفی از آن‌ها گرفته می‌شود. مهم‌ترین دلیل، پاداش به استخراج‌کنندگان و اعتبارسنج‌های تراکنش‌ها است. تقریباً در تمامی شبکه‌های بلاکچینی کارمزد تراکنش‌ها به مشارکت‌کنندگان پاداش داده می‌شود تا از این طریق درآمد داشته باشند. بنابراین کارمزدی که در زمان انجام یک تراکنش پرداخت می‌کنید، سهم مشارکت‌کننده یا همان اعتبارسنجی است که تراکنش شما را پردازش می‌کند.
اگر کارمزد تراکنش وجود نداشته باشد، اعتبارسنج‌ها انگیزه خود را برای اعتبارسنجی تراکنش‌ها از دست می‌دهند که مشکلات بزرگی برای شبکه بلاکچینی به همراه دارد. برای درک بهتر، یک بانک را تصور کنید که در آن کارمندان و مراجعه‌کنندگان حضور دارند. در صورتی که بانک به کارمندان خود حقوق ندهد، کارمندان دلیلی برای ادامه فعالیت ندارند و اگر کارمندی نباشد، بانک نیز نمی‌تواند به مراجعه‌کنندگان خدمات دهد و وجوه را جا‌‌به‌جا کند. بنابراین بانک در ازای ارائه خدمات به کاربران از آن‌ها کارمزد دریافت می‌کند تا با کارمزدهای دریافتی، حقوق کارمندان را پرداخت کند.
لازم به ذکر است که پاداش به ماینر‌ها و اعتبارسنج‌ها تنها دلیل دریافت کارمزد تراکنش در شبکه‌های بلاکچینی به شمار نمی‌رود. امروزه برخی شبکه‌ها بخشی از کارمزد پرداختی کاربران را می‌سوزانند که باعث می‌شود پرداخت کارمزد به یک فرآیند ضدتورمی تبدیل شود.
همچنین کارمزدهای تراکنش می‌توانند نقش مهمی در جلوگیری از ثبت تراکنش‌های هرزنامه و دفاع در برابر حملات داشته باشند. اگر کارمزدی برای تراکنش‌ها وجود نداشته باشد، هر شخص می‌تواند روزانه میلیون‌ها تراکنش را به شبکه ارسال کرده و در نحوه فعالیت آن اختلال ایجاد کند. کارمزد تراکنش باعث می‌شود تا مهاجم برای انجام حمله خود نیازمند صرف هزینه بسیار زیادی باشد که به عنوان مانعی برای این اقدام عمل می‌کند و به افزایش امنیت شبکه منجر می‌شود.
مهم است توجه داشته باشید که کارمزدها در تغییرات قیمت ارز دیجیتال نیز می‌توانند تاثیرگذار باشند و اگر کارمزد یک شبکه بسیار بالا باشد، طبیعی است که کاربردهای آن کاهش پیدا می‌کند؛ در حالی که کارمزدهای پایین سرمایه‌گذاران بیشتری را به ارز دیجیتال جذب می‌کنند.
کارمزد در شبکه بلاکچین چگونه محاسبه می‌شود؟
با گسترش بازار ارزهای دیجیتال، امروزه کارمزدهای تراکنش ارزهای دیجیتال توسط عوامل مختلفی تعیین می‌شوند و هر ارز دیجیتال ساختار کارمزد متفاوتی دارد. در حالی که برخی از شبکه‌ها از کارمزدهای ثابت استفاده می‌کنند، برخی شبکه‌های دیگر کارمزدهای متغیر دارند که براساس مواردی مانند اندازه تراکنش یا عوامل دیگر تعیین می‌شوند.
در بسیاری از ارزهای دیجیتال و به‌ویژه رمزارز‌هایی مانند بیت کوین و اتریوم، کارمزدها تحت تأثیر ازدحام شبکه قرار دارند و هرچه شبکه شلوغ‌تر باشد هزینه تراکنش‌ها بیشتر می‌شود؛ زیرا شما برای تشویق استخراج‌کنندگان یا اعتبارسنجی‌ها برای اولویت‌بندی تراکنش‌های خود نیازمند پرداخت کارمزد بیشتری هستید.
کارمزد همچنین ممکن است به اندازه تراکنش بستگی داشته باشد. به عنوان مثال این موضوع در کارمزد شبکه بلاکچین بیت کوین دیده می‌شود و هرچه تراکنش بزرگتر باشد و فضای بیشتری در یک بلاک بگیرد، شما نیازمند پرداخت کارمزد بیشتری هستید. همچنین برخی از ارزهای دیجیتال این امکان را در اختیار شما قرار می‌دهند تا کارمزدها را براساس میزان سرعتی که می‌خواهید تراکنش‌های شما پردازش شوند تعیین کنید. هرچه کارمزد پرداختی شما از میانگین کارمزد پرداختی آن لحظه بیشتر باشد، تراکنش‌های شما با سرعت بیشتری انجام می‌شوند و هرچه کارمزد کمتر باشد، احتمال انتخاب و پردازش تراکنش شما توسط اعتبارسنج‌ها کاهش پیدا می‌کند.
بنابراین نحوه محاسبه کارمزد در هر شبکه بلاکچینی و ارز دیجیتال متفاوت است؛ به همین دلیل توصیه می‌کنیم قبل از خرید ارز دیجیتال، انجام هر تراکنش و انتقال دارایی‌های بلاکچینی نحوه تعیین کارمزد در آن شبکه و میزان آن را بررسی کنید.
چرا برخی تراکنش‌ها هزینه بیشتری نسبت به دیگر تراکنش‌ها دارند؟
علاوه بر مواردی که در بخش قبلی گفته شد، نحوه و نوع تراکنش انجام شده نیز در میزان کارمزد اهمیت دارد. یک تراکنش ساده مانند ارسال یک ارز دیجیتال از یک آدرس به آدرس دیگر معمولاً به مقدار نسبتاً کمی از قدرت محاسباتی نیاز دارد و در نتیجه برای آن کارمزد کمتری پرداخت می‌کنید. با این حال، مبادله ارزهای دیجیتال در یک صرافی غیرمتمرکز، تعامل با قرارداد‌های هوشمند، استخر‌های نقدینگی و دیگر موارد را به معادله اضافه می‌کند و باعث می‌شود تا از نظر محاسباتی سنگین‌تر و دارای کارمزد بیشتری باشند.
در این بین ضرب و معاملات توکن‌های NFT از جمله گران‌ترین نوع تراکنش‌ها به شمار می‌روند. NFTها معمولاً داده‌های سنگینی هستند و مقدار قابل توجهی از بلاک را در اختیار می‌گیرند که باعث افزایش میزان محاسبات موردنیاز و در نتیجه کارمزدها می‌شود.
مقایسه کارمزد تراکنش در شبکه‌های مختلف بلاکچینی
برای درک بهتر میزان تفاوت کارمزد تراکنش در شبکه‌های مختلف بلاکچینی، بهتر است چندتا از شبکه‌های محبوب و پراستفاده امروزه بازار را بررسی کنیم.
بیت کوین (BTC)
کارمزدهای بیت کوین معمولاً براساس اندازه تراکنش، میزان شلوغی شبکه و فضای اشغال‌شده در بلاک محاسبه می‌شود. این کارمزدها به استخراج‌کنندگان پرداخت می‌شوند و به طور مداوم نوسان دارند.
هرچه شبکه شلوغ‌تر باشد و تراکنش‌های بیشتری در شبکه باشند، کارمزدها نیز افزایش پیدا می‌کنند. به عنوان مثال، در طور بازار صعودی ۲۰۲۱ و همراه با رشد قیمت بیت کوین، میانگین کارمزد تراکنش پرداختی این ارز دیجیتال محبوب از ۱۱ دلار به بیش از ۵۸ دلار رسید. به طور کلی کارمزدهای شبکه بیت کوین بین ۱ تا ده‌ها دلار نوسان دارند.
اتریوم (ETH)
اتریوم از سیستم گس (Gas) برای محاسبه کارمزد تراکنش‌ها استفاده می‌کند و کاربران هزینه‌های گس را بر اساس منابع محاسباتی مورد نیاز برای یک تراکنش یا اجرای قرارداد هوشمند پرداخت می‌کنند.
همانند بیت کوین، کارمزد شبکه بلاکچین اتریوم نیز متغیر است. بنابراین در دوره‌هایی که معاملات ارز دیجیتال ETH افزایش یافته است یا کاربران به طور گسترده در حال استفاده از خدمات حوزه دیفای (DeFi) هستند، کارمزدهای اتریوم افزایش پیدا می‌کنند. به عنوان مثال، میانگین کارمزد تراکنش این شبکه در اوج بازار صعودی ۲۰۲۱ و رشد قیمت اتریوم به بیش از ۷۰ دلار رسید؛ اما در بازار نزولی ۲۰۲۲ میانگین کارمزدهای پرداختی در شبکه اتریوم به زیر ۱ دلار کاهش یافت.
به طور کلی و در دوره‌های اخیر، کارمزدهای اتریوم با توجه به پیچیدگی تراکنش و تراکم شبکه بین ۱ تا بیش از ۵۰ دلار بوده است.
ترون (TRX)
ترون از مدل کارمزد متفاوتی در مقایسه با بیت کوین و اتریوم استفاده می‌کند و به کمک الگوریتم اجماع اثبات سهام نیابتی (DpoS) تراکنش‌ها را با کارمزدهای پایین و سرعت بالا پردازش می‌کند. با استیک کردن ارز دیجیتال TRX در این شبکه کاربران می‌توانند بدون نیاز به پرداخت کارمزد تراکنش‌های خود را انجام دهند که این امر شبکه ترون را برای انتقال ارزهای دیجیتال و به ویژه استیبل کوین تتر (USDT) به یکی از محبوب‌ترین گزینه‌ها تبدیل کرده است.
این موضوع اثرات مثبت خود را برای این شبکه به همراه داشته و به رشد قیمت ترون و حفظ جایگاه برتر این رمزارز در بازار منجر شده است. بنابراین مسأله کارمزدها در بازار ارزهای دیجیتال اهمیت زیادی دارد و می‌تواند نقش مهمی در موفقیت یا شکست یک پروژه بلاکچینی داشته باشد.
دوج کوین (DOGE)
دوج کوین از یک مدل کارمزد نسبتاً ساده استفاده می‌کند و با وجود آنکه کارمزدهای آن می‌تواند نوسان داشته باشد، اما نوسانات آن بسیار کمتر از شبکه‌هایی مانند بیت کوین یا اتریوم است. در این شبکه کارمزدها به ماینر‌هایی پرداخت می‌شود که تراکنش‌ها را پردازش و تأیید می‌کنند.
کارمزدهای دوج کوین بسیار پایین هستند که آن را به گزینه‌ای مقرون به صرفه برای انجام تراکنش‌های خرد و همچنین بزرگ تبدیل می‌کند. این موضوع در افزایش کاربردهای این میم کوین محبوب و افزایش‌های قیمت دوج کوین نیز تأثیرگذار بوده است. کارمزدهای Dogecoin معمولاً در حدود ۰.۰۱ تا ۰.۴ دلار برای هر تراکنش است.
جمع‌بندی
کارمزد شبکه بلاکچین اهمیت زیادی در بازار ارزهای دیجیتال دارد و به این دارایی‌ها و فناوری بلاکچین کمک می‌کند تا بدون وابستگی به اشخاص و سازمان‌ها، ماهیت غیرمتمرکز و امنیت خود را حفظ کنند. امروزه هر شبکه بلاکچینی با توجه به ساختار و نحوه فعالیت خود کارمزدها را به نحو متفاوتی محاسبه می‌کند و به همین دلیل مهم است که همواره قبل از سرمایه‌گذاری و انتقال سرمایه بر بستر شبکه‌های بلاکچینی، در خصوص نحوه محاسبه و میزان کارمزد تراکنش‌ها تحقیق و بررسی داشته باشید.
