آنچه در این مقاله خواهید خواند
آینده هوش مصنوعی مبحث بسیار جنجالی است. امروزه، ای آی در قالب نقشهای مختلفی مثل معلم، راهنما، دوست، دستیار، همکار و بسیاری موارد دیگر به افراد در سرتاسر جهان کمک میکند. آی آی میتواند «فکر» کند و تا حد زیادی ذهنیت و فرایند تفکر انسانی را بازسازی کند. این فناوری تا بهاینجا راهی طولانی را طی کرده است.
قابلیتهای Artificial Intelligence در صنایع مختلف، چشمانداز آینده این حوزه در دنیا را تا حد زیادی روشن کرده است. در این مقاله، تلاش میکنیم تصویری از هوش مصنوعی در آینده نشان دهیم. همچنین، توضیح میدهیم که این فناوری در صنایع مختلف چه تفاوتهایی ایجاد خواهد کرد. در ادامه، به چند باور نادرست در مورد آینده هوش مصنوعی در جهان اشاره میکنیم و به برخی چالشهایی میپردازیم که میتوانند بر روند آینده AI تأثیرگذار باشند. درنهایت هم، روی وضعیت احتمالی آینده هوش مصنوعی در ایران بررسی کوتاهی داریم.
وضعیت هوش مصنوعی از گذشته تاکنون
مفهوم هوش مصنوعی از دههها قبل از ابداع این اصطلاح، انسان را مجذوب خود میکرد. روند ایدهپردازی و تحقیقات در خصوص توسعه قابلیتهای کاربردپذیر این فناوری در صنعت از دهه ۱۹۸۰ سرعت گرفت و اندکاندک جایگاه خود را در انجام کارهای ساده مانند تشخیص مشکلات مدارهای الکترونیکی پیدا کرد.
به موازات این پیشرفتها، شبکههای عصبی مصنوعی هم بهتدریج وارد صحنه شدند تا یادگیری انسانی را مدلپردازی و درک کنند. یادگیری ماشینی در دهه ۹۰ میلادی شاهد انقلابی گسترده بود و توانست زیرساخت برخی از فناوریهای پیشرفته فعلی را فراهم کند.
این ماجرا از قابلیتهایی مثل بررسی مجموعه دادههای گسترده در میلیاردها صفحه وب برای افزایش کارایی موتورهای جستجو آغاز شد و اکنون، به مثالهایی مانند مدل زبانی قدرتمند چتجیپیتی (ChatGPT) رسیده است که قادر است در عرض چند ثانیه، متونی مشابه انسان تولید کند و به فضای مکالمه آگاه شود.
بر اساس شاخص پذیرش جهانی A.I در سال ۲۰۲۲ که توسط شرکت آیبیام (IBM) ارائه شد، تقریبا ۴۴ درصد از شرکتهای بزرگ از جمله گوگل، اپل، مایکروسافت و آمازون بهدنبال سرمایهگذاریهای کلان روی هوش مصنوعی و ادغام این فناوری با کار خود هستند. این گزارش همچنین اعلام کرد در سال ۲۰۲۱، از میان ۹,۱۳۰ نوآوری جدید ارائهشده به شرکت آیبیام، ۲,۳۰۰ مورد مرتبط با ایآی بودند.
آینده هوش مصنوعی در صنایع مختلف
هوش مصنوعی بهسرعت درحال پیشرفت است. هرروز، کاربردها و اپلیکیشنهای بیشتری در زمینه رباتیک، یادگیری ماشینی و بینایی کامپیوتری (استخراج داده از تصاویر) عرضه میشود. فناوریهای مرتبط با ای آی میتوانند نیاز به مداخله انسانی را کمتر و وظایف تکراری را خودکارسازی کنند.
همچنین، افزایش سرعت تعامل و تصمیمگیری بهویژه برای سازمانهای بزرگتر و نهادهای دولتی در هزینه، زمان و انرژی منابع انسانی صرفهجویی میکند و به زندگی و تکامل بشر سرعت میبخشد. بهاینترتیب، انسانها میتوانند بیش از گذشته بر خلاقیت و نوآوری تمرکز کنند. حاصل این فرایند پیشرفتهای بیشتر و درنوردیدن مرزهایی است که پیش از این برای انسان دسترسناپذیر بود.
با وجود تمام مزایای هوش مصنوعی در آینده، نگرانیهایی هم در مورد خطر امنیت دادهها، حفظ حریم خصوصی، دغدغههای اخلاقی و وضع قوانین جدید احساس میشود. در بخشهای بعدی، بهصورت مفصل مزایا و معایب AI در آینده را بررسی میکنیم.
این فناوری در زمینههایی همچون مراقبتهای بهداشتی، برنامهنویسی، آموزش، امور مالی، ساختوساز، حملونقل، سرگرمی، امور حقوقی، املاک و مستغلات، اکتشاف فضا و فروش آنلاین پیشرفتهای خارقالعادهای داشته است. پیشرفتهای سریع هوش مصنوعی و خودکارسازی وظایف انسانی در زمینهها و صنایع مختلف میتواند انقلابی در کیفیت کار ایجاد کند.
در این بخش، به تعدادی از صنایع و حوزههایی اشاره میکنیم که تحت تأثیر ایآی در دنیا، شاهد تغییرات قابلتوجهی خواهند بود.
پزشکی و مراقبتهای بهداشتی
هوش مصنوعی در آینده صنعت درمان و پزشکی نقش بسزایی ایفا خواهد کرد. این فناوری میتواند ضامن تشخیصهای سریعتر و دقیقتر باشد و با ارائه برنامههای درمانی شخصیسازیشده، در نتایج درمان بیماران بهبود خیرهکنندهای ایجاد کند.
در این بین، یادگیری ماشینی هم میتواند به کمک متخصصان مراقبتهای بهداشتی بیاید و حجم عظیمی از دادهها از جمله دادههای ژنتیکی، سوابق الکترونیکی سلامت بیمار و تصاویر متعدد پزشکی را بهمنظور شناسایی الگوها و ارائه درمانهای جدیدتر بررسی کند.
ایآی میتواند با انجام جراحیها، تجویز شخصیسازیشده داروها و دستیارهای مجازی برای نظارت بر بیماران، تحول شگرفی در زمینه ارتباط پزشک با بیمار و ارائه بهترین مراقبتهای درمانی ایجاد کند.
آموزش
هوش مصنوعی در آینده قادر است با انجام وظایف اضافی و تکراری، به معلمها، دانشآموزها و مسئولین آموزشی کمک کند تا کیفیت آموزش را افزایش دهند. جلوههای تجسمی پیشرفتهتر، افزایش دسترسی به اساتید و مواد درسی، ایجاد آزمایشگاههای مجهز و پیشرفته اما ایمن و دستیاری در آموزش برخی از تحولاتی است که میتواند بهواسطه ای آی در آینده آموزش رخ دهد.
به کمک هوش مصنوعی آینده کلاسهای درس برای دانشآموزان شخصیتر، تعاملیتر، کاربردیتر و هیجانانگیزتر خواهد بود. بنابراین، تغییرات آتی AI در جهان میتواند به ساخت و تجهیز کلاسها و ساختمانهای هوشمند برای آموزش منجر شود.
حمل و نقل
در آینده هوش مصنوعی ایلان ماسک میتواند یکی از افراد تأثیرگذار باشد. او که اکنون مدیریت شرکت پیشرفته خودروسازی تسلا را برعهده دارد، خودران شدن اتوموبیلها را امری گریزناپذیر میداند و هوش مصنوعی را تنها گزینه ایمنتر از رانندگان انسانی معرفی میکند. باید اشاره کنیم که شرکتهایی مانند تسلا و وایمو (Waymo) اکنون در فناوری خودروهای خودران پیشتاز هستند.
طی سالهای اخیر، ایآی و یادگیری ماشینی پیشرفتهای چشمگیری در حملونقل ایجاد کردهاند. هدف اولیه متخصصان از ادغام هوش مصنوعی در حملونقل، اتومبیلهای خودران است. درحالحاضر، هیچ خودروی خودرانی در دسترس نیست و مواردی که میتوانند بهصورت اتومات رانده شوند، هنوز تحت نظارت رانندهها کار میکنند.
هوش مصنوعی میتواند تحول عظیمی در صنعت اتومبیلهای خودران، تقویت سیستمهای حملونقل و بهینهسازی جریان ترافیک ایجاد کند. چنین شرایطی صنعت حملونقل را کارآمدتر، پایدارتر و کمخطرتر میکند.
علاوهبراین، هوش مصنوعی با مدیریت موثر و پایدار ترافیک شهری میتواند نقش مهمی در مسائل زیستمحیطی هم ایفا کند و تا حد زیادی از انتشار گازهای گلخانهای بکاهد. از وسایل نقلیه خودران گرفته تا سیستمهای مدیریت ترافیک هوشمند، Artificial Intelligence این پتانسیل را دارد که نحوه حرکت و سفر ما را کاملاً تغییر دهد.
خدمات مشتری
هوش مصنوعی قادر است خدمات مشتریان را شخصیسازی و کارآمدتر کند. این فناوری از طریق رباتهای گفتگو، دستیارهای مجازی و پردازش زبان طبیعی به کمک ارائهدهندگان خدمات و کالاها میآید تا ۲۴ساعته پاسخگوی مشتریان خود باشند و رضایت مشتری را افزایش دهند.
آینده هوش مصنوعی در دنیا میتواند روی بهبود تجربه مشتریان و رفع سریعتر نیازهای مخاطبان هم تأثیر مثبت داشته باشد. از دستیارهای صوتی گرفته تا تحلیل و پیشبینی نیازهای مشتریان، آینده ایآی در جهان بر نحوه تعامل با مشتری و مخاطب تأثیر بیبدیلی خواهد گذاشت.
بازاریابی
هوش مصنوعی در آینده با خودکارسازی وظایف تبلیغات و بازاریابی، دسترسی به مخاطب هدف را سرعت میبخشد. همچنین، استفاده از مدلهای مبتنی بر پیشبینی و تحلیل رفتار مشتری میتواند ترجیحات و الزامات مخاطب را برجسته کند. بهاینترتیب، تکنیکهای بازاریابی جدیدتر و دستیابی به مخاطب هدف در زمان مناسبتری اتفاق میافتد.
در کنار این موارد، ایجاد محتوای خودکار و شخصیسازیشده برای افراد میتواند به جذب مخاطبهای خاصتر با سلایق ویژه هم کمک کند. فناوریهای مبتنی بر هوش مصنوعی همچون واقعیت افزوده، تشخیص تقلب، جستجوی صوتی دقیقتر و گفتگوی آنلاین کارآمد به بهبود کیفیت بازاریابی کمک میکند. درواقع، آینده A.I در دنیا به سمت ارائه خدمات بازاریابی پیشرفتهتر بدون نیاز به مداخله انسانی پیش میرود.
مدیریت منابع انسانی
محاسبات شناختی مبتنی بر Artificial Intelligence میتواند روی شیوه استخدام، آموزش، مدیریت و حفظ کارمندان تأثیر مستقیم داشته باشد. هوش مصنوعی قابلیت خودکارسازی وظایف معمول منابع انسانی مانند غربالگری متقاضیان کار، ورود به سیستم و ارزیابی عملکرد کارمندان را دارد. رباتهای چت و دستیارهای مجازی مبتنی بر ایآی نیز قادرند پاسخهای سریع و دقیقی به پرسشهای کارکنان بدهند و از حجم کار متخصصان منابع انسانی بکاهند.
هوش مصنوعی در آینده میتواند فرایندهای جذب و مدیریت منابع انسانی را کارآمدتر، سریعتر و موثرتر کند. نتیجه این خودکارسازی و تغییر رویکرد، بهبود مشارکت کارکنان و ایجاد فرصتهای جدید برای نوآوری و رشد خواهد بود.
امور مالی و بانکداری
هوش مصنوعی میتواند فرایندهای معمول امور مالی همچون تشخیص تقلب، ارائه خدمات به مشتریان و مدیریت ریسک را بهبود ببخشد. الگوریتمهای یادگیری ماشینی قادرند حجم وسیعی از دادهها را تحلیل کنند و بینشی دقیق در مورد رفتار مشتری، ریسک اعتباری، برنامهریزی مالی و فرصتهای سرمایهگذاری ارائه دهند.
هوش مصنوعی در آینده میتواند نویدبخش خدمات مالی کارآمدتر و دقیقتر باشد و دسترسی همهجانبه و فراگیر به محصولات و خدمات مالی را تسهیل کند. همچنین، رباتهای چت و مشاورهای مجازی مبتنی بر ایآی میتوانند نحوه تعامل افراد با بانکها و موسسات مالی را تغییر دهند.
صنایع تولیدی
صنایع و حوزههای تولیدی سالهاست که از AI مانند بازوهای رباتیک بهره میبرند. هرچه فناوری بیشتر پیشرفت کند، رباتهای خودکار صنعتی با تجهیزات، حسگرها و آنالیزورهای پیشرفتهتری میتوانند فرایند تولید را به روندی کاملاً خودکار تبدیل کنند. این فناوری در مدیریت محصولات و تولیدات کشاورزی هم میتواند نقش موثری ایفا کند و با بررسی دادهها، عملکرد فرایندهای کشاورزی را هم بهبود ببخشد.
علاوهبراین، کاهش نیاز به مداخله انسانی، انجام کارهای خطرناک برای انسان، انجام وظایف تکراری، کاهش خطای انسانی، پایداری و تداوم عملکرد، دسترسپذیری ۲۴ساعته و بررسی سریع و دقیق حجم عظیمی از دادهها از هزینه نهایی تولید میکاهد. بنابراین، هوش مصنوعی با بهینهسازی تولید میتواند در رشد اقتصاد هم تأثیر قابلتوجهی داشته باشد.
چالشهای پیشروی آینده هوش مصنوعی
اکنون که با برخی کاربردها و مزایای ای آی در آینده آشنا شدیم، بد نیست به برخی چالشها و مشکلات هوش مصنوعی هم نگاهی داشته باشیم.
سوگیری دادهها
نگرانیهای اخلاقی مهمی درخصوص اطلاعات مورداستفاده توسط هوش مصنوعی وجود دارد. اگر آموزش دادهها به مدلهای یادگیری ماشینی همراه با تعصب، سوگیری و تبعیض باشد، نتایج عملکرد این فناوری ممکن است مغرضانه و غیرمنصفانه از آب دربیاید. بهعنوان مثال، دادههای متعصبانه جنسیتی یا نژادی ممکن است فرایندهای خودکار و مبتنی بر A.I مانند استخدام، وامدهی و اجرای قانون را دچار بیعدالتی کند.
حریم خصوصی و حفاظت از دادهها
هوش مصنوعی به مجموعههای بزرگ داده از جمله دادههای شخصی افراد متکی است. درواقع، این فناوری ممکن است به سطح بیسابقهای از دانش و اطلاعات در مورد تمام افراد دست پیدا کند که بهصورت بالقوه از آنچه افراد در مورد خودشان میدانند هم بیشتر است. ازاینرو، نگرانیهای فزایندهای درخصوص احتمال نشت دادهها، حفظ حریم خصوصی، تعهدات اخلاقی و محافظت از اطلاعات شخصی وجود دارد.
مالکیت اطلاعات
گاهی سیستمهای هوش مصنوعی بدون رضایت صریح افراد، دادههای آنها را جمعآوری، پردازش و ذخیرهسازی میکنند. مسئله مالکیت دادهها و کنترل کاربر بر اطلاعات شخصی یکی دیگر از دغدغههای اخلاقی کار با هوش مصنوعی محسوب میشود.
قانونگذاری
استفاده گسترده از هوش مصنوعی نیازمند طرحریزی و تصویب قوانین، چارچوبها و دستورالعملهای نظارتی جدید است. بهعنوان مثال، بههنگام خطای احتمالی یا خروجی نادرست سیستمهای ای آی، تعیین مسئولیتپذیری عواقب در دنیای واقعی میتواند چالشبرانگیز باشد. همچنین، نظارت بر شیوه جمعآوری و استفاده از اطلاعات محرمانه نیز باید بهشکلی قانونی و شفاف مورد بررسی قرار بگیرد.
محتوای جعلی
فناوریهایی مانند دیپفیک (Deepfake) به کمک هوش مصنوعی میتوانند تصاویر، ویدئوها یا محتوایی جعلی ایجاد کنند. این محتوا اغلب بهراحتی ردیابی نمیشود و ممکن است تشخیص محتوای درست از محتوای نادرست را برای عموم دشوار کند.
باورهای نادرست در مورد آینده هوش مصنوعی چیست؟
در بسیاری موارد، هنگامیکه صحبت از کاربردهای ایآی در آینده به میان میآید، برخی افسانهها و باورهای نادرست در مورد این فناوری مطرح میشود. بنابراین، اکنون که نگاهی دقیقتر به آینده هوش مصنوعی در جهان داریم، بد نیست با تعدادی از این باورهای نادرست هم آشنا شویم.
باور نادرست ۱: دقت هوش مصنوعی به دادههای آموزشی بستگی دارد
دادههای مورداستفاده برای تولید خروجی از سیستمهای مبتنی بر هوش مصنوعی همیشه دچار نقص، کاستی، کمبود و عدم تعادل هستند. همچنین این دادهها اغلب، کیفیت پایین و ساختار ضعیفی دارند. بااینهمه، ای آی دقت و کارایی خود را در فرایندهای مختلف بهدرستی نشان میدهد.
این فناوریها شامل پردازش دادهها، فرمولبندی مسئله، دادههای مصنوعی، نمونهبرداری هدفمند و ایجاد محدودیت در مدلها میشوند. علاوهبراین، هوش مصنوعی بهطور کامل به دادهها وابسته نیست و بیشتر بهعنوان یک الگوریتم فعالیت میکند. دقت و استعداد انسانی در ایجاد نرمافزارها و سختافزارهای دقیق هم بهاندازه دادهها نقش مهمی در نتیجه و خروجی نهایی ایفا میکنند.
باور نادرست ۲: هوش مصنوعی بهاندازه انسانها باهوش است
نتایج شگفتانگیز سیستمهای A.I میتواند آنها را با انسانها قابلمقایسه کند. بااینحال، این سیستمها با چالشها و محدودیتهای فراوانی از نظر توانایی و عملکرد روبهرو هستند.
یکی از مهمترین چالشها در سیستمهای مبتنی بر Artificial Intelligence محدودیت آنها به عملکردهای مشخص و خروجیهای خاص و پیشبینیشده است. این نتایج براساس هدایت و تحلیل الگو به دست میآیند و نه توانایی شخصی سیستم هوش مصنوعی.
علاوهبراین، سیستمهای هوش مصنوعی هنوز فاقد توانای خاصی مانند تولید اثر هنری منحصربهفرد یا نوشتن رمان هستند. اگرچه محققان و دانشمندان تلاش دارند این قابلیتها و توانایی ویژه دیگر را هم به سیستمهای مبتنی بر AI بیفزایند، اما بعید به نظر میرسد که این حوزه در آینده نزدیک بتواند به تواناییهایی برابر با انسانها دست پیدا کند.
باور نادرست ۳: هوش مصنوعی انسانها را از کار بیکار میکند
بررسی چشمانداز آینده هوش مصنوعی ممکن است این تصور را ایجاد کند که این حوزه جای انسانها را در صنایع مختلف خواهد گرفت. بااینحال، اشتیاق دائمی برای بهبود شخصی و خودسازی انسان را از بیکاری بازمیدارد. در واقع، ایآی فقط حیطه کار انسانها را تغییر میدهد.
علاوهبراین، انجام برخی وظایف تکراری و خستهکننده میتواند فضا را برای خلاقیت بیشتر فراهم کند و بهرهوری نیروی کار انسانی را افزایش دهد. آینده هوش مصنوعی در جهان مستلزم درک نیازهای جدید، عملکرد موثر و قانونگذاری مسائل جدید است.
بنابراین، احتمالاً متناسب با تغییر نیازها، مشاغل جدیدتر و چالشبرانگیزتری به وجود میآیند که نیازمند بازآموزی برخی تخصصها از جمله کدنویسی و برنامهنویسی هستند.
باور نادرست ۴: هوش مصنوعی عنصری غیرضروری در کسبوکار است
ای آی نشان داده که مزایای متعددی برای خودکارسازی، بهینهسازی و بهبود امور مالی و ایجاد جریانهای نقدی دارد. همچنین، این فناوری به تحلیل، پیشبینی و ارائه استراتژیهای کارآمد و منطقی برای افزایش رشد کسبوکارها، تعامل بهتر با مشتری، مدیریت ریسک، درک کاستیها، تحلیل چالشها و ارائه راهحلهای موثر کمک فراوانی کرده است.
باور نادرست ۵: هوش مصنوعی انسانها را به بردگی میکشد
آینده هوش مصنوعی و قابلیتهای خیرهکننده آن شبیه به داستانهای علمیتخیلی به نظر میرسند. بااینحال، تسلط این علم بر انسان دور از واقعیت است.
هوش مصنوعی برای تولید خروجی به چهار عنصر دادههای باکیفیت و متنوع، الگوریتمهای بهینه، سختافزارهای ویژه و تخصص انسانی احتیاج دارد. علاوهبراین، جستجو و نتایج حاصل از فرایندهای مبتنی بر هوش مصنوعی همگی هدفگرا هستند و باید محصول مشخصی داشته باشند.
برای اینکه هوش مصنوعی بتواند انسانها را به بردگی بکشد، باید به خودآگاهی برسد یا ویژگیهای انسانی پیدا کند. این درحالی است که هنوز تعریف مشخص و علمی دقیقی برای خودآگاهی وجود ندارد؛ بنابراین، انتظار نمیرود که یک سیستم برنامهنویسیشده بتواند عناصر اولیه و ویژگیهای لازم برای خودآگاهشدن را تعریف کند.
هوش مصنوعی فقط ابزاری برای حل مسائل پیچیده براساس روشها و الگوریتمهای مشخصشده توسط انسان است و بعید به نظر میرسد رابطه فعلی انسان و A.I در آینده دچار دگرگونی خاصی شود. ایآی بهجای جایگزینی هوش انسانی، با انسانها همکاری خواهد کرد.
وضعیت آینده هوش مصنوعی در ایران چگونه است؟
ایران هم مانند سایر کشورها کموبیش درگیر رشد و توسعه فناوریهای مبتنی بر هوش مصنوعی شده است. اگرچه این روند صعودی با شیب ملایمی طی میشود، در حال حاضر در ایران، بیش از ۱۰۰ شرکت و بیش از ۳۵۰ استارتاپ در حوزه فناوریهای ای آی مشغول فعالیت هستند. نتیجه این فعالیتها عرضه پلتفرمهای خودکار خدمات مالی و ابزارهای تحلیل و پیشبینی مبتنی بر یادگیری ماشینی بوده است.
براساس پژوهشی که اخیراً در مورد پیشرفت هوش مصنوعی ایران انجام شده است، بهکارگیری ابزارهای مبتنی بر ای آی میتواند نرخ رشد تولید ناخالص داخلی ۴.۲ درصدی ایران در سال ۱۴۰۰ را تا ۳.۲ درصد افزایش دهد و بهصورت بالقوه ۱۰ میلیارد دلار به گردش مالی اقتصاد کشور کمک کند. همچنین در سال ۱۴۰۰، فرصتهای شغلی مرتبط با هوش مصنوعی ایران در آینده، نسبت به سال ۹۶ ده برابر بیشتر شد.
بااینحال، آینده ایآی در ایران با چالشهایی همچون محدودیتهای اینترنت، تحریمهای فناوری، ضعف در همکاریهای بینالمللی، نبود مرکز تحقیقاتی تخصصی برای هوش مصنوعی و افزایش قیمت تجهیزات روبهرو است.
سخن پایانی
هوش مصنوعی در آینده با خودکارسازی فرایندها، پردازش سریع حجم عظیمی از دادهها و تصمیمگیری بهتر نسبت به انسان میتواند رنگوبوی جدیدی به زندگی بشر بدهد. پیشبینی میشود آینده ای آی در جهان بهشکلی پیش برود که حتی تصور زندگی بدون آن امکانپذیر نباشد. هوش مصنوعی همیشه با دستاوردها و چالشهای ویژهای همراه است؛ بااینحال، با توجه به قابلیتهای این فناوری نمیتوان انکار کرد که آینده AI قادر است دریچهای رو به عصر جدیدی در تکامل انسانی باز کند.
تهیه شده در بیت 24