الگوی سر و شانه (Head and Shoulders)

سر و شانه یک الگوی کلاسیک در تحلیل تکنیکال است که به معامله‌گران تازه‌وارد و همچنین پیشرفته کمک می‌کند تا روند بازار را درک کنند و تصمیمات معاملاتی بهتری را بگیرند. درحالی‌که در ابتدا استفاده از الگوی سر و شانه می‌تواند پیچیده به نظر برسد، اما یادگیری آن چندان سخت نیست و هر معامله‌گری با صرف زمان کافی برای یادگیری و استفاده از آن، می‌تواند مهارت تحلیل و بررسی بیشتری در بازار ارز‌های دیجیتال پیدا کرده و از این الگو برای تعیین سطوح ریسک و کسب سود استفاده کند.

الگوی سر و شانه چیست؟

سر و شانه یک الگوی کلاسیک در تحلیل تکنیکال است که به معامله‌گران کمک می‌کند تا پایان روند صعودی و شروع روند نزولی را تشخیص دهند. لازم به ذکر است که در الگوی سر و شانه معکوس، برعکس این موضوع و پایان روند نزولی و شروع روند صعودی نشان داده می‌شود.

در نمودار، این الگو معمولاً شامل یک خط و سه سقف است که در اواخر یک روند صعودی شکل می‌گیرد و سیگنالی از تغییر روند به نزولی است. الگوی سر و شانه به‌صورت زیر در نمودار دیده می‌شود:

الگوی سر و شانه یکی از محبوب‌ترین الگو‌های نموداری است و در کنار برخی الگو‌های مشابه مانند سقف و کف دوقلو (Double Tops and Bottoms) توسط معامله‌گران بازار ارز‌های دیجیتال استفاده می‌شود. درحالی‌که الگوی سر و شانه به‌تنهایی یک الگوی قابل‌اعتماد است و سیگنال‌های قوی ارائه می‌دهد، اما ترکیب آن با دیگر شاخص‌های تحلیل تکنیکال به‌ویژه اسیلاتور‌ها (Oscillator) می‌تواند به نتایج بهتری منجر شود.

الگوی سر و شانه چه زمانی رخ می‌دهد؟

در نمودار تحلیل تکنیکال، شکل‌گیری الگوی سر و شانه زمانی رخ می‌دهد که روند بازار در حال معکوس شدن پس از یک روند صعودی باشد. این الگو شکل و حالتی مشخص دارد که با شناسایی آن می‌توانید احتمال تغییر روند و کاهش قیمت را شناسایی کنید و بر اساس آن مدیریت ریسک و معاملات خود را انجام دهید.

این الگو معمولاً در شرایطی ایجاد می‌شود که گاو‌ها به مدت‌زمان زیادی حرکت را صعودی نگه داشته‌اند و به مقاومت‌ها می‌رسند. در این زمان، خرس‌ها به‌ مرور زمان قدرت را به دست می‌آورند و توان گاو‌ها برای عبور از مقاومت را کاهش می‌دهند. به همین دلیل، در این بازه زمانی چند سقف و کف مختلف شکل می‌گیرد که همان الگوی سر و شانه است و کاهش قدرت خریداران را نشان می‌دهد. بنابراین با رخ‌دادن الگوی سر و شانه، روند صعودی به پایان خود نزدیک می‌شود و پس از آن کاهش قیمت رخ می‌دهد.

الگوی کلاسیک سر و شانه را چطور شناسایی کنیم؟

تشخیص و شناسایی صحیح الگوی سر و شانه بسیار مهم است زیرا در صورت شناسایی اشتباه، ممکن است برخلاف روند کلی بازار معاملات خود را ثبت و ضرر کنید. پیش از هر چیز، ضروری است بدانید که هر الگوی کلاسیک سر و شانه، دارای چهار بخش است:

•         شانه چپ (Left Shoulder)
•         سر (Head)
•         شانه راست (Right Shoulder)
•         خط گردن (Neckline)

درک این اجزا و شکل آن‌ها به شما کمک می‌کند تا آن‌ها را با دیگر الگوهای نمودار اشتباه نگیرید. الگوی سر و شانه با یک سقف (شانه چپ) شروع به ایجادشدن می‌کند و به دنبال آن یک سقف بالاتر (سر) رقم می‌خورد. در ادامه، سقف پایین‌تر (شانه راست) تشکیل می‌شود. خط گردن نیز با اتصال دو کف قیمتی بین شانه‌ها و سر ایجاد می‌شود.

مهم است توجه داشته باشید که خط گردن ممکن است همیشه یک خط مستقیم نباشد. در واقع، بیشتر اوقات خط گردن شیب‌دار است و به یک سمت تمایل دارد. وقتی خط گردن شیب نزولی داشته باشد، سیگنالی که تولید می‌کند قابل‌اعتمادتر است.

حال که با کلیت اجزای الگوی کلاسیک سر و شانه آشنا شدید، بهتر است که به جزئیات بپردازیم و چگونگی شناسایی این الگو را توضیح دهیم.

روند قبلی

اولین چیزی که در نمودار باید در نظر بگیرید، روند قبلی است که معمولاً صعودی است. هرچه روند صعودی بیشتر طول بکشد، احتمال بازگشت روند به سمت نزولی توسط خرس‌های بازار نیز بیشتر می‌شود. روند صعودی بزرگ منتهی به الگوی سر و شانه، خستگی بازار و آمادگی برای یک تغییر را نشان می‌دهد و این احتمال وجود دارد که گاو‌ها و خریداران دیگر نتوانند آن را حفظ کنند.

شانه چپ

پس از مواجه با مقداری مقاومت، روند صعودی یک سقف تشکیل می‌دهد و سپس کاهش پیدا می‌کند. در این محدوده، شانه چپ شکل می‌گیرد. البته ما نمی‌توانیم در این زمان ساخت و شکل‌گیری شانه چپ را شناسایی کنیم و ممکن است که حالت نمودار شبیه مواردی مانند دو سقف باشد. درصورتی‌که روند بخشی از شانه چپ باشد، کاهش قیمت به حمایت می‌رسد و سپس دوباره صعودی می‌شود.

سر

در طول روند بازگشت و صعودی، قیمت به بالاتر از سطح قبلی و شانه چپ می‌رسد، اما با مقاومت دیگری مواجه می‌شود. در این نقطه، سر الگوی سر و شانه شکل می‌گیرد و قیمت برای بار دوم نزولی می‌شود. در روند نزولی دوم، قیمت در همان سطح حمایت و بازگشت شانه چپ به پایان می‌رسد. بنابراین، دو کف قیمتی الگو و در نتیجه خط گردن شکل می‌گیرد.

شانه راست

همان‌طور که در بالا گفته شد، عقب‌نشینی قیمتی دوم باری دیگر به محدوده حمایت قوی می‌رسد و این قدرت را پیدا می‌کند تا یک روند صعودی جدید را رقم بزند. بااین‌حال، پس از مواجهه با مقاومت در همان سطحی که اولین سقف شکل گرفت، گاو‌ها در نهایت تسلیم می‌شوند و قیمت برای سومین بار نزولی می‌شود. سقف سوم، شانه راست است و این روند نشان می‌دهد که حرکت صعودی تمام شده است.

در حالت ایدئال، شانه‌های چپ و راست باید نسبتاً در یک سطح باشند، اما حتی اگر انحراف جزئی وجود داشته باشد الگو همچنان اعتبار دارد.

خط گردن

همان‌طور که گفته شد، این خط از اتصال دو کف قیمتی الگوی سر و شانه شکل می‌گیرد. هنگامی‌که قیمت به زیر این خط شکسته می‌شود، نشان‌دهنده آن است که خریداران تسلیم شده و فروشندگان قدرت پیدا کرده‌اند.

الگوی سر و شانه معکوس چیست؟

الگوی سر و شانه می‌تواند در جهت برعکس نیز تشکیل شود. سر و شانه معکوس، یک حرکت نزولی را دنبال می‌کند و نشان می‌دهد که بازار در حال حرکت به سمت صعودی است. همان‌طور که نام آن نشان می‌دهد، این الگو همان سر و شانه است که وارونه شده است.

در طول شکل‌گیری الگوی سر و شانه معکوس، اولین چیزی که می‌بینید یک دره است که اولین کف قیمت در الگو را نشان می‌دهد. پس از یک روند نزولی طولانی‌مدت، قیمت بالاخره حمایت پیدا کرده و برای مدتی صعودی می‌شود. بااین‌حال، در نهایت قیمت به مقاومت برخورد می‌کند و خرس‌ها تلاش می‌کنند تا قیمت را پایین بکشند. در این مرحله، قیمت برای مدتی از اولین کف الگو عبور می‌کند و پایین‌تر می‌رود.

در نتیجه شکل‌گیری دره دوم، کف قیمتی بعدی دیده می‌شود که سر الگوی سر و شانه معکوس است. پس از آن، قیمت برای بار دوم صعودی می‌شود اما نمی‌تواند به بالای خط گردن برسد و دوباره کاهش پیدا می‌کند. در این زمان، بازار سومین کف را که شانه دوم و راست است، تشکیل می‌دهد.

در نهایت، گاو‌ها پس از سومین تلاش موفق می‌شوند تا مقاومت را شکست دهند و روند را صعودی کنند.

استراتژی معاملاتی با الگوی سر و شانه

همانند هر الگو و شاخص دیگر تحلیل تکنیکال، هدف اصلی الگوی سر و شانه کمک به معامله‌گران برای تصمیم‌گیری‌های بهتر معاملاتی و کسب سود است. شما نیز می‌توانید از الگوی سر و شانه برای شناسایی روند قیمت و ورود یا خروج به‌موقع در زمان کاهش یا افزایش قیمت‌ها استفاده کنید.

لازم به ذکر است که پیش از هر اقدام و به‌کارگیری استراتژی معاملاتی، باید منتظر تکمیل الگو باشید زیرا ممکن است با وجود شباهت اولیه، این الگو نصفه بماند و کامل نشود. درحالی‌که باید به الگو‌های تقریباً کامل شده توجه داشت، اما تحلیل‌گران پیشنهاد می‌کنند تا زمانی‌که قیمت به زیر خط گردن نرفته است، الگوی سر و شانه را کامل شده نبینید.

به‌طور کلی، سه مرحله و استراتژی کلی معاملاتی برای استفاده از الگوی سر و شانه وجود دارد که در ادامه آن‌ها را بررسی می‌کنیم.

1. خط گردن را شناسایی کنید.

• در طول شکل‌گیری الگوی سر و شانه، خط گردن به‌عنوان یک سطح حمایتی برای قیمت عمل می‌کند. خط گردن الگو را تأیید می‌کند و در زمانی که قیمت به زیر آن می‌رسد، شروع روند نزولی را نشان می‌دهد. برای رسم و شناسایی خط گردن در الگوی سر و شانه، شما باید چهار مرحله اصلی را انجام دهید.
• در مرحله اول، شانه چپ را شناسایی کنید. در نمودار قیمت به دنبال سقفی باشید که پایین‌تر از سقف بعدی است و بعد از آن، کاهش قیمتی رخ‌ داده است.
• در ادامه سر را شناسایی کنید. سر، بالاترین سقفی است پس از شانه چپ ایجاد شده است.
• در مرحله سوم، شانه راست را پیدا کنید. شانه سوم، سقف قیمتی است که پس از سر ایجاد می‌شود و در ادامه آن کاهش قیمت رخ‌ می‌دهد.
• در آخر، خطی بکشید که دو کف قیمتی الگو را به هم متصل کند و خط گردن الگوی سر و شانه را به دست آورید.

خطوط گردن بسته به حالت و روند الگو می‌توانند به‌صورت خط مستقیم یا با مقداری شیب به سمت بالا و پایین باشند. به حالت شکل‌گیری خط گردن توجه ویژه‌ای داشته باشید، زیرا شیب‌ خط گردن بر تفسیر کلی الگو و روند آینده قیمت تأثیر می‌گذارد.

2.     حد سود و ضرر را تعیین کنید.

در زمان معامله به کمک الگوی سر و شانه، استفاده از ابزار‌های حد سود و ضرر برای کاهش احتمال ضرر و محافظت از سرمایه ضروری است. در سه محدوده اصلی، تنظیم حد سود یا ضرر می‌تواند به شما کمک کند تا فرصت‌های مناسب ورود یا خروج از معاملات را از دست ندهید.

•         تنظیم در بالای شانه راست: زیرا الگو در زمانی که قیمت از سطح شانه راست به سمت بالا حرکت می‌کند کامل نمی‌شود.
•         تنظیم در بالای سر: زیرا رسیدن قیمت به بالای این سقف به معنای خطا در الگو است.
•         تنظیم بر اساس فاصله بین بالاترین سقف و خط گردن: زیرا پس از شکست خط گردن، قیمت ممکن است به‌اندازه این فاصله کاهش پیدا کند.

لازم به ذکر است که این موارد تنها پیشنهاداتی برای تنظیم حد سود یا ضرر در زمان استفاده از الگوی سر و شانه به شمار ‌می‌روند و قرار دادن بهترین دستور استاپ به تحمل ریسک شما، استراتژی معاملاتی و شرایط الگوی ایجاد شده بستگی دارد. بنابراین، در زمان تعیین سطوح حد سود و حد ضرر، توجه به ساختار الگو، شرایط کلی بازار و سایر شاخص‌های تکنیکال اهمیت دارد و باید در نظر گرفته شوند.

3.     هدف سود خود را تعیین کنید

تعیین هدف سود به شما کمک می‌کند تا تکلیف خود را در زمان ثبت حد سود و ضرر روشن کنید و نوسان‌گیری بهتری داشته باشید. به‌عنوان‌ مثال، می‌توانید از استراتژی زیر برای کسب سود از روند ایجاد شده الگوی سر و شانه استفاده کنید:

•         ابتدا ارتفاع الگو را اندازه‌گیری کنید که فاصله بین خط گردن تا بالاترین سقف (سر) است.
•         در مرحله دوم، باید یک سطح حمایت مهم را شناسایی کنید. این سطح معمولاً ناحیه‌ای است که قیمت در روند‌های نزولی گذشته به آن رسیده است اما موفق نشده از آن عبور کند.
•         در نهایت، می‌توانید از تریلینگ استاپ (Trailing Stop) برای محدودسازی ضرر و بهره‌مندی از فرصت‌های کسب سود روند نزولی ایجادشده استفاده کنید. این روش به شما کمک می‌کند تا به‌جای انتظار برای رسیدن به یک محدوده، از حرکت روند به طور مداوم استفاده کنید.

توجه داشته باشید درصورتی‌ که حد سود خود را به‌درستی تنظیم نکنید، می‌تواند به خروج زودهنگام یا ازدست‌دادن فرصت‌ها منجر شود. بنابراین، تحقیق و بررسی پیش از تنظیم هدف سود و استفاده از ابزار‌های معاملاتی ضروری است.

نکات مهم الگوی سر و شانه

درحالی‌که الگوی سر و شانه می‌تواند برای هر دو معامله‌گران مبتدی و حرفه‌ای کاربرد داشته باشد و به شناسایی روند‌های قیمتی منجر شود، اما مهم است که پیش از استفاده از آن با برخی نکات مهم و ضعف‌های این الگو نیز آشنا باشید.

در ابتدا باید بدانید که هیچ تضمینی وجود ندارد که روند همان‌طور که در الگوی سر و شانه نشان‌داده‌شده است معکوس شود. روند قیمتی ارز‌های دیجیتال تحت‌تأثیر عوامل مختلفی است که در برخی زمان‌ها می‌توانند سیگنال‌های اندیکاتور‌ها و تحلیل‌ها را نامعتبر کنند.

همچنین سر و شانه یک الگوی ذهنی است و می‌تواند از نظر شکل و اندازه متفاوت باشد. بنابراین، گاهی اوقات برای معامله‌گران تازه‌وارد شناسایی این الگو به‌صورت واضح و مشخص دشوار است.

حرکات بزرگ قیمتی همچنین می‌تواند باعث ایجاد فواصل زیاد برای استاپ‌لاس‌ها شود. در چنین شرایطی، شما ممکن است مجبور شوید حد ضرر خود را در فاصله‌ای دور از قیمت فعلی تنظیم کنید که می‌تواند ریسک معاملات شما را افزایش دهد.

پدیده ویپ ساو (Whipsaw) و حرکت‌های کاذب نیز در الگوی سر و شانه وجود دارد. به‌عنوان‌ مثال، قیمت ممکن است به‌سرعت از خط گردن عبور کند و این‌گونه به نظر برسد که روند جدید شروع شده است، اما بازار به‌طور ناگهان تغییر جهت می‌دهد و قیمت دوباره به داخل الگو بر می‌گردد.

بااین‌حال، الگوی سر و شانه به دلایلی مانند شناسایی آسان آن توسط معامله‌گران باتجربه، قابلیت تعریف سود و ضرر، فرصت‌های کسب سود از روند‌های بزرگ قیمتی و قابلیت استفاده در تمام بازار‌ها از جمله ارز‌های دیجیتال محبوبیت پیدا کرده است و امروزه به‌طور گسترده توسط معامله‌گران بازار‌های مالی استفاده می‌شود.

جمع‌بندی

الگوی سر و شانه یکی از محبوب‌ترین الگو‌های نموداری بازار ارز‌های دیجیتال به شمار می‌رود که می‌تواند پایان روند صعودی و شروع روندهای نزولی را نشان دهد. بااین‌حال، روند‌های قیمتی غیرقابل‌پیش‌بینی و ناگهانی بخشی جدانشدنی از بازار ارز‌های دیجیتال به شمار ‌می‌روند و ضروری است که در زمان استفاده از الگوی سر و شانه، از اهمیت مدیریت ریسک و بررسی مداوم شرایط بازار غافل نشوید.

سؤالات متداول

۱. الگوی سر و شانه چیست؟

یک الگو در تحلیل تکنیکال است که در پایان روند صعودی ایجاد می‌شود و تغییر روند به نزولی را نشان می‌دهد.

۲. الگوی سر و شانه از چه بخش‌هایی تشکیل شده است؟

این الگو از شانه چپ، سر، شانه راست و خط گردن تشکیل شده است.

۳. آیا الگوی سر و شانه برای تمامی بازارها کاربرد دارد؟

بله این الگو در تمام بازارهای مالی مانند بورس، فارکس و ارزهای دیجیتال مورد استفاده قرار می‌گیرد.