شاخص حرکت جهت‌دار (ADX)

وقتی وارد بازار می‌شویم، یکی از بزرگ‌ترین چالش‌ها این است که متوجه شویم جهت بازار صعودی است یا نزولی. گاهی نوسانات ریز و درشت بازار می‌توانند تریدرها را گمراه کنند؛ اما افرادی که بتوانند جهت روند و قدرت روند را به‌درستی شناسایی کنند، چندین گام از بقیه معامله‌گرها جلوتر هستند. اینجاست که اندیکاتوری به‌نام شاخص حرکت جهت‌دار وارد صحنه می‌شود. شاخص حرکت جهت‌دار نه‌تنها جهت بازار را مشخص می‌کند، بلکه می‌تواند شدت و قدرت حرکت را هم نشان دهد. ادامه این مقاله برای تریدرهایی نوشته شده است که قصد دارند با شناسایی به‌موقع جهت و قدرت روند به کمک شاخص حرکت جهت‌دار، در مناسب‌ترین نقاط وارد بازار شوند و در بهترین شرایط از آن خارج شوند.

شاخص حرکت جهت‌دار چیست و چه کاربردی دارد؟

شاخص حرکت جهت‌دار (Average Directional Index) یا به‌اختصار ADX یکی از اندیکاتورهای مشهور و پرکاربرد در تحلیل تکنیکال است. ولز وایلدر (Welles Wilder) سال ۱۹۷۸ این شاخص را به‌عنوان ابزاری برای سنجش قدرت روند در یک بازه قیمتی مشخص معرفی کرد. در تصویر زیر، اندیکاتور ADX را مشاهده می‌کنید.

شاخص ADX قدرت روند را می‌سنجد، اما جهت آن را مشخص نمی‌کند؛ یعنی شاخص ADX می‌گوید روند قوی است یا ضعیف، اما نمی‌گوید بازار در حال صعود است یا نزول. برای رفع این محدودیت، اغلب تحلیل‌گران از شاخص حرکت جهت‌دار (Directional Movement Index) یا DMI استفاده می‌کنند.

به همین دلیل، ممکن است در منابع متعددی ببینید که شاخص‌های DMI و ADX به جای هم به کار رفته‌اند؛ می‌توانیم بگوییم DMI همان ADX است که با دو شاخص دیگر یعنی +DI و -DI ترکیب شده تا علاوه بر قدرت روند، جهت حرکت قیمت و فشار خریداران و فروشندگان هم مشخص شود. شاخص حرکت جهت‌دار از سه بخش تشکیل شده است:

• خط ADX که شدت یا قدرت کلی روند را بدون توجه به صعودی یا نزولی بودن بازار نشان می‌دهد. معمولاً عدد بالای ۲۵ نشان‌دهنده روند قوی و عدد پایین‌تر از ۲۰ نشانه روند ضعیف یا بازار بدون جهت است. در تصویر زیر، خط ADX را به رنگ قرمز مشاهده می‌کنید.
• خط +DI یا اندیکاتور جهت‌دار مثبت (Positive Directional Indicator) قدرت حرکت صعودی و غالب بودن خریداران را نمایش می‌دهد. هرچه مقدار +DI بالاتر باشد، یعنی خریداران کنترل بیشتری بر بازار دارند و احتمال ادامه روند صعودی بیشتر است. در تصویر زیر، خط +DI آبی‌رنگ است.
• خط –DI یا اندیکاتور جهت‌دار منفی (Negative Directional Indicator) نشان‌دهنده قدرت حرکت نزولی و غالب بودن فروشندگان است. مقدار بالای –DI به این معناست که فروشندگان دست بالا را دارند و روند نزولی غالب است. در تصویر زیر، خط +DI با رنگ نارنجی نمایش داده شده است. 

در شاخص حرکت جهت‌دار، وقتی +DI بالاتر از -DI باشد، خریداران در بازار غالب هستند و وقتی -DI بالاتر باشد، فروشندگان قدرت بیشتری دارند. همچنین، اگر +DI بالاتر از -DI باشد و ADX عدد بالایی نشان دهد، معمولاً روند صعودی قوی است. برعکس، وقتی -DI بالاتر باشد و ADX روندی قوی را تأیید کند، احتمال ادامه نزول زیاد است. همچنین، عدد پایین ADX نشان‌دهنده ضعف روند و بازار خنثی است. با بررسی سه خط DMI، می‌توانیم شدت و جهت روند را تشخیص دهیم و تصمیم‌های دقیق‌تری برای ورود یا خروج از معامله بگیریم.

انواع شاخص حرکت جهت‌دار

به‌طور کلی، تریدرها از دو شاخص ADX و DMI تحت عنوان شاخص حرکت جهت‌دار استفاده می‌کنند. یکی از این شاخص‌ها، فقط قدرت روند را تشخیص می‌دهد و دیگری جهت بازار را هم مشخص می‌کند. از هر یک از این شاخص‌ها بسته به استراتژی خودتان می‌توانید استفاده کنید.

میانگین شاخص جهت‌دار (ADX)

هدف اصلی اندیکاتور ADX سنجش قدرت روند بازار است. این شاخص به معامله‌گر کمک می‌کند بفهمد روند فعلی چقدر قوی یا ضعیف است، بدون اینکه جهت آن (صعودی یا نزولی) مشخص شود. به عبارت دیگر، عدد ADX به شما می‌گوید که بازار در حال تجربه یک روند قوی است یا بیشتر در حالت رنج و نوسانی قرار دارد.

هر چه مقدار ADX بالاتر باشد، نشان‌دهنده روندی قوی‌تر و پایدارتر است و هر چه پایین‌تر باشد، بازار ضعیف‌تر و بدون جهت مشخص است که ممکن است برای معامله‌گرانِ روندی جذاب نباشد. اندیکاتور ADX به خاطر تشخیص سریع قدرت روند و کمک به تشخیص بازارهای رِنج اندیکاتور محبوبی است؛ اما از معایب ADX این است که جهت حرکت قیمت را مشخص نمی‌کند و برای تحلیل کامل، نیاز به ابزارهای مکمل دارد.

شاخص حرکت جهت‌دار (DMI)

درحالی که ADX فقط قدرت روند را نشان می‌دهد، شاخص حرکت جهت‌دار یا DMI اطلاعات کامل‌تری ارائه می‌کند. DMI شامل سه خط است. خط ADX شدت روند را اندازه می‌گیرد؛ خط +DI قدرت حرکت صعودی را نشان می‌دهد و خط -DI قدرت حرکت نزولی را به تصویر می‌کشد.

وقتی +DI بالاتر از -DI باشد و ADX رقم بالایی نشان دهد، روند بازار صعودی و قدرتمند است. وقتی -DI بالاتر از +DI باشد و ADX عدد بالایی داشته باشد، روند نزولی قدرتمند است. اگر ADX پایین باشد، روند بازار ضعیف یا خنثی است و ممکن است شرایط برای ورود به معامله جذاب نباشد.

با بررسی این سه خط، معامله‌گر می‌تواند هم شدت روند و هم جهت آن را بفهمد و تصمیم‌های معاملاتی دقیق‌تری بگیرد. به همین دلیل، بسیاری از تحلیل‌گران ترجیح می‌دهند به جای استفاده تنها از ADX، از DMI استفاده کنند تا تصویر واضح‌تر و جامع‌تری از وضعیت بازار داشته باشند.

آموزش کار با شاخص حرکت جهت‌دار

برای استفاده از شاخص حرکت جهت‌دار، ابتدا باید آن را روی نمودار قیمتی خود فعال کنید. بیشتر پلتفرم‌های معاملاتی مانند تریدینگ ‌ویو (TradingView) و متا تریدر (MetaTrader) این اندیکاتور را به‌صورت پیش‌فرض دارند. چه از تک‌خط ADX استفاده کنید و چه اندیکاتور سه‌خطی DMI را به کار بگیرید، سیگنال گرفتن از شاخص حرکت جهت‌دار کار راحتی است. در ادامه، مراحل کار با شاخص حرکت جهت‌دار را قدم‌به‌قدم در نرم‌افزار تحلیل تریدینگ ویو توضیح می‌دهیم.

نحوه راه اندازی و تنظیمات شاخص حرکت جهت‌دار

وارد حساب خود در تریدینگ ویو شوید و روی گزینه Indicators کلیک کنید. سپس، بر حسب استراتژی خود نام ADX یا DMI را جستجو کنید.

تنظیمات ADX

اگر نام ADX یا Average Directional Index را جستجو و روی آن کلیک کنید، یک خط زیر نمودار به شما نمایش داده می‌شود.

با کلیک روی سه نقطه More اندیکاتور، می‌توانید سه سربرگ Inputs، Style و Visibility برای شخصی‌سازی ADX پیدا کنید.

در سربرگ Inputs، گزینه ADX Smoothing مشخص می‌کند که میانگین‌گیری خط ADX چگونه انجام شود. هرچه عدد ADX Smoothing بالاتر باشد، خط ADX نرم‌تر نمایش داده می‌شود و نویز کمتری دارد. هرچه عدد ADX Smoothing را کمتر کنیم، خط ADX حساس‌تر و پرنوسان‌تر می‌شود.

در سربرگ Inputs، گزینه DI Length هم مشخص می‌کند که ADX چند کندل گذشته را برای سنجش قدرت روند بررسی کند. اینجا هم هرچه عدد DI Length بیشتر باشد، خط ADX نرم‌تر است و کمتر نوسان می‌کند. بالا بودن عدد DI Length هم به‌معنای حساس‌تر و پرنوسان‌تر بودن خط ADX است.

در سربرگ Style هم می‌توانیم رنگ و ظاهر خط ADX را شخصی‌سازی کنیم. سربرگ Visibility هم مشخص می‌کند که اندیکاتور ADX در کدام تایم‌فریم‌ها و نمودارها نمایش داده شود. این سربرگ‌ها کمک می‌کنند نمودار شما تمیز، مرتب و شخصی‌سازی‌شده باشند و اطلاعات اضافی دیده نشود.

تنظیمات DMI

برای اضافه کردن DMI هم وارد بخش Indicators از نوار ابزار بالای صفحه شوید و DMI یا همان Directional Move Index را جستجو کنید. پس از فعال‌سازی، سه خط روی نمودار زیر قیمت ظاهر می‌شوند.

با نگه داشتن موس روی هر رنگ، نام خط و عدد آن به شما نمایش داده می‌شود. مثلاً، در تصویر زیر، خط قرمز ADX، خط آبی +DI و خط نارنجی هم –DI را نمایش می‌دهد. برای تفسیر DMI، باید به جایگاه +DI و –DI نسبت به یکدیگر توجه کنید. وقتی +DI بالاتر از –DI قرار دارد، یعنی فشار خرید و حرکات صعودی قوی‌تر هستند. برعکس، اگر –DI بالاتر باشد، فشار فروش و حرکات نزولی دست برتر را در بازار گرفته‌اند.

البته قدرت واقعی سیگنال‌های +DI و –DI زمانی مشخص می‌شود که به خط ADX هم نگاه کنید؛ چون ADX نشان می‌دهد روند فعلی چقدر قوی است. به‌طور کلی، ADX بالاتر از ۲۵ نشانه روند قدرتمند و پایین‌تر از ۲۰ نشانه بازار کم‌رمق است.

انواع استراتژی معاملاتی با شاخص حرکت جهت‌دار

با شاخص حرکت جهت‌دار می‌توانید زمان مناسب ورود و خروج از معاملات را تشخیص دهید. به‌عنوان مثال، وقتی +DI بالای –DI می‌رود و ADX روند صعودی و قوی را تأیید می‌کند، می‌تواند نشانه شروع یک حرکت مثبت باشد. در مقابل، وقتی –DI بالای +DI قرار بگیرد و ADX بالا باشد، احتمال ادامه روند نزولی زیاد است. اگر ADX پایین باشد، یعنی بازار بی‌روند است و ممکن است ورود به معامله در این شرایط ریسک بالایی داشته باشد. به همین دلیل، ترکیب شاخص حرکت جهت‌دار با ابزارهای دیگر مثل میانگین متحرک یا سطوح حمایت و مقاومت می‌تواند دقت تحلیل را بیشتر کند. در ادامه، به چند استراتژی اشاره می‌کنیم که می‌توانید با شاخص حرکت جهت‌دار آنها را بچینید.

استراتژی تقاطع خطوط +DI و –DI

در این روش، تمرکز روی عبور خطوط +DI و –DI از همدیگر است. وقتی خط DI+ خط –DI را از پایین به بالا قطع می‌کند، می‌تواند سیگنال خرید باشد؛ چون نشان می‌دهد قدرت خریدارها در حال افزایش است. برعکس، وقتی خط –DI از پایین به بالا خط DI+ را قطع کند، اغلب با سیگنال فروش روبه‌رو هستیم. البته، این سیگنال‌ها زمانی مطمئن‌تر هستند که خط ADX هم بررسی شود و نشان دهد که روند از قدرت کافی برخوردار است.

استفاده از ADX برای تأیید قدرت روند

در این استراتژی، می‌توانید از اندیکاتور ADX به‌تنهایی استفاده کنید یا آن را در کنار خطوط DI+ و –DI به کار بگیرید. ابتدا، باید جهت روند را مشخص کنید. جایگاه خطوط DI+ و –DI در این راستا به شما کمک می‌کنند. سپس، به مقدار ADX نگاه ‌کنید تا قدرت آن تأیید شود. معمولاً وقتی ADX بالای ۲۵ باشد، روند قوی تلقی می‌شود و احتمال ادامه حرکت بیشتر است. اگر ADX پایین‌تر از ۲۰ باشد، ورود به معامله ممکن است ریسک بالایی داشته باشد، چون بازار در حالت خنثی است.

ترکیب شاخص حرکت جهت‌دار با ابزارهای دیگر

بسیاری از تریدرها برای بالا بردن دقت تحلیل و فیلتر کردن سیگنال‌های اشتباه، شاخص حرکت جهت‌دار را در کنار ابزارهای دیگری مثل میانگین متحرک، سطوح حمایت و مقاومت، شاخص قدرت نسبی (RSI) یا الگوهای کندل‌استیک استفاده می‌کنند. مثلاً اگر DMI سیگنال خرید بدهد و در همان زمان RSI هم از سطح 50 بالاتر باشد، یا اگر مشاهده کنیم که قیمت با قدرت از یک مقاومت مهم و میانگین متحرک عبور کند، می‌توانیم این همگرایی سیگنال‌ها را نشانه‌ قوی‌تری برای ورود به معامله در نظر بگیریم.

مزایا و معایب استفاده از شاخص حرکت جهت‌دار

هر ابزار تحلیل در بازار مزایا و معایب خاص خودش را دارد و اندیکاتور ADX یا DMI هم از این قاعده مستثنا نیست. شاخص حرکت جهت‌دار شبیه به یک چراغ راهنما عمل می‌کند؛ هم جهت بازار را نشان می‌دهد و هم قدرت روند را اندازه می‌گیرد. اما مثل هر ابزار دیگری، در برخی شرایط این ابزار می‌تواند گمراه‌کننده باشد یا به تأییدیه‌های دیگری احتیاج داشته باشد. در ادامه، مزایا و محدودیت‌های استفاده از شاخص حرکت جهت‌دار را بررسی می‌کنیم تا بهتر متوجه شویم که چطور می‌توانیم از این اندیکاتور استفاده کنیم.

مزایا

• شناسایی هم‌زمان جهت و قدرت روند: برخلاف بسیاری از اندیکاتورها که فقط جهت حرکت قیمت را نشان می‌دهند، شاخص حرکت جهت‌دار با ترکیب +DI، –DI و ADX به شما اجازه می‌دهد هم جهت و هم قدرت روند را تشخیص دهید. این ویژگی باعث می‌شود تصمیم‌گیری دقیق‌تری برای ورود یا خروج از معاملات داشته باشید.
• کاربرد در تمام بازارها و تایم‌فریم‌ها: شاخص حرکت جهت‌دار محدود به بازار یا بازه زمانی خاصی نیست و می‌توانیم از آن در بازارهای مالی مختلف مثل سهام، فارکس یا کریپتو استفاده کنیم. همچنین، شاخص حرکت جهت‌دار در تایم‌فریم‌های کوتاه‌مدت تا بلندمدت می‌تواند عملکرد قابل‌قبولی داشته باشد.  
• قابلیت ترکیب با بقیه ابزارها: شاخص حرکت جهت‌دار یک ابزار ساده است که به‌خوبی با بقیه ابزارها مثل میانگین متحرک، الگوهای کندل‌استیک و سطوح حمایت و مقاومت ترکیب می‌شود تا دقت سیگنال‌ها را افزایش دهد.

معایب

• ایجاد سیگنال‌های کاذب در بازارهای کم‌نوسان: در شرایطی که بازار روند مشخصی ندارد یا نوسانات بازار بسیار کم هستند، شاخص حرکت جهت‌دار ممکن است سیگنال‌های اشتباه صادر کند که باعث ورود ناموفق به معامله می‌شود.
• پیچیدگی برای تریدرهای تازه‌کار: کار هم‌زمان با سه خط +DI، –DI و ADX و تفسیر رفتار آنها ممکن است برای افرادی که تازه وارد دنیای تحلیل تکنیکال شده‌اند کمی دشوار باشد. کار با شاخص حرکت جهت‌دار به تمرین و تجربه احتیاج دارد.

 نکات مهم استفاده از شاخص حرکت جهت‌دار

تفسیر صحیح شاخص حرکت جهت‌دار به عوامل مختلفی مثل قدرت روند، نوسانات بازار، تایم‌فریم مورد استفاده و ترکیب آن با سایر اندیکاتورها بستگی دارد. با رعایت برخی نکات کلیدی و مدیریت ریسک مناسب، می‌توانید جلوی سیگنال‌های کاذب را بگیرید و هوشمندانه از سیگنال‌های شاخص حرکت جهت‌دار بهره بگیرید. در ادامه، به برخی از مهم‌ترین نکات در خصوص شاخص حرکت جهت‌دار اشاره می‌کنیم.

• همیشه به ADX توجه کنید. صرفاً بالا یا پایین بودن خطوط +DI و –DI کافی نیست. خط ADX مشخص می‌کند روند قدرت لازم برای ادامه را دارد یا نه. معمولاً مقدار بالای ۲۵ نشانه روند قوی و مقدار زیر ۲۰ نشانه بازار خنثی است.
• از تقاطع خطوط به‌عنوان سیگنال قطعی استفاده نکنید. عبور +DI و –DI از یکدیگر می‌تواند نشان‌دهنده آغاز یک حرکت جدید باشد. با این همه، این سیگنال همیشه باید با عوامل دیگری مثل حجم معاملات یا شکست سطوح کلیدی تأیید شود تا سیگنال اشتباه نداشته باشید.
• تایم‌فریم مناسب انتخاب کنید. عملکرد شاخص حرکت جهت‌دار در تایم‌فریم‌های مختلف متفاوت است. این شاخص در بازه‌های زمانی کوتاه‌مدت ممکن است نویز و سیگنال‌های اشتباه بیشتری داشته باشد، در حالی که تایم‌فریم‌های بلندمدت معمولاً نتایج قابل‌اعتماد‌تری ارائه می‌دهند.
• تحلیل چندبعدی داشته باشید. استفاده از شاخص حرکت جهت‌دار همراه با سایر اندیکاتورها و ابزارهای تحلیل تکنیکال، مثل میانگین متحرک یا الگوهای قیمتی، دقت تحلیل را افزایش می‌دهد.
• از حد ضرر استفاده کنید. حتی وقتی سیگنال‌های شاخص حرکت جهت‌دار قوی به نظر می‌رسند، بازار همیشه ممکن است خلاف انتظار شما حرکت کند. تعیین حد ضرر به مدیریت ریسک سرمایه‌تان کمک و از زیان‌های بزرگ جلوگیری می‌کند.
• از تمرین و تجربه غافل نشوید. برای تفسیر صحیح خطوط +DI، –DI و ADX به تجربه و تمرین احتیاج دارید. بهتر است ابتدا در حساب دمو یا با حجم کم تمرین کنید تا نحوه واکنش بازار به سیگنال‌های شاخص حرکت جهت‌دار را بشناسید.
• تغییرات ناگهانی بازار را جدی بگیرید. حرکات شدید قیمتی یا اخبار اقتصادی ممکن است موج‌های شدیدی در بازار راه بیندازند و باعث سیگنال‌های اشتباه شاخص حرکت جهت‌دار شوند. همیشه مراقب اخبار مهم و عوامل بنیادی باشید.
• اندیکاتور شاخص حرکت جهت‌دار را در بازه‌های مختلف بررسی کنید. گاهی بررسی شاخص حرکت جهت‌دار در چند تایم‌فریم به‌طور هم‌زمان، تصویر دقیق‌تری از روند کلی بازار ارائه می‌دهد و به تشخیص فرصت‌های بهتر کمک می‌کند.
• صبر و مدیریت روانی داشته باشید. شاخص حرکت جهت‌دار ابزار مفیدی است؛ اما اگر بدون گرفتن تأییدیه مکمل وارد معامله شوید و مدیریت ریسک لازم را نداشته باشید، به‌ اندازه کافی نمی‌توانید از پتانسیل این ابزار بهره بگیرید. بعد از دریافت هر سیگنالی، صبر پیشه کنید و از بقیه اندیکاتورها، الگوهای کندل‌ استیک یا اسیلاتورها برای تأیید سیگنال‌‌ها استفاده کنید.

شاخص حرکت جهت‌دار، چراغ راهنمای بازار

در افت و خیز قیمت‌ها، شاخص حرکت جهت‌دار مثل یک چراغ راهنما عمل می‌کند و نشان می‌دهد خریدارها دست بالا را در بازار دارند یا فروشنده‌ها. این اندیکاتور که دو فرمت ADX و DMI دارد می‌تواند تعیین کند که آیا روند بازار قدرتمند و مطمئن است، یا فقط با یک نوسان بی‌جهت سروکار داریم. اما فراموش نکنیم که هیچ اندیکاتوری نمی‌تواند به‌تنهایی کافی باشد. برای اطمینان از سیگنال‌های شاخص حرکت جهت‌دار، حتماً این ابزار را در چند تایم‌فریم بررسی کنید. همچنین، تأییدیه بقیه ابزارها را داشته باشید و حد ضرر هم تنظیم کنید. اگر نکات کلیدی کار با شاخص حرکت جهت‌دار را در ذهن داشته باشید، این اندیکاتور می‌تواند یک همراه قابل‌اعتماد و روشن‌گر برای شما باشد.