بررسی انواع صرافی های ارز دیجیتال ؛ چند نوع صرافی رمز ارز داریم؟

یکی از تجارت‌های پر سود در صنعت رمز ارزها متعلق به صرافی های ارز دیجیتال است. در بدو ورود به بازار رمز ارزها همه کاربران نیاز دارند تا با یک صرافی رمز ارزی سروکار داشته باشند. در ادامه با بررسی معروف ترین شکل دسته بندی صرافی‌های رمز ارزی، یعنی نوع متمرکز و غیر متمرکز، به معرفی سازوکار و ویژگی‌های هر یک می‌پردازیم.

صرافی ارز دیجیتال چیست؟

یک صرافی یا اکچسنج (Exchange) ارز دیجیتال پلتفرمی برای ترید و مبادله رمز ارزهاست. بسته به نوع اکسچنج، کاربران در یک صرافی رمز ارزی می‌توانند دارایی‌های دیجیتالی خود را با ارز فیات، یا سایر ارزهای دیجیتال مبادله کنند.

تریدرهایی که می‌خواهند ارز دیجیتال بخرند و معامله کنند به پلتفرمی برای ارتباط با طرف معامله خود نیاز دارند و این جایی است که صرافی‌های رمز ارزی وارد میدان می‌شوند. یک پلتفرم مبادله ارز دیجیتال دو طرف یک معامله رمز ارزی را به یکدیگر می‌شناساند و نیاز‌های کاربران در خرید و فروش را با هم منطبق می‌کند.

صرافی ارز دیجیتال یا کیف پول ارز دیجیتال

بسیاری از تازه واردان فضای ارزهای دیجیتال استفاده از صرافی‌های رمز ارزی را راحت‌ترین راه برای ذخیره دارایی شان می‌دانند. کاربران تازه کار معمولا با یک دکمه خریدشان را در یک صرافی رمز ارزی انجام داده و از کیف پولی که در حساب کاربری صرافی به آن‌ها تخصیص داده شده برای ذخیره رمز ارزها استفاده می‌کنند. اما توصیه ما به شما این است که هرگز مبالغ بالا را در کیف پول صرافی‌ها نگه ندارید و همیشه آن‌ها را به کیف پول ارز دیجیتال شخصی خودتان انتقال دهید.

قبل هر چیز بهتر است برخی ملاحظات امنیتی کار با صرافی‌های ارز دیجیتال را یاد بگیرید؛ کیف پول‌هایی که صرافی‌های متمرکز برای کاربران فراهم کرده‌اند از نوع کیف پول گرم (هات ولت) و البته نوعی کیف پول حضانتی هستند؛ به این معنی که کلیدهای خصوصی شما اولا در فضای آنلاین و ثانیا توسط خود صرافی نگهداری می‌شود. این بدان معنی است که عملا شما مالک دارایی‌تان نیستید و کس دیگری همیشه به آن‌ها دسترسی دارد. پس با انتقال دارایی‌تان به یک کیف پول ارز دیجیتال سرد یا گرم شخصی، همیشه دارایی‌هایتان را از چشم هکرها و سودجویان محفوظ نگه دارید.

این داستان در صرافی غیر متمرکز کمی متفاوت است و شما در این نوع صرافی‌ها اصلا حساب کاربری ایجاد نکرده و احراز هویت نمی‌کنید. در واقع از مزایای استفاده از دکس‌ها این است که ارزهای دیجیتال شما همیشه در کیف پول شخصی‌تان می‌ماند و برای انجام تراکنش در این پلتفرم‌ها باید والت خود را به این پلتفرم‌ها متصل کنید. در ادامه با هر دو نوع صرافی بیشتر آشنا می‌شوید.

نحوه معامله و خرید و فروش در صرافی ها

فرض کنید می‌خواهید کمی رمز ارز اتر (ETH) با قیمتی که خودتان معین می‌کنید را بفروشید؛ با ثبت این سفارش، پلتفرم صرافی اطلاعات را در اختیار خریداران می‌گذارد و اگر کسی تصمیم گرفت با قیمت شما معامله کند، صرافی معامله را جوش می‌دهد. البته این بیان ساده‌ای برای عملکرد یک اکسچنج یا پایگاه مبادله رمز ارزهاست و با توجه به نوعشان، هر یک سازوکار به خصوصی دارند. مثلا برخی به عنوان دروازه فیات هم عمل می‌کنند و می‌توانید با کارت بانکی معمولی حسابتان را در صرافی شارژ کنید و با ارز فیات رمز ارز بخرید.

صرافی‌های رمز ارزی در نحوه محاسبه کارمز معاملات و درصد سودی که برای خوشان بر می‌دارند متفاوت عمل می‌کنند. برخی صرافی‌ها انواع معاملات مشتقه، فیوچرز با اهرم، اسپات و غیره را ارائه می‌دهند و برخی بسیار محدودتر عمل می‌کنند. برای درک عملکرد صرافی‌ها، به سه دسته معامله کلاسیک، همتا به همتا (p2p) و مبادله از طریق بروکرها (Broker) نگاهی می‌اندازیم.

معامله کلاسیک: نوع کلاسیک یا سنتی معاملات ارز دیجیتال مشابه معاملات کلاسیک در بازار بورس و سهام است. ابتدا با مقداری ارز فیات یا رمز ارز دیگر، یک سفارش (خرید یا فروش) ایجاد می‌کنید که در دفتر سفارشات یا اوردر بوک (Orderbook) ثبت می‌شود. سپس با توجه به حد و حدودی که برای قیمت معین کردید، صبر می‌کنید تا کسی در مقابل پیدا شود و سفارشی که شما ثبت کردید با نیازهای او بخواند.

معامله همتا به همتا: برای درک عملکرد این نوع معاملات بهتر است نگاهی به تاریخ معاملات بشر بیندازیم؛ در زمان باستان، دادوستد یا مبادله پایاپای کالا مرسوم بوده است. قبل از اختراع پول، فروشنده و خریدار یا بهتر بگوییم بده بستان کنندگان بدون هیچ واسطه‌ای کالاهاشان را با هم تعویض می‌کردند. این نوع مبادله را همتا به همتا (Peer-to-peer) می‌گویند که اکنون در فضای رمز ارزها هم بسیار محبوب شده‌اند. در معاملات رمز ارزی p2p واسطه‌ها حذف شده و بدون پلتفرمی برای ثبت دفتر سفارشات هم می‌شود مبادله انجام داد. این مفهوم مقدمه‌ای برای تعریف صرافی‌های غیر متمرکز است که در ادامه این مقاله به تشریح از آن یاد می‌کنیم.

معاملات در بروکرها: بروکرها یا کارگزاری‌ها در هر بازار مالی به عنوان یک پیمانکار عمل می‌کنند. این واسطه‌ها با مشتریان قرار داد می‌بندند و اطمینان می‌دهند که از محل ذخیره دارایی مشتریان، معاملات خرید و فروش را به جای آن‌ها انجام دهند.

انواع صرافی های ارز دیجیتال

در واقع همه پلتفرم‌های صرافی‌های ارز دیجیتال به عنوان یک پلتفرم واسطه بین خریدار و فروشنده عمل می‌کنند  و قرار دادن آن‌ها در گروه‌های متمرکز و غیر متمرکز، شناخته شده‌ترین نوع دسته بندی صرافی‌های رمز ارزی است؛ در ادامه به تعریف هر یک و بررسی مزایا و معایبشان می‌پردازیم.

صرافی های متمرکز (cex)

صرافی‌های متمرکز رمز ارزی یا CEX (Centralized cryptocurrency exchange) یک شخص ثالث بین دو طرف معامله هستند. این صرافی‌ها توسط یک شرکت اداره می‌شوند و بر یک نهاد متمرکز تکیه دارند. اکنون اکثر (بهتر است بگوییم 99 درصد) تبادلات رمز ارزی در پلتفرم‌های صرافی متمرکز اتفاق می‌افتند.

تمرکز گرایی یک صرافی باعث می‌شود نهادی پاسخگو به کاربران وجود داشته باشد و کاربران خیالشان از این بابت راحت باشد. اما این موضوع یک نقطه شکست بسیار آسیب پذیر هم ایجاد می‌کند که در صورت قصور شرکت اداره کننده سیستم، تمام دارایی کاربران به خطر می‌افتد.

مزایای صرافی های متمرکز

صرافی‌های متمرکز نسبت به انواع غیر متمرکز مزایایی دارند که به طور خلاصه در زیر لیست شده‌اند:

1. استفاده راحت: رابط کاربری و سازوکار تبادلات در صرافی‌های متمرکز برای استفاده کاربران تازه کار و سرمایه گذاران نوپا بسیار قابل فهم طراحی شده است. مثلا فرض کنید شما یک فرد نوپا در بازار ارزهای دیجیتال هستید و می‌خواهید برای اولین بار رمز ارز بخرید؛ در این صورت با واریز ارز فیات به حساب کاربری‌تان در یک صرافی متمرکز و فشردن یک کلیک می‌توانید به هدف خود برسید و از مشقت فهم عملکرد کیف پول‌های رمز ارزی، تراکنشات p2p و بسیاری از اصطلاحات دیگر آسوده باشید.
2. قابل اعتماد بودن: این ویژگی البته فقط در صرافی‌های معتبر ارزهای دیجیتال وجود دارد و همیشه باید مراقب کلاهبرداران رمز ارزی باشید. اگر یک صرافی ارز دیجیتال متمرکز و معتبر را برای انجام معاملات خود انتخاب کنید، می‌توانید مطمان باشید که این شرکت‌ها همیشه لایه‌های مختلف امنیتی را برای حساب شما در نظر می‌گیرند و مراقب دارایی‌هایتان هستند.
3. پاسخگویی: متمرکز بودن نهاد قدرت در یک صرافی CEX به این معنی است که در صورت هک شدن یا از دسترس خارج شدن پلتفرم، همیشه می‌توانید به پشتیبانی پیام دهید و از آن‌ها توضیح بخواهید؛ امکانی که در دکس‌ها وجود ندارد.
4. تنوع دارایی: بسته به این که کدام صرافی متمرکز را انتخاب می‌کنید، معمولا می‌توانید لیستی از تمام رمز ارزهای محبوب روی شبکه‌های مختلف بلاک چینی را در این صرافی‌ها پیدا کنید و آن‌ها را ترید کنید.

معایب صرافی های متمرکز

برخی معایب و ریسک‌های استفاده از صرافی‌های متمرکز را در موارد بیابید:

1. خطر هک شدن: شرکت‌های صرافی متمرکز تمام اطلاعات کیف پول‌های کاربران را ذخیر می‌کنند و در واقع یک کاربر با انتخاب یک CEX قبول می‌کند که دارایی‌اش را به آن پلتفرم بسپارد. از سویی محل ذخیره داده یک صرافی رمز ارزی متمرکز حامل اطلاعات بسیار مهم و البته موجودی بسیار زیادی ارز فیات و دیجیتال است که کلاهبرداران و هکرهای آنلاین را وسوسه می‌کند.
2. کارمزد معاملات: صرافی‌های متمرکز بخش زیادی از سود خود را از واسطه‌گری معاملات بدست می‌آورند. این اکسچنج‌ها سود هر تراکنش را به صورت درصدی از مبلغ کل آن معامله برای خود بر می‌دارند که می‌تواند در تبادلات سنگین، هزینه قابل توجهی باشد.
3. دستکاری قیمت‌ها: صرافی‌های متمرکز رمز ارزی برای دستکاری قیمت‌ها و به خصوص کسب سود هر چه بیشتر از معاملات فیوچرز می‌توانند دست به هر کاری بزنند. تا به حال مواردی دیده شده و شایعاتی شنیده شده که برخی از صرافی‌ها قیمت جفت ارزها را دستکاری و جیب خودشان را پر می‌کنند.
4. احراز هویت: برای شرکت در بازار ارزهای دیجیتال در یک پلتفرم واسطه صرافی متمرکز باید تمام اطلاعات هویتی خود را در اختیار آن‌ها بگذارید و اعتمادشان را جلب کنید. این مساله‌ای است که موجب تبعیض می‌شود و شعار اقتصاد نامتمرکز برای همه مردم دنیا را زیر سوال می‌برد.

بهترین صرافی های متمرکز

محبوب‌ترین صرافی‌های متمرکز ارز دیجیتال را در لیست زیر بیابید:

• کوین بیس (Coinbase)
• کراکن (Keaken)
• بایننس (Binance)
• جمینی (Gemini)
• هیوبی گلوبال (Huobi Global)
• بیت‌هامب (Bithumb)
• بیت فینکس (Bitfinex)
• کوکوین (KuCoin)
• اف تی ایکس (FTX)
• بای بیت (ByBit)

صرافی های غیر متمرکز (dex)

صرافی‌های غیر متمرکز ارز دیجیتال یا دکس‌ها (DEX) پلتفرم‌های تبادل همتا به همتا (p2p) دارایی دیجیتال هستند. دکس‌ها امکان خرید و فروش رمز ارزها را بدون نیاز به واسطه‌ها به کاربران می‌دهند. در یک دکس نمی‌توان رمز ارزها را به ارز فیات (یا بالعکس) تبدیل کرد، بلکه فقط رمز ارزهای سازگار با آن پلتفرم خاص را می‌شود سواپ یا به یکدیگر تبدیل کرد. این صرافی‌های اکنون در موارد خاص و با توجه به نیاز کابران به صورت محدود استفاده می‌شوند، اما محبوبیت آن‌ها رو به گسترش است.

به طور کلی در دکس‌ها نقطه شکستی وجود ندارد و همه چیز با استفاده از مفهمومی به نام قرارداد هوشمند در بلاک چین مدیریت می‌شود. می‌توان هر دکس را یک اپلیکیشن غیر متمرکز یا دی اپ (dApp) هم نامید.

مزایای صرافی های غیر متمرکز

صرافی‌های غیر متمرکز با مزایایی که دارند گویی برخی از آرمان‌های امور مالی غیر متمرکز (دیفای) را به خوبی به تصویر می‌کشند:

1. امنیت: کاربران برای انجام تبادلات در یک صرافی غیر متمرکز ارز دیجیتال لازم نیست دارایی خود را به حساب شخص ثالثی (مثلا حساب کاربری‌شان در یک صرافی) واریز کنند. این بدان معنی است که کاربران همیشه مالک حقیقی دارایی‌شان هستند و در این حالت لازم نیست نگران هک شدن پلتفرم صرافی باشند.
2. قیمت‌های واقعی: در یک دکس به علت ماهیت همتا به همتا تراکنش‌ها امکان دستکاری بازار و قیمت‌ها وجود ندارد. در واقع صرافی‌های غیر متمرکز خودشان می‌توانند عامل ثبات قیمت رمز ارزهای خاص باشند و در تضاد با منافع تریدر نماها و واش تریدر‌ها (Wash trader) عمل کنند. اصطلاح واش ترید یا تجارت شست‌وشو در بازارهای مالی اغلب برای اشاره به کسانی به کار می‌رود که همزمان اقدام به خرید و فروش یک دارایی مشابه می‌کنند تا حجم خرید و فروش یک دارایی را به صورت دروغین بالا نشان دهند.
3. ناشناس بودن: برای انجام تراکنش در صرافی‌های غیر متمرکز تنها چیزی که از شما نمایش داده می‌شود همان آدرس عمومی کیف پول رمز ارزی‌تان است و لازم نیست هیچ اطلاعاتی، حتی نام واقعی‌تان را به این پلتفرم‌ها بدهید.

معایب صرافی های غیر متمرکز

علی رغم ویژگی‌های منحصر بفرد دکس‌ها، این صرافی‌ها هنوز با برخی مشکلات دست و پنجه نرم می‌کنند:

1. سازوکار پیچیده: برای استفاده درست و بهینه از یک دکس باید حداقل با مفاهیم اولیه دیفای آشنا باشید. این مساله کار را برای تازه واردان سخت می‌کند، چرا که در صورت بروز یک خطا (مثل از دست دادن پسوورد کیف پول رمز ارزی) همه دارایی کاربر از دست می‌رود.
2. عدم امکان استفاده از ارز فیات: برای ورود به یک صرافی غیر متمرکز باید از قبل ارز دیجیتال تهیه کرده باشید. این صرافی‌ها پلتفرمی برای پرداخت و خرید رمز ارزها با ارز فیات از حساب بانکی‌تان را ندارند.
3. تامین نقدینگی: اکثر حجم معاملات بازار ارزهای دیجیتال مربوط به صرافی‌های متمرکز است و نقدینگی در دکس‌ها با چالش مواجه است. استخرهای نقدینگی (لیکوییدیتی پول) منبع تامین کننده همه رمز ارزهایی است که در یک پلتفرم دکس مبادله می‌شوند و در صورتی که کاربران کمی لیکوییدیتی به این استخر‌ها واریز کنند، دکس‌ها با مشکل تامین نقدیگی مواجه می‌شوند.
4. پرداخت هزینه شبکه: هنگام انجام تراکنش‌های رمز ارزی در یک پلتفرم غیر متمرکز ارز دیجیتال، باید هزینه شبکه رمز ارز را بپردازید و این هزینه ممکن است برای شبکه‌ای مثل اتریوم گزاف باشد. این در حالی است که در صورت استفاده از کیف پول صرافی‌های متمرکز، مادامی که دارایی‌تان در صرافی بماند، نیازی نیست هزینه شبکه و نقل و انتقالات در آن را بپردازید و تنها هزینه مازاد همان درصدی است که صرافی از روی معامله بر می‌دارد.
5. تنوع محدود دارایی: صرافی‌های غیر متمرکز معمولا دی اپ‌هایی هستند که بر بستر یک بلاک چین (اغلب اتریوم) کار می‌کنند. دکس‌های بستر یک بلاک چین معمولا با رمز ارزهای بستر همان بلاک چین سازگارند و امکان ترید دارایی‌های دیگر در آن‌ها وجود ندارد.

بهترین صرافی های غیر متمرکز

محبوب‌ترین صرافی‌های غیر متمرکز ارز دیجیتال را در لیست زیر بیابید:

• یونی سواپ (Uniswap)
• پنکیک سواپ (Pancakeswap)
• سوشی سواپ (Sushiswap)
• کرو فایننس (Curve Finance)
• وان اینچ (1inch Exchange)
• برگر سواپ (BurgerSwap)
• کامپاند (Compound)
• زیرو ایکس پروتکل (0x Protocol)
• صرافی dYdX
• ونوس (Venus)

مقایسه صرافی های متمرکز و غیر متمرکز

در جدول زیر می‌توانید خلاصه‌ای از ویژگی‌های صرافی‌های متمرکز و غیر متمرکز ارز دیجیتال را ببینید و آن‌ها با یکدیگر مقایسه کنید.

	صرافی متمرکز (CEX)	صرافی غیر متمرکز (DEX)
رابط کاربری	آسان	سخت
حضانت دارایی	مالکیت دارایی‌ها به صرافی سپرده می‌شود.	مالکیت دارایی‌ها با خود کاربران است.
حجم معاملات	زیاد	کم
نقدینگی	زیاد	کم
امکان پرداخت با ارز فیات	دارد	ندارد
تنوع دارایی	بستگی دارد (معمولا زیاد)	محدود
امنیت	شکست پذیر	بسیار زیاد
جلب اعتماد	نیاز به احراز هویت دارد	نیاز به اعتماد سازی ندارد (Trustless)

انواع صرافی های ارز دیجیتال از نگاه دیگر

به جز دسته بندی معروف متمرکز و غیر متمرکز صرافی‌های ارز دیجیتال، می‌توان آن‌ها را با توجه به نوع و ماهیت معاملات هم دسته بندی کرد. مثلا p2p که قبلا هم از آن نام بردیم، یک روش همتا به همتا انجام تراکنش‌های رمز ارزی است که در پلتفرم‌های غیر متمرکز یا دکس از آن‌ها استفاده می‌شود. اصطلاح دیگری که ممکن است در این وادی به آن بر بخورید OTC یا نوعی معامله نظیر به نظیر بدون واسطه است. در ادامه با این دو نوع معامله بیشتر آشنا می‌شویم.

معامله همتا به همتا یا p2p

گفتیم که در فرآیند مبادله به روش معمول و مرسوم در حالت متمرکز، یک صرافی به عنوان واسطه و فراهم کننده دفتر سفارشات عمل می‌کند و درصدی از مبلغ معاملات را به عنوان کارمزد بر می‌دارد. در حالت p2p اما چیزی به نام دفتر سفارشات وجود ندارد و در عوض خریدار و فروشنده مستقیما در ارتباط هستند. از آنجایی که صرافی‌های غیر متمرکز همه با این روش فعالیت می‌کنند، می‌توانیم تمام مزایا و معایب دکس‌ها را برای معاملات همتا به همتا هم ذکر کنیم.

معامله به روش OTC

پلتفرم (Over the Counter) OTC نوعی پلتفرم برای انجام معاملات OTC یا معاملات خارج از صرافی است. با اینکه می‌توان OTC را نوعی تبادل همتا به همتا دانست، ولی تفاوت بزرگی با آن دارند: این معاملات بین دو کاربر به صورتی انجام می‌شوند که سایر کاربران از قیمتی که تراکنش با آن انجام شده با خبر نمی‌شوند. به بیان ساده‌تر قیمت بسته شدن معامله برای هیچ کس به جز دو طرف معامله قابل رویت نیست و تاثیری در بازار نمی‌گذارد.

بازار OTC ارز دیجیتال بین نهنگ‌ها یا ماینرهایی که می‌خواهند در خفا و بدون تاثیر گذاشتن در بازار، مقدار زیادی رمز ارز را به فروش برسانند بیشتر طرفدار دارد. برخی از صرافی ‌های متمرکز ارز دیجیتال هم برای جلب رضایت کاربران خاص خود، پلتفرمی برای انجام این مبادلات ایجاد کرده‌اند.